Sözcükte Yapı Konu Anlatımı – Yapı Bakımından Sözcükler Kaça Ayrılır, Nasıl Bulunur, Örnekleri Neler?

Sözcükler, bir dildeki anlamlı en temel yapı birimidir. Dil bilgisinin temel bir parçası olan sözcükte yapı, Türkçe dersinde başarılı olmak için öncelik vermeniz gereken başlıklar arasında yer almaktadır. Bu yazımızda sözcükte yapı konu anlatımı ve yapı bakımından sözcükler üzerinde duracağız.

SÖZCÜKTE YAPI KONU ANLATIMI

Sözcükte yapı; kök, gövde, ek ve yapı bakımından sözcükler olmak üzere dört ana başlıkta incelenmektedir.

1. KÖK: Bir kelimenin anlamlı en küçük yapı birimi köktür. Köke eklenen gövde ve eklerle sözcükler günümüze kadar gelmiştir. Kök olan sözcükle bütün sözcük arasında mutlaka anlam ilgisi olmalıdır. İsim kök ve fiil kök olmak üzere ikiye ayrılırlar:

1. İsim Kök: Bir varlığı/kavramı karşılarlar. "Mak/mek" mastar eklerini alamazlar. Örn: Ev, ağaç, insan vb.
2. Fiil Kök: İş, oluş, hareket bildirirler. "Mak/mek" mastar eklerini alabilirler. Örn: yap-, git-, oku- vb.

1. EKLER: Köke eklenirler ve sözcüğün anlamını değiştirip değiştirmemelerine göre ikiye ayrılırlar:

1. Yapım Ekleri: Sözcüğün anlamını ve türünü değiştiren eklerdir. Yapım eki alan sözcükler gövde durumuna geçerler.

Örnek:

• Göz+ Lük = Gözlük

Kök + Yapım eki = anlam değişti

• Ev+ Cil = Evcil

Kök + Yapım eki = anlam değişti

1. Çekim Ekleri: Sözcüğün anlamını ve türünü değiştirmeyen eklerdir. Eklendikleri sözcüklerin cümledeki görevlerini belirlerler. Çokluk eki, iyelik ekleri, hal ekleri, kip ekleri ve şahıs ekleri çekim ekleridir.

Örnek:

• Masa + Lar = Masalar

Kök + Çekim eki = anlam değişmedi

• Ev + İm = Evim

Kök + Çekim eki = anlam değişmedi

YAPI BAKIMINDAN SÖZCÜKLER KAÇA AYRILIR, NASIL BULUNUR, ÖRNEKLERİ NELER?

Kökleri ve ekleri öğrendikten sonra yapılarına göre sözcükler kaça ayrılır ve yapısına göre sözcükler nelerdir öğrenebiliriz. Yapı bakımından sözcükler: basit sözcük, türemiş sözcük ve birleşik sözcük olmak üzere üçe ayrılmaktadır. En küçük anlamlı parça yani kök bulunduktan sonra eklere bakılarak sözcüğün basit mi türemiş mi olduğu anlaşılabilir. Birleşik sözcükler için ise iki veya daha fazla sözcük bir araya gelmiş mi diye bakılarak bulunur.

1. Basit Sözcükler: Yapım eki almamış olan sözcüklerdir. Çekim eki alabilirler.

Örnek:

Kök: Ev, göz, kalem

Kök + Çekim Eki: Evler, gözü, kalemin…

1. Türemiş Sözcükler: En az bir tane yapım eki almış olan sözcüklerdir. Çekim eki de alabilirler.

Örnek:

Kök: Ev, göz, kalem…

Kök + Yapım Eki: Evsiz, gözde, kalemlik

1. Birleşik Sözcükler: En az iki sözcüğün çeşitli şekillerde birleşmesiyle oluşan sözcüklerdir.

Örnek:

Balıksırtı, karafatma, pazartesi, günebakan, affetmek…

• #Sözcükte Yapı Konu Anlatımı
• #Yapı Bakımından Sözcükler Kaça Ayrılır