Şiirde Ahenk Unsurları - Şiirde Ritim Ve Ahenk Unsurları Nasıl Bulunur, Örnekleri Nelerdir?

Türk Edebiyatında yer alan ünlü şiirler, usta şairler tarafından şiir ahenk unsurlarına uygun bir biçimde kaleme alınmıştır. Şiiri daha sanatsal kılan bu noktalara dikkat edilmesi gerekir. Şairlik ile ilgilenen kişiler veya öğrenciler için şiir ahenk unsurlarını anlamak ve kolayca bulmak önemlidir. Özellikle, üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerin dikkate alması gereken bir Edebiyat konusudur. Bunlar, şiirin olmazsa olmaz kurallarıdır. Şiirde ahenk unsurları nelerdir diye araştıranlar ve ahenk unsurları bulunan şiir örnekleri incelemesi yapmak isteyenler için işte ayrıntılar…

Şiir Ahenk Unsurları Kaçtır?

Bir şiirin ahengini başarılı bir şekilde sağlamak hem şairin yeteneği ve tecrübesi, hem de ahenk unsurlarının doğru bir şekilde uygulanması ile alakalıdır. Bu unsurlar 6'ya ayrılır ve şu şekilde sıralanır:

1.Ölçü (aruz, hece, serbest)

Ölçü şiirin en önemli unsurlardan biridir. Hece ve aruz ölçüsü, Türk Edebiyatında sıklıkla kullanılır. Özellik olarak farklılıklara sahip olan bu ölçülerin, kullanımları da farklıdır. İyi bir şiir meydana getirmek için mutlaka ölçüden yararlanılmalıdır.

Aruz ölçüsü, şiirde yer alan hecelerin, uzunluğu veya kısalığı ile ilgilidir. Kısa heceler, "." biçiminde gösterilir ve hecelerin kısa bir ünlü ile sonlanmasından oluşur. Â, û, î gibi uzun ünlü ya da bir ünsüz ile biten hecelere uzun hece denir.

Hece ölçüsü, şiiri oluşturan dizelerdeki hece sayılarının eşit olması ile meydana gelir.

Serbest ölçü ise herhangi bir kurala bağlı kalınmayan ölçü türüdür.

2.Kafiye

Kafiye, şiirin fonetiğini etkileyen bir unsurdur. Şiirin kulağa hoş gelmesini sağlar. Kafiyenin ortaya çıkması için bazı kurallara uyulmalıdır. Bu ses olayına, dizelerin sonunda yer verilir. Genellikle, anlam bakımından farklı, ancak okunuş yönünden birbirine benzer kelimeler kullanılır. Kafiyenin bilinen diğer ismi ise "uyak"tır. Yarım kafiye, tam kafiye, zengin kafiye, düz kafiye, çapraz kafiye ve sarma kafiye olarak kendi içinde 6'ya ayrılır.

Yarım kafiye: Dizelerin bitiminde yer alan kelimelerdeki tek ses benzerliğine denir.

Tam kafiye: Yarım kafiyenin aksine, dize sonlarında meydana gelen iki ses benzerliğidir.

Zengin kafiye: Üç, dört veya daha fazla ses benzerliğinin meydana gelmesine zengin kafiye denir.

Düz Kafiye: Bütün dizelerde, ilk üç dizede, sadece birinci ve ikinci dizede, ya da üçüncü ve dördüncü dizede olan kafiye türüdür. Aaaa, aaab, aabb şeklinde gösterilir.

Çapraz Kafiye: Birinci ve üçüncü dizeler ile ikinci ve üçüncü dizelerin aynı şekilde kafiyelenmesi olayıdır. Abab olarak gösterilir.

Sarma Kafiye: İlk ve son dizeler ile ikinci ve üçüncü dizelerin birbirleri ile aynı şekilde kafiyelenmesine sarma kafiye denir. Abba biçiminde gösterilir.

3.Redif

Tıpkı kafiye gibi dizelerin sonlarında meydana gelen bir ses olayıdır. Sondaki kelimeler, aynı amaca yönelik tekrar edecek şekilde kullanılır. Kelimelerin yanı sıra eklerin tekrar etmesi de, redif kabul edilen bir ses olayıdır.

4.Aliterasyon

Aliterasyon, şiirde geçen ünsüz seslerin birden fazla şekilde tekrar etmesi sonucunda oluşur. Şiir dizeleri incelendiğinde rahatlıkla bulunabilir. Eğer sıklıkla tekrar eden ünsüz seslere rastlanıyorsa, aliterasyon var demektir.

5.Asonans

Aliterasyona benzer şekilde asonans da seslerin tekrar edilmesi ile ortaya çıkar. Ancak burada tekrar edilen ünsüz değil, ünlü seslerdir.

6.Kelime Tekrarları

İçinde aliterasyon ve asonansın da yer aldığı, bütün ses ve kelime tekrarlarından oluşan unsurdur.

Şiir Ahenk Unsurlarına Örnekler Nelerdir?

Özellikle 1940'lardan sonra yaygın olarak kullanılmaya başlayan serbest ölçüye aşağıdaki şiir örnek verilebilir.

ANLATAMIYORUM

Ağlasam sesimi duyar mısınız,

Mısralarımda;

Dokunabilir misiniz,

Gözyaşlarıma, ellerinizle?

Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,

Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu

Bu derde düşmeden önce.

Bir yer var, biliyorum;

Her şeyi söylemek mümkün;

Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;

Anlatamıyorum.

Aşağıda, hece ölçüsü kullanılan bir dörtlük verilmiştir.

Uzun ince bir yoldayım

4 + 4 = 8 hece

Gidiyorum gündüz gece

4 + 4 = 8 hece

Bilmiyorum ne hâldeyim

4 + 4 = 8 hece

Gidiyorum gündüz gece

4 + 4 = 8 hece

Aruz ölçüsüne bir örnek:

Bin at lı / a kın lar da / ço cuk lar gi / bi şen dik

– – . / . – – . / . – – . / . – –

Bin at lı / o gün dev gi / bi bir or du / yu yen dik

– – . / . – – . / . – – . / . – –

Mef û lü / me fâ î lü / me fâ î lü / fe û lün

– – . / . – – . / . – – . / . – –

E şin var, â / şi yâ nın var, / ba hâ rın var, / ki bek ler din;

. – – – / . – – – / . – – – / . – – –

Kı yâ met ler / ko par mak ney /di, ey bül bül, /ne dir der din?

. – – – / . – – – / . – – – / . – – –

Me fâ î lün / me fâ î lün / me fâ î lün / me fâ î lün

. – – – / . – – – / . – – – / . – – –

Redife örnek şu şekildedir:

Garibim namıma Kerem diyorlar

Aslı'mı el almış harem diyorlar

Hastayım derdime verem diyorlar

Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış'ım ben

(Bu dörtlükte yer alan "diyorlar" sözcüğü rediftir.)

Aşağıda kafiyeye (yarım kafiye) dair bir örnek verilmiştir.

Katar katar olmuş gelir turnalar

Eğrim eğrim ne hoş gelir turnalar

( "gelir turnalar" yarım kafiyedir.)

Aliterasyona örnek olarak aşağıdaki dizeler verilebilir.

Dest-busi arzusıyle ger ölsem dostlar,

Kûze eylen toprağım sunun anınla yâre su.

("s"ler aliterasyon oluşturan ünsüzlerdir.)

Asonansa verilecek örnek şu şekildedir:

Anlattı uzun uzun

Şehrin uğultusundan usanmış ruhumuzun

("u"lar asonans meydana getiren ünlülerdir.)