Taştir Nedir? Edebiyatta Taştir Ne Anlama Gelir, Temel Özellikleri, Örnekleri ve Temsilcileri Nelerdir?
Divan şiiri nazım biçimlerinden biri olan taştir ne demek diye araştıranlar olabilir. Edebiyatta taştir ne demek diye soranlar için bu, şiirin yapısı ile ilgili bir kavramdır. Taştir özellikleri neler sorusunun yanıtı, özellikle öğrenciler için oldukça mühimdir. Arapça'da, "bir şeyin yarısı" anlamını taşıyan taştir örnekleri, bu nazım şeklinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur. Peki divan edebiyatında taştir ne anlama gelir?
"Şatr" sözcüğünden türeyerek ortaya çıkan bir edebiyat terimi olan taştir nedir sorusuna yanıt arayanlar vardır. Edebiyatta taştir ne demek diyenler için bu kavram, gazelde kafiye ve ölçüye dikkat ederek ikiliklerin arasına üç dize eklemek anlamına gelir. Bunu yaparken, anlam bütünlüğünü bozmamaya dikkat edilir. Taştir özellikleri neler diyenler için bilinmesi gereken birtakım hususlar bulunur. Bu nazım biçimini öğrenmek için taştir örnekleri incelenmelidir.
Taştir Nedir?
Klasik Türk edebiyatı nazım türleri arasında yer alan taştir, Arapça bir kelimedir ve tahmis ile benzer özelliklere sahiptir. Beyitlerin iki dizesi arasına dahil edilen iki, üç veya dört dize ile birlikte musammatlar oluşturulur. Uyak düzenine bakıldığında, aaaaa, bbbba, cccca ve dddda biçiminde olduğu görülür. Diğer nazım şekillerine göre daha az kullanılan bir türdür. Divan edebiyatında, XVIII. yüzyıldan sonra birtakım taştir örneklerine rastlanılsa da genellikle pek tercih edilmediği görülür. Çoğunlukla, Arap ve Fars edebiyatında kullanılır. Taştir yapan divan şairleri, şiirin son bendinde mahlaslarını geçirirler.
Taştir Örnekleri Neler?
Aşağıda, bu nazım şekli ile ilgili olarak Yahya Kemal'in, divan şairi Bakî'nin yazmış olduğu gazele karşılık kaleme aldığı taştir örneği paylaşılmıştır. Bunun, konunun anlaşılması açısından incelenmesi önemlidir.
Bakî'nin Gazeline Taştir
Ferman-ı aşk can iledir inkıyadımız
Pürdür hayâl-i yar ile her lahza yâdımız.
Mevkûfdur o mâha samîm-i fuâdımız
hir varınca haddine hestî-i şâdımız
Hükm-i kazâya zerre kadar yok inâdımız
Baş eğmeziz adâniye dünyâ-yı dûn içün
Ettik fedâ zevâhiri şevk-ı derûn içün
Sattık metâ-ı ömörü mey-i la'l-gûn içün
Nevbet çalınca rıhlet-i milk-i sükûn içün
Allah'adır tevekkülümüz i'timâdımız
………………
Minnet Hudâ'ya devlet-i dünyâ fenâ bulur
El-hak gazelde neşve-i Bakî bekâ bulur
Ahlaf o nazma gûş tutarken safâ bulur
Taştîrimiz bu sayede az çok bahâ bulur
Bâki kalır sahîfe-i âlemde adımız
(Yahya Kemal)