Protista Alemi Özellikleri - Protista Nedir, Hangi Canlılar Yer Alır?

Protistler; bilim dünyası tarafından ''alem'' olarak sınıflandırılmış olsa da, bu sınıfa ait canlılar tek soylu olmayıp kısmi soylu olan bir grubu temsil etmektedir. Eğitim hayatında ve Biyoloji dersi kapsamında bulunan bu aleme ait, protista nedir, hangi canlılar yer alır gibi soruların cevaplarını haberimizde inceledik...

Protista Alemi Özellikleri

Protista alemi canlıları, heterojen yani ayrışık olan bir canlı grubunu temsil etmektedir. Günümüzde yaklaşık olarak 60.000 kadar protista türü canlı ve bir bu kadar da nesli tükenmiş olan fosil türleri bulunmaktadır. Her canlı türünde olduğu gibi, protista alemi canlıları da yaşamsal açıdan farklılıklar göstermektedir. Protista alemi özellikleri örneklendirilecek olursa, şu şekildedir;

• Protista alemine mensup üyeler genellikle mikroskobik canlılardır.
• Çok hücreli grupları olsa da, doku oluşumu görülmeyen bu canlıların bazıları heterotrof bazıları ise ototrof beslenmektedir. Ayrıca iki beslenme biçimine birden sahip olan canlılar da mevcuttur.
• Protistaların bazı türleri parazit ve mutualist şekilde yaşayabilmektedir ve parazit şekilde yaşayan bu canlıların birçoğu ise konak canlı durumunda hastalıklara sebep olabilmektedir.
• Üreme çeşitleri; sporla, bölünme, tomurcuklanma gibi eşeysiz üreme olarak görülebilir. Bunun yanı sıra eşeyli üreme durumu da görülebilir, örneğin stres dönemlerinde eşeyli üreme görülmektedir.
• Arkeler ve bakterilerden ayırt edilebilmeleri, içerilerinde bulundurmuş olduğu organeller sayesinde anlaşılmaktadır.
• Bu aleme ait canlılar genellikle nemli bölgelerde ve sularda yaşamlarını sürdürmektedir.
• Protista aleminin içerisinde bulunan bazı canlılar fotosentez yapabilmektedir.

Protista Nedir?

Protista alemi çok hücreli ve tek hücreli canlılardan oluşmaktadır ve bu canlıların tümü ökaryot hücrelidir. Bu sınıfa mensup canlılar bireysel ya da koloni halinde yaşamaktadırlar. Protista alemi canlıları; hayvanlar, mantarlar veya bitkiler aleminden tamamen farklı bir sınıf olarak bilinmektedir. Bunun yanı sıra protista alemi canlılarının bazıları fotosentez bazıları ise diğer canlı türleri ile etkileşime geçerek yaşayabilmektedir.

Diğer canlı sınıflandırmalarının içerisinde bulunmasalar da, benzerlikleri açısından bazı canlı türleri ile beraber benzetmelere maruz kalmış olan protista alemi canlılarının; alg türleri bitkilere, protozoa türleri hayvanlara, su mantarı ve cıvık mantarı türleri ise mantarlara benzetilmeleri bilim dünyası tarafından görülmektedir. Bu ayrışma durumu, filogenetik sınıflandırma olarak adlandırılmıştır.

Protista Alemindeki Canlılar

Çoğunluğu mikroskobik olan protista alemi canlıları, diğer canlı sınıflandırmalarında olduğu gibi farklı özellikler taşımaktadır. Kısaca ökaryotik protistlerden oluşmakta olan protista alemi, diğer ökaryotlara nazaran daha kolay anlaşılabilmektedir. Protista alemi; Kök ayaklılar(Sarcodina), Kamçılılar(Flagellata), Sporlular(Sporozoa), Silliler(Ciliata veya Ciliophora), Cıvık Mantarlar ve Algler olarak altı grup altında incelenmektedir. Bu grupların tanımaları ise şu şekilde verilebilir;

• Kök Ayaklılar (Sarconida): Bu protist canlı grubu, deniz ve tatlı su gibi ortamlarda yaşamaktadır. Sitoplazmanın akışı ile ayak yapısı olmadan ya da psödopod(yalancı ayak) sayesinde hareketleri şekillenmektedir. Tümü heterotrof olan bu türün fotosentez yapanı yoktur. Kontraktil kofulları bulunan bu canlıların hücre çeperleri ise bulunmamaktadır. Üreme biçimleri, eşeysiz üreme ile bölünme yoluyla gerçekleşmektedir. En önemli türleri arasında ise Foraminiferler gösterilebilir.

Foraminifer'ler: Bu grupta bulunan canlılar tek hücreli yapıya sahip olmakla birlikte dış iskelet ya da kabuk içermektedir, ayrıca kabukları deliklidir. Delikli kabuklarında çubuğumsu ve dikensi yapılar bulunur. Yalancı ayaklarının özellikleri sebebiyle ''ışınlılar'' grubu içerisinde incelenmektedirler. Bu canlıların kabukları çürümeye dayanıklı olduğundan, günümüze kadar fosillerini saklayabilmişlerdir.

• Kamçılılar (Flagellata): Eşeysiz çoğalmaları bölünerek gerçekleşen Kamçılılar, çok sayıdaki kamçılar ile hareketlerini gerçekleştirmektedirler. Bazı türler çürükçül bazı türler ise ototrof beslenmektedir. Yeşil renkte görünen kamçılıların parazit şekilde yaşayan türleri de bulunmaktadır. Ayrıca birçoğunda sitoplazmalarında kromatofor yapıları bulunmaktadır. Bu grubun önemli üyeleri; Euglena, Trypanosoma, Leishmania ve Giardia olarak belirtilebilir.

Euglena: Genellikle nemli ve sulu ortamlarda bulunmaktadırlar. Kamçıları sayesinde kolaylıkla yer değiştirebilirler ve hücre çeperleri bulunmamaktadır. Kendi besinlerini fotosentez ile üretebilen Euglenalar çok sayıda üremeleri halinde, bulundukları suyun rengini yeşile çevirebilmektedirler. Bitkilerdeki gibi 2 değil, kendi kloroplastları 3 zar ile çevrilidir.

Trypanosoma: Dalgalı özellikteki zar yapısına ve bir adet kamçıya sahip olan Trypanosoma'ların ''brucei gambiensis'' isimli türü, insanlara çeçe sinekleri aracılığı ile bulaşabilmektedir ve bu durumda insanlar uyku hastalığına yakalanabilmektedir. Uyku hastalığı, baş ağrısı, ateş ve eklem ağrısına sebep olmaktadır.

Leishmania: Tatarcık isimli sivrisinek türü vasıtasıyla insanlara bulaşan ''şark çıbanı'' hastalığına sebep olmaktadır. Bu hastalık en çok Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde görülmektedir.

Giardia: Tek hücreli kamçı yapısına sahip olan bu tür, iki adet faal çekirdeğe sahiptir. Hastalığa sebep olan çok sayıda türü barındıran bu sınıf, genellikle havuz ve içme sularında görülmektedir. Ayrıca evcil hayvanların dışkılarının bulaştığı toprak yoluyla da taşınabilmektedir.

• Sporlular (Sporozoa): Diğer türlerde olduğu gibi hareket sağlayabilen yapıları bulunmamaktadır. Besinleri difüzyon yoluyla alan Sporlular, hücre çeperi, besin ve kontraktif kofullar bulundurmaz.

Plasmodium: Bu tür, dişi sivrisinekte eşeyli, insanda ise eşeysiz üremektedir. Plasmodium, insanlarda görülen quartana sıtmasına sebep olmaktadır.

• Silliler (Ciliata veya Ciliophora): Kirpikliler olarak da adlandırılan Silliler'in, pelikula yapıları hücre zarları dışında görülmektedir. 2 adet çekirdek, büyük ve küçük şekilde kendi hücrelerinde görülmektedir. Silliler; tatlı sularda, denizlerde ve nemli topraklarda bulunmaktadır.

Paramesyum: Tatlı sularda yaşayan bu grup, terliksi hayvan ismiyle de bilinmektedir. Kontraktil kofulu 2 tanedir.

Stentor: Trompet veya huni görünümlü olan Stentor'lar tatlı sularda yaşamaktadır.

• Cıvık Mantarlar: Çok çekirdekli olan ve hücre çeperleri bulunmayan Cıvık Mantarlar tek hücrelidir. Nemli yerlerde yaşayan ve amipsi hareket eden bu grup, bitkilerin ve hayvanların kalıntılarında yaşamaktadır. Üreme biçimleri ise eşeyli ve eşeysiz üreme şeklindedir.
• Algler: Fotosentez yapabilen Algler, tek hücrelidirler ve koloni oluşturabilirler. Dünya üzerindeki; besin, atmosfer ve sulardaki oksijenlerin çoğu Algler sayesinde üretilmektedir.

Bir Hücreli Algler: Bu sınıf, ototrof beslenir ve kloroplast taşımaktadırlar. Tek hücreli Algler, sularda ve nemli ortamlarda yaşamaktadırlar.

Çok Hücreli Algler: Fotosentez ile besin üretebilmeleri, klorofile sahip olmalarından kaynaklı olan çok hücreli algler, eşeyli ve eşeysiz üremektedirler.