Tanzimat Fermanı Maddeleri - Tanzimat Fermanı Hangi Padişah Döneminde ve Neden İlan Edildi, Önemi ve Özellikleri Neler?

Tanzimat fermanı nedir? Sorusu Özellikle tarih meraklıları tarafından sıklıkla araştırılan konuların başında gelmektedir. Tanzimat hareketinin Türkiye'nin modernleşmesinde büyük etkisi bulunmaktadır. Tarihimizde yeni düzenleme ve değişikliklerin önemli bir adımı olan Tanzimat Dönemi Osmanlı tarihinde devlet katkısını artması ile yöneten ve yönetilen ilişkileri boyutluluk kazanmış ve toplumsal değişim hız kazanmıştır. Osmanlı tarihinin gelişimi açısından oldukça önemli olan maddeleri, özellikleri ve sonuçları ile araştırılması ve tartışılması gereken Tanzimat Dönemi hakkında bilinmesi gereken tüm detaylara yazımızda ele ele alacağız. İşte Tanzimat Dönemi hakkında bilinmesi gerekenler…

TANZİMAT FERMANI NEDİR?

Tanzimat Fermanı kavram olarak ele alındığında Türk siyasi, iktisadi, idari ve sosyal hayatında büyük bir değişim ve yeniden yapılanma olarak tanımlanmaktadır. Türk tarihinde batılılaşmaya giden önemli bir hareket olan Tanzimat Fermanı, Gülhane Parkı'nda okunması sebebiyle Gülhane Hattıı Şerifi (Padişah Yazısı), Gülhane Hattı Hümâyünü ya da Tanzimat Hayriye (Hayırlı Düzenlemeler) şeklinde ifade edilmektedir.

Tanzimat Fermanın amacı Osmanlı Devleti'ni vatandaşlık hakları açısından ileri noktalara taşımaktır diyebiliriz. Bu fermanda Osmanlı Devletinde ilk kez vatandaşlık haklarına yer verilmiş ayrıca halkın değil padişahın iradesiyle hazırlanıp ilan edilmiştir.

TANZİMAT FERMANI TARİHİ

Padişah II. Mahmud'un saltanatı esnasında yeni bir devlet kurulması, kıyafet kanunlarının yeniden belirlenmesi ve devlet yapılanmasının değiştirilmesi gibi birçok reform hareketi başlatılmıştır. 18081839 yılları arasında tahtta kalmış olan II. Mahmud Batılılaşma tarihi bakımından Osmanlı Devleti'nin önemli figürleri arasında yer almaktadır. Tanzimat Fermanı II. Mahmud'un yaşamını kaybetmesinden kısa bir süre sonra, oğlu Sultan Abdülmecid saltanatta iken ilan edilmiştir.

Dönemin padişahı Sultan Abdülmecid'in ağzından yazılmış olan bu metinde en kısa sürede Osmanlının ciddi sıkıntılarının düzeltilmesi açısından yapılacak birtakım değişiklikler yer alıyordu. Mustafa Reşit Paşa tarafından okunan Tanzimat Fermanında, doğrudan padişahın kendi ağzından yazılmış bir metin ile batılılaşmanın padişah tarafından kabul edilen resmi bir devlet politikası olduğu net olarak belirtiliyordu. 1839'a kadar birtakım batılılaşma hareketleri yaşanmış olsa da birçoğu askeri alanda gerçekleşmekteydi. Ordu içerisinde yapılan bu batılılaşma hareketleri ve devlet yapılanması bu süreçte pek hissedilmiyordu. Tanzimat'ın tam olarak resmi bir durum haline getirmesiyle, Osmanlı'da meydana gelen değişim hareketi birçok farklı alanda yaşanmaya başlandı.

TANZİMAT FERMANI İÇERİĞİ

Tanzimat fermanı içeriğinde ilk olarak ele alınan konu 150 yıllık bir gerilemenin sonucunda bu problemlerin çözüme kavuşturulmasının amaçlandığına yer verilmiştir. Aynı zamanda bu fermanın içeriğinde vatandaşlara eşit haklar verileceği açıkça belirtilmiştir. İşte Tanzimat Fermanı maddeleri şu şekilde belirtilmiştir;

• Müslüman ya da Hristiyan tüm vatandaşların can güvenliği, mal, ırz ve namusu korunacaktır.
• Hiç kimseye yargılanmadan ölüm cezası verilmeyecek ve herkes malını ve mülkünü dilediği şekilde tasarruf edebilecektir.
• Herkes yasalar karşısında eşit olacak ve mahkemeler açık olacaktır.
• Rüşvet ortadan kaldırılacaktır.
• Ulemadan ya da vezirlerden kim olursa olsun şeri kanunlara aykırı hareketi olan herkesin cezası kesilecektir.
• Vergiler herkesin gücüne göre alınacak, devlet tarafından bazı yöntemler ile toplanacaktır.
• Herkes malı ve mülkünün sahibi olacak, isterse alıpsatabilecek evladına miras bırakabilecektir.
• Askerlik belli esaslara bağlanacak ocak şeklinden vatandaşlık haline getirilecektir.

TANZİMAT FERMANI ÖZELLİKLERİ

• Tanzimat fermanı özellikleri içerisinde en başta yasa gücü tüm güçlerin üzerinde tutulmuştur.
• Yönetim, eğitim, hukuk, askeri ve mali alanda birçok yenilik getirmiştir.
• Tüm Osmanlı halkına yöneliktir.
• Osmanlı Devleti hukuk sisteminde Müslüman gayrimüslim eşitliği sağlandı.
• Osmanlıda anayasacılık fikrinin gerilemesine katkıda bulunmuştur.
• Müsadere sistemi kalkmış ve özeli mülkiyet sistemine geçilmiştir.
• Kişilerin mülkiyet hakları devletin güvencesi altına alınmıştır.
• Osmanlı Devleti'nde ilk defa batılı anlamda hukuk kuralları uygulanmıştır.
• Osmanlıda anayasacılık fikri gerilemeye başlamıştır.
• Aynı zamanda padişahın sınırsız yetkilerinin üzerinde bir gücü kabul etmiştir.
• Askerlik vatan hizmetine dönüştürülmüştür.
• Avrupa sistemine yakın hukuk kuralları çıkarılmış ve Osmanlı Devleti'nin anayasacılık yolunda ilerlemesinin önü açılmıştır.

TANZİMAT FERMANI NEDEN İLAN EDİLDİ?

Tanzimat Fermanı başta meşrutî yönetim yanlısı aydınların baskılarını azaltmanın yanı sıra gayrimüslimleri devlete bağlamak, Fransız ihtilalinin milliyetçilik etkisini indirgemek ve Londra Boğazlar Sözleşmesi'nde Avrupa'nın desteğini almak için ilan edilmiştir. Öte yandan Avrupa'nın Osmanlı'nın iç işlerine karışmasını önlemek ve Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa olayında Avrupa'nın desteğini almakta bu fermanın amaçları içinde yer alıyordu.

Tanzimat fermanı önemi; Osmanlı tarihinde anayasal düzene geçişte atılan oldukça önemli bir gelişmedir. Tanzimat Fermanı hak ve özgürlük ilklerinin modernize edilmiş bir biçimde ele alındığı Osmanlı düzenlemesidir. Ayrıca bu ferman da Osmanlı'da ilk defa adil ve açık yargılama olmaksızın ağır cezaların verilemeyeceği ilkesi getirilmiştir.

TANZİMAT FERMANI SONUÇLARI

• Osmanlıcılık fikrinin doğmasına zemin hazırlanmış olup Osmanlı vatandaşlığı esası benimsenmiştir.
• Batılılaşma hareketleri hız kazanmıştır.
• Tanzimat Fermanı padişahın isteği ile hazırlanmış ve halka benimsetilmeye çalışılsa da azınlık isyanlarının sona ermesini sağlamaması üzerine sorunlara net bir çözüm sağlamamıştır.
• Kavalalı İsyanı ve Boğazlar sorununda Avrupa'nın desteği sağlanmıştır.
• Padişah kendi isteği ile yetkilerin kısıtlamış ve kanun üstünlüğü kabul edilmiştir.
• Kişisel özgürlükler genişletilmiş aydınları etkileri ile Osmanlı ülkesinde Batılılaşma çabaları yoğunlaşmıştır.
• İnsan hakları konusunda yeniliğe gidilmiştir.
• Ferman ile verilen haklar bir halk hareketi sonucu olmamakla birlikte padişah tarafından verildiğinden Osmanlı ülkesinde batıdakine benzer bazı sosyal açıdan bazı önemli gelişmeler meydana gelmiştir.
• Sorunlara tek başına çözüm üretemeyeceğini anlayan Osmanlı, ferman ile Avrupa ile dost geçinme amacı taşımıştır.
• Fermandan sonra Avrupalılar gayrimüslimlerin haklarını takip ediyor gibi görünerek Osmanlı içişlerine karışmaya devam etmişlerdir. Fermanın ilan edilmesinden sonra Avrupa tipi yeni okullar ve mahkemelerin açılması, eğitim ve hukuk alanında ikilik doğmasına sebebiyet vermiştir.