Şerh Ne Demek? Edebiyatta Şerh Kavramı Nedir, Nasıl Hazırlanır ve Öne Çıkan Örnekleri Hangileridir?

Edebiyatta şerh ne demek; yarmak, anlatmak, açıklamak, izah etmek gibi anlamlara gelmektedir. Şerh kelimesinin terim karşılığı ise; tanımak, keşfetmek, beyan etmek, sunmak, anlaması zor bir yazıyı beyan etmek, bir olayı sonuca kavuşturmak, kapalı ve gizli şeyleri meydana çıkarmaktır. Şerh etmek ne demek sorusu böylelikle yanıtlanmaktadır.

Şerh Ne Demek? Edebiyatta Şerh Kavramı Nedir, Nasıl Hazırlanır ve Öne Çıkan Örnekleri Hangileridir?

Şerh nedir, edebî bir metni yoğun okuyucuları için anlaşılabilir duruma getirmek amacıyla hazırlanan yazılı araştırmalardır. Makale ya da farklı bir kitap veya sözlük şeklinde olmaktadır. Edebiyatta şerh ne demek şu şekilde açıklanmaktadır; şerh sözcüğünün terim karşılığı; tanımak, keşfetmek, beyan etmek, sunmak, anlaşılması zor bir yazıyı ifade etmek, bir olayı sonuca kavuşturmaktır.

Edebiyatta Şerh Nedir, Nasıl Yapılır ve Örnekleri Neler?

Sanatçılar, nadiren de olsa metinlerinde anlamı herkes tarafından bilinmeyen kelimeler, deyimler, olaylar ve düşünce tarzları kullanmaktadırlar. Tüm bunların hepsi bir olay, bir durum veya bir düşünce tarzını yansıtmaktadır. Okuyucu, bunları çözüme kavuşturmadan eserin tamamını anlaması imkansızdır. Açıklamanın nihai sebebi bu anlamayı yaratmaktır. Üzerine düşünülen ve en çok emek verilen eser James Joyce'un Ulysses kitabıdır.

Eldeki verilere bakıldığında edebi eserlerin iki farklı amaç için şerh edildiğine şahit olunmaktadır. Birinci amacı, şerh edilmesi beklenen metinle ilgili okuyucunun bilgi hazinesinin yetersiz olduğu yerler ile ilgili düşüncesidir. Bu amaç doğrultusunda şerh eden kişinin sözcük ve ibareleri bakımından, gramer bilgileri vermesinden, kültür ürünlerini açıklamasından anlaşılmaktadır. Böylelikle bu şerhlerde bilgilendirme unsuru genel bir görevdir. Ayrıca elde olan yazıların bir düşünce ve inanç içinde oluştuğu yer dolayısıyla bir vasıta olarak kullanılması şerhte rol oynayan başka sebep unsurudur.

Gazel şerh örnekleri şu şekildedir;

  • Benem deryâ-yı eşkinde vücûdu ayn-ı nûn olmuş
  • Kenâr-ı âbda aks-i şecer-veş ser-nigûn olmuş

  • Şarâb içenleri zâhid niçin öldürmeli dersin
  • Rızâ ver emrine Hakkun sözün hadden birûn olmuş

  • Kodum bir sıfır dâğı sinede olan elif üzre
  • Alâmet bir iken aşka görenler dedi on olmuş

  • Şu denli erdi tîrün zahmı cisme ey kemân-ebrû
  • Gören dedi be bu ucdan uca 'ayn-ı uyûn olmuş

  • Tabîbüm nâr-ı derdin Zâtiyi bir derde tuş etdi
  • Sarı benzin görenler dediler eyvâ be bu nolmuş (ZATİ)