Tümdengelim Nedir? Felsefe Tümdengelim Örnekleri ve Çeşitleri Neler?

Tümdengelim yöntemi bize bilgi vermeyi asla amaçlamaz. Önceden bazı insanların atmış olduğu düşünceleri, daha doğru bir şekilde lanse ederek anlaşılır olmasını sağlar. Bu kavram felsefede oldukça çok kullanılmaktadır. "Bütün insanlar ölecektir. Sokrates de insandır. Dolayısıyla Sokrates de ölecektir" Felsefede tümdengelim örneklerine bir örnek olabilir. Hadi gelin tümdengelim nedir adlı yazımızı daha ayrıntılı inceleyelim.

Tümdengelim Nedir?

Tümdengelim kavramı bir akıl yürütme yöntemidir. Tümevarım akıl yürütme yönteminin zıttı olarak da bilinir. Genel olan verilerden özel olarak bir sonuç çıkarma işlemine tümdengelim denir. Konunun ne olduğu çokta önemli değildir, önemli olan herhangi bir konu veya olay üzerinden geneli ele alarak anlatmaktır. Tümevarıma kıyasla daha az kullanılan tümdengelim, felsefe ve mantık çerçevesinde bilinen genel bilgiler ile özele ulaşarak bir çıkarımda bulunur.

Tümdengelim aynı zamanda dedüksiyon olarak da ifade edilmektedir. Değerlendirme biçimi olarak da etkenden etkiye beraber yasadan olaya ve aynı zamanda genelden özele geçmek şeklinde değerlendirmeler yapılmaktadır. Bu yöntemi Antik Yunan filozofları ele almış ve bütünden parçaya doğru gidişe şeklinde genel anlamı konusunda ele alınmaktadır.

Tümdengelim Özellikleri

• Hipotez türetmek için kullanılır ve aynı zamanda akıl yürütme yöntemidir.
• Araştırmacılar, genel teoriden deneysel olarak test edilebilecek çok özel öngörüleri geliştirmek için tümdengelim akıl yürütmeyi yöntemini kullanmaktadır.
• Genel önermelerden veya ilkelerden özel olarak çıkarımlarda bulunma yöntemidir.
• Doğru olan ya da doğru olduğu düşünülen genel bilgilerden yeni önermeler türetmekle ilgilenir.
• Tümdengelim genele ele alarak özel hakkında fikir sahibi olmayı sağlayan bir ilişkilendirme yöntemidir.
• Tümevarım metodu genellemelere ulaşmada kullanılırken, tümdengelim metodu bu genellemeleri açıklama gücü taşıyan hipotez veya teorilerden gözlem verileri ile doğrulanmaya elverişli mantıksal sonuçlar çıkarmada kullanılarak tümevarım metodu ile ayrılır.
• Tümdengelim akıl yürütmeler, genelden genele ya da genelden özele giden bir düşünme etkinliği olduğundan, genelin doğru olması halinde özelin de doğru olduğu sonucu zorunlu olarak çıkmaktadır.
• Öncüllerin doğruluğu, sonucun doğruluğunu zorunlu ve kesin yapmaktadır.
• Tümdengelim akıl yürütmeler, kavramsal, soyut ve rasyonel düşünme biçimidir.
• Tümdengelimin temelinde "bütün için doğru olan, parçaları için de doğrudur" ilkesi yatar.

Akıl Yürütme Yöntemlerinden Tümdengelim Örnekleri

• Tüm arabalar dört tekerlidir, Bugatti Chiron bir arabadır; öyleyse Bugatti Chiron dört tekerlidir.
• Tüm balıklar denizde yaşar, hamsi bir balıktır; öyleyse hamsi denizde yaşar.
• Tüm sporcular antrenman yapar, Can bir sporcudur; öyleyse Can antrenman yapar.
• Tüm insanlar ölümlüdür, Sokrates bir insandır; öyleyse Sokrates ölümlüdür.
• Lise son sınıf öğrencileri geometride zorlanırlar, Eren lise son sınıf öğrencisidir; O zaman, Eren geometride zorlanır.
• Akıl yürütmek insanların hoşuna gitmez, Cem insandır; O halde, akıl yürütmek Cem 'in hoşuna gitmemektedir.
• Toplumsal değişmenin çok hızlı olduğu dönemlerde suç oranı artar. İstanbul'un toplumsal değişme hızı çok fazladır. O halde İstanbul'da suç oranı artar.
• Mantık bilenler doğru düşünür. Şeyma doğru düşünemiyor. Demek ki Şeyma mantık bilmiyor.
• Karadenizliler mavi gözlüdür. Nazım Hikmet mavi gözlüydü. O halde Nazım Hikmet Karadenizlidir.

Akıl Yürütme Yöntemlerinden Tümdengelim Çeşitleri

Akıl yürütme yöntemleri çeşitleri üçe ayrılmaktadır. Tümdengelim (Dedüksiyon), tümevarım (endüksiyon), benzetme(analoji) akıl yürütme yöntemleri çeşitlerindendir. Tümdengelim diğerlerine nazaran daha az kullanılmaktadır.

• #Tümdengelim Nedir?