Çin kaynaklarına göre Büyük Hun Devleti (Asya Hun Devleti) Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletidir. İlk kez tüm Türk boylarının bir bayrak altında toplanması sağlanarak siyasi birlik elde edilmiştir. Bilinen en önemli hükümdarların başında ise Teoman ve Mete gelmektedir. Hunlar Mete Han zamanında Moğolları yenmiş, büyük bir imparatorluk kurmuş ve son derece önemli ticaret yollarını denetim altına almışlardır. Asya Hunlarının yıkılması üzerinde Göktürkler ve Uygurlar tarihe yeni bir yön vermiştir.
TARİHTE BİLİNEN İLK TÜRK DEVLETLERİ
ASYA HUN İMPARATORLUĞU
Asya hunları, Teoman Han tarafından M.Ö 220 yılında kurulmuştur. Orta Asya'da kurulan ilk Türk devleti olma özelliği de taşıyan Asya Hun İmparatorluğu ayrıca tarihte kurulan ilk Türk devleti olmasıyla da oldukça önem teşkil etmektedir. Başkenti Ötüken'dir. Asya Hun imparatorluğu Türk boylarını ilk kez tek bayrak altında toplamıştır.
Çin toplumu tarafından bir tehlike olarak görülen bu devletin saldırılarına karşı Çin Seddi inşa edilmiştir. Yerleşik hayata geçmemişler, altı göçebe yaşam tarzını benimsemişlerdir. En güçlü dönem olan Mete Han döneminde orduda onluk sistem oluşturulmuş ve İpek Yolu denetim altına alınmıştır.
AVRUPA HUN DEVLETİ
Kavimler göçü sonucu Avrupa topraklarına ulaşan Türkler, Balamir Kağan önderliğinde Avrupa Hun Devleti'ni kurmuşlardır. Avrupa'da kurulan ilk Türk devleti olarak tanınan Avrupa Hun Devleti, bugünkü Macaristan topraklarında kurulmuştur. Atilla döneminde en parlak devrini yaşamış olan Avrupa Hunları, Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarını gerçekleştirmiştir.
I.GÖKTÜRK DEVLETİ
I. Göktürk Devleti tarihte bilinen 2. büyük Türk devleti özelliği taşımaktadır. Bumin Kağan tarafından kurulan devlet 2'ye ayrılmış ve 2 farklı şehirde yönetilmiştir. Göktürk Devleti, Doğu sınırı Japon Denizi, Batı sınırı Hazar Denizi, Güney sınırı Hindistan, Kuzey sınırı Sibirya olan toprakları hakimiyeti altına almıştır.
Türk ismini kullanan ilk Türk devleti olma unvanı ile ön plana çıkan I. Göktürk devleti, Çin baskıları nedeni ile zayıflamış 659 senesinde Çinliler tarafından yıkılmıştır.
II. GÖKTÜRK DEVLETİ
I. Göktürk Devleti'nin yıkılmasından sonra Kutuk Kağan önderliğinde Türklerin ayaklanması neticesinde kurulmuştur. İlk alfabeyi kullanan Türk Devleti unvanını taşır. Türk edebiyatı ve Türk tarihinin ilk yazılı örneği olan Orhun kitabeleri II. Göktürk Devleti döneminde yazılmıştır.
Bilge Kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk'un yaşamını yitirmesi sonucu gücünü kaybetmeye başlamıştır. Bu durumu fırsat bilen Uygurlar, Basmiller ve Karluklar II. Göktürk devletini yıktılar.
UYGUR DEVLETİ
Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti olan Uygur devleti kendilerine ait Uygur alfabesini oluşturmuşlardır. Modern tarımla uğraşmış kağıt ve maatbayla kitap basan ilk Türk devletidir.
Kırgızları saldırıları sonucu yıkılan Uygurlar, Turfan ve Kansu olarak 2'ye ayrılmışlardır. Turfan uygarları günümüzde Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesinde yaşamaktadırlar.
AVARLAR
Güçlü bir devlet yapısına sahip olan Avarlar, günümüzde Romanya ve Macaristan'ı içine alan ilk kez İstanbul'u kuşatan Türk boyudur. Ancak bu kuşatmalardan sonuç alamasalar da Avrupa'daki Slav topluluklarını askerlik alanında önemli ölçüde etkilemişlerdir.
KIRGIZLAR
Son Türk olan Kırgızlar, Orta Asya'da egemenlik kurmuşlardır. Manas Destanı Kırgızlardan miras kalan dünyanın en uzun destanı olarak miras kalmıştır ve günümüze dek varlıklarını sürdürmüşlerdir.
HAZARLAR
Hz. Osman zamanında İslam ordularının kuzeye ilerlemesini engelleyerek İslam orduları ile ilk kez çarpışan devlet olmuşlardır. Yahudiler dışında Museviliği benimseyen tek topluluktur.
BULGARLAR
Oğuzlardan ayrılarak Balkanlara yerleşen Bulgarlar, ilk Türk devletleri arasında yer almaktadır. Tuna ve itil Bulgarları olmak üzere 2'ye ayrılmışlardır. Moğollar tarafından 1237'de yıkılsalar da günümüzde Kazan Türkleri adı altında yaşamaktadırlar.
KARLUKLAR
İlk Türk boyu olarak İslamiyet'i kabul eden Karluklar Talas savaşında Araplara yapmış oldukları yardımlar ile bilinmektedirler.
Diğer Türk devletleri ise
İSLAMİYET'İ KABUL EDEN İLK TÜRK DEVLETİ
Özellikle 10. Yüzyılda Türkler kitleler halinde Müslüman olmaya başladılar. İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılar'dır. Yağma, Karluk ve Çiğil Türkleri, ilk Müslüman Türk devletleri olan Karahanlı Devletini, Oğuzlar da Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdular.
MISIR'DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETİ
Mısırda kurulan ilk Türk-İslam devleti olma özelliği ile tanınan Tolunoğlu Devleti Abbasiler'in vali olarak tayin ettiği "Tolunoğlu Ahmdt" tarafından kurulmuştur.
16 TÜRK DEVLETİ VE KURUCULARI
1. Büyük Hun İmparatorluğu
2. Batı Hun İmparatorluğu
3. Ak Hun İmparatorluğu
4. Göktürk Devleti
5. Avar Kağanlığı
6. Uygur Kağanlığı
7. Hazar Kağanlığı
8. Karahanlı Devleti
9. Gazneliler
10. Büyük Selçuklu Devleti
11. Harezmşahlar Devleti
12. Altın Orda Devleti
13. Timur İmparatorluğu
14. Babür İmparatorluğu
15. Osmanlı İmparatorluğu
16. Avrupa Hun İmparatorluğu
