Türklerin Kullandığı Alfabeler - Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı Alfabeler Sırasıyla Hangileri?

Türklerin kullandığı alfabeler kültürel ve dini etkileşimlerine bağlı olarak şekillenmiştir. Orta ve Kuzey Asya, Fars ve Arap toprakları ile nihayet Batı medeniyetleri ile temas Türklerin farklı yazı sistemlerini görmelerine ve farklı dönemlerdeki ihtiyaçlarına ve koşullarına göre bir alfabe seçmelerine neden olmuştur. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler sırasıyla hangileri sorusunun yanıtı Türk toplumlarının değişim ve dönüşüm yaşadığının göstergesidir.

Türklerin Kullandığı Alfabeler

Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler bu milletin tarihi süreç içerisindeki kültürel etkileşimlerini ve değişimlerini yansıtır. Bu süreç Türk topluluklarının ve Türk toplumlarının tarihi, kültürel ve siyasi dönüşümleri ile doğrudan ilişkilidir. Türklerin kullandığı alfabeler, yalnızca bir yazı sistemi değişikliğini değil, aynı zamanda toplumun kültürel kimliğinde meydana gelen önemli dönüşümleri de temsil eder. Bu nedenle Türk tarihini doğru anlamak için kullandıkları alfabelere bakmak da yararlı olacaktır. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler tarih sırasıyla şunlardır;

1. Göktürk Alfabesi

Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Göktürk Alfabesi, Orhun Yazıtları gibi Türk tarihinin en eski yazılı belgelerinde kullanılmıştır. Bu alfabe dördü sesli ve otuz sekizi sessiz olmak üzere toplam 42 harften oluşur. Göktürk Alfabesi Türklerin milli kimliğini ve devlet geleneğini yansıtan önemli bir yazı sistemidir ve Göktürkler tarafından kullanılmıştır.

2. Mani Alfabesi

745 yılın Moğolistan'da kurulan Uygur Krallığının Mani dinini benimsemesi Göktürk Alfabesinin ardından Mani alfabesinin kullanılmasını sağladı.

3. Soğd Alfabesi

Kâğıdın icat edilmesinden beri kullanılan bir alfabe olan Soğd alfabesi VIII. ve IX. yüzyıllarda Türkler tarafından sınırlı da olsa kullanılmıştır.

4. Uygur Alfabesi

Türkler tarafından kullanılan Uygur Alfabesi Soğut kökenli bir yazı sistemidir. Uygurlar ticaret dolayısıyla Soğutlarla temas etmiş, böylece Soğut alfabesini görerek Uygur alfabesini geliştirişlerdir. Dikey olarak yazılan bir yazı sistemi olan bu alfabe 18 harften oluşur. Uygur alfabesi Türk dili tarihinde uzun bir süre etkili olmuştur.

5. Brahmi Alfabesi

Hint yazı şekillerinin temeli olan Brahmi alfabesini Toharlar ile Saka Türkleri Hint Budistlerinden öğrenmişlerdir. Türkler bu alfabe ile Budizmi anlatan yazılar ve ticari belgeleri miras bırakmışlardır.

6. Tibet Alfabesi

Uygur Türklerinin kullandığı Tibet alfabesi Tibetli Budistler tarafından Türklere öğretilmiştir. Bu alfabeyle yazılmış belgeler son derece sınırlıdır.

7. Süryani Alfabesi

M.Ö. II. yüzyıldan beri kullanılan Süryani alfabesi Arapça da olduğu gibi sağdan sola yazılır. Bu alfabede 22 adet sessiz harf bulunur. Uygurların küçük bir kısmı Süryani alfabesini kullanmıştır.

8. İbrani Alfabesi

Ayrı yazılan 22 temel sessiz harften oluşan İbrani alfabesi tarihte Museviliği seçen tek Türk devleti olan Hazarlar tarafından kullanılmıştır.

9. Yunan Alfabesi

Grek alfabesi olarak da bilinen Yunan alfabesi Hristiyanlığın Ortodoksluk mezhebini benimseyen Karaman Türkleri tarafından XVIII. ve XX. yüzyıllar arasında kullanılmıştır. Bu alfabe yedi ünlü, on beş ünsüz ve iki bileşik olmak üzere 24 harften oluşur.

10. Arap Alfabesi

Türklerin İslamiyet'i kabul etmesiyle birlikte Arap Alfabesi yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu alfabede Farsçaya uygun biçimde yapılan ıslah çalışmaları sonunda bazı harfler eklenmiştir. Arap alfabesi bu şekliyle Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde resmi yazışmalardan edebiyata kadar geniş bir alanda kullanılmıştır. Türkçe için uyarlanan Arap Alfabesi, Türkçenin fonetik yapısına tam olarak uymasa da uzun yıllar boyunca kullanılmaya devam etmiştir.

11. Kiril Alfabesi

Türklerin bir kısmı, özellikle Rusya ve Orta Asya'daki Türk toplulukları, XX. yüzyılda Kiril alfabesini kullanmıştır. Sovyetler Birliği'nin etkisiyle kullanılan bu alfabe, Türk topluluklarının kültürel bağlarını zayıflatmak amacıyla dayatılmıştır. Kiril Alfabesi hâlâ bazı Türk toplulukları tarafından kullanılmaktadır.

12. Latin Alfabesi

Cumhuriyet döneminde, Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde 1928 yılında gerçekleştirilen Harf İnkılabı ile Latin alfabesine geçilmiştir. Bu değişim, modernleşme ve batılılaşma hareketinin bir parçası olarak görülmüştür. Latin Alfabesi Türkçenin fonetik yapısına uygun harfler eklenerek düzenlenmiş ve günümüzde Türkiye'nin resmi alfabesi olarak kullanılmaktadır.