Tanzimat Dönemi'nde şiir özellikleri ele alınırken bu süreçte kaleme alınan eserler ile ön plana çıkan şairlerin göz önünde bulundurulması önemlidir. Bu sayede Tanzimat Dönemi şiir özellikleri iki ayrı kısımda detaylı olarak incelenebilir. Tanzimat şiiri özellikleri iki ayrı döneme ayrılarak incelendiği takdirde bu süreçte oluşturulan eserlerin yapı ve konu bakımından nasıl bir değişime uğradığı ortaya konulabilir.
Tanzimat Dönemi'nde Şiir Özellikleri Nelerdir?
Türk şiirinin Tanzimat Dönemi'nde hangi özelliklere sahip olduğunun açıklanması için bu dönemin öncesine de hakim olunması gerekir. Bu bağlamda Türk şiirinin 19. yüzyılın ortasına kadar geleneksel bakış açısını yansıttığı söylenebilir. Doğu kaynaklarından beslendiği görülen Türk şiiri, Tanzimat Dönemi boyunca değişim yaşamaya başlamıştır. Dolayısıyla iki ayrı dönemde ele alınan Tanzimat şiirinin konu ve anlatım bakımından farklılık gösterdiği belirtilmelidir. Bununla birlikte Tanzimat Dönemi şiir özellikleri iki ayrı kısımda ele alınır. Yani Tanzimat şiirinin birinci ve ikinci dönem olarak incelenmesi gerekir. Bu bağlamda birinci dönem Tanzimat şiirine yönelik detaylar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- 1860-1876 arasını kapsayan bu dönemde Şinasi, Ziya Paşa ve Namık Kemal gibi şairlerin öne çıktığı söylenebilir.
- Bu dönemde "Sanat toplum içindir." görüşünün benimsendiği ve dilde sadeleşmenin savunulduğu görülür.
- Dilde sadeleşme ve ölçüde hecenin tam olarak uygulanamadığı bu dönemde Divan edebiyatının eleştirildiği bilinir.
- Fransız devrimci sanatçılardan etkilenilen Tanzimat Dönemi'nde halk edebiyatının savunulduğu söylenebilir.
- Tanzimat şiirlerinde estetiğin güzellik bakımından değil, içeriğin öne çıkarılması amacıyla oluşturulduğu görülür.
- Bu dönemde kaleme alınan şiirlerin daha önce oluşturulan eserlerden en büyük farkı toplumsal kavramları temsil etmesidir.
- Hürriyet, vatan, hak, hukuk, meşrutiyet ve millet kavramlarının vurgulandığı Tanzimat şiirlerinde gazel ve kaside gibi eski nazım şekilleri kullanılmıştır.
2. Dönem Tanzimat Şiiri Özellikleri Nelerdir?
Tanzimat edebiyatının iki ayrı dönemde ele alındığı bilinir. Bu nedenle ilk dönemde Tanzimat şiirinin konu ve anlatım bakımından değişime uğradığı söylenebilir. Ancak birinci dönem Tanzimat şiirlerinde eski nazım şekillerinin kullanıldığı ve eserlerin yapısal olarak aynı kaldığı belirtilmelidir. İkinci dönem Tanzimat şiirleri incelendiğinde ise eserlerin ilk döneme göre yapı ve konu bakımından farklılaştığı görülür. Bu bağlamda Tanzimat Dönemi'nin ikinci kısmında oluşturulan şiirlerin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- 1876-1896 yılları arasında Abdülhak Hamit Tarhan, Muallim Naci ve Mahmut Ekrem gibi şairlerin öne çıktığı bu dönemin şiirlerinde daha çok bireysel konuların ele alındığı bilinir.
- "Sanat sanat içindir." anlayışının benimsendiği ikinci dönem Tanzimat şiirlerinde siyasi ve toplumsal olaylara değinilmediği görülür.
- Tanzimat Dönemi'nin ilk yarısında toplumsal kavramlar için mücadele eden şairlerin yerini daha içe dönük olan sanatçıların aldığı söylenebilir.
- Bu dönemin şiirlerinde hem içerik hem de şekil gibi unsurlara değer verilmiştir.
- İkinci dönem Tanzimat şiirlerinde gerçekçi, romantik ve klasik akımların temsil edildiği belirtilebilir.
- Servet-i Fünun edebiyatına zemin hazırlayan ikinci dönem Tanzimat edebiyatı şairleri, Türk şiirinde yenilikçi ve bireysel bir sanat anlayışı oluşturmayı başarmıştır.
