Bütün öğrencilerin Türkçe dersinde mutlaka gördüğü cümlenin ögeleri konusunun en temel terimleri özne, nesne ve yüklemdir. Özne cümle içinde birçok farklı şekilde olabilir. Yükleme sorulan bir takım sorular öznenin ne ve hangi tür olduğunu bulmanıza yardımcı olur. Peki, cümlede gerçek ve sözde özneyi bulmak için hangi sorular sorulur? İşte detaylı bilgiler...
Cümlenin ögelerinden özne, cümlede yapılan eylemi yani yüklemin bildirdiği işi yapan ve yargıya konu olan unsurdur. Kısaca tarif etmek gerekirse özne, cümledeki bahsi geçen eylemi gerçekleştiren ögedir.
Özne öğesi canlı veya cansız bir nesneyi temsil edebilir aynı zamanda çoğul ve iyelik ekleri de alabilir, bu durumda öznenin cümledeki görevi değişmez fakat özneler hal eki alamazlar, eğer hal eki alırlarsa özne olmaktan çıkıp zarf tümleci yahut nesne olarak cümlede yer alırlar.
Cümlede özneyi bulmak için yükleme 'kim' ve 'ne' sorularını sormak yeterlidir lakin öznelerin çeşitlerine göre yükleme sorulan soru kalıpları değişmektedir.
Cümlede yapılan eylemin kimin yaptığı açık bir şekilde belli ise oradaki özne 'gerçek öznedir'. Yükleme sorulan 'kim' sorusuna karşılık cümledeki cevap olan öge gerçek öznedir.
Örnek: Büyük ihtimalle Ahmet seneye bu okuldan ayrılacak.
Sözde özne ise, cümlede eylemi gerçekleştiren belli değildir, yapılan işten etkilenen unsur 'sözde özne' olarak kabul edilir. Yine yükleme 'kim' ve 'ne' soruları sorularak bulunur.
Örnek: Matematiksel ödevleri her zamanki gibi yapılmamış?
İlaveten öznenin bir diğer çeşidi de 'gizli özne' ismi verilen özne türüdür. Bu özne türünde cümlede yüklemi yapan varlık açıkça bulunmaz, örneğin;
Seni haftaya pikniğe götürecekmiş.
Cümlede O zamiri yoktur, ama yükleme sorulan kim sorusu cevabı O' dur. Bu durumda bu cümlede gizli özne vardır.
