Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, Şam merkezli olarak kurulmuştur. Cemiyetin temel amaçları arasında vatanın parçalanmasını önlemek ve meşrutiyeti yeniden ilan etmek yer alır. 1906 yılında kurulan dernek, 1907 yılında İttihat ve Terakki'yle birleşerek II. Meşrutiyet'in ilan edilmesinde rol oynamıştır.
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti; 20. yy'ın başında II. Abdülhamit'in otokratik yönetimine karşı kurulan gizli derneklerden birisidir. İki temel amaçla cemiyet yola çıkmıştır. Bunlardan ilki vatanın parçalanmasının önüne geçmektir. Cemiyetin kurucuları vatanın tehlikede olduğunu ve parçalanabileceğini düşünüyorlardı. Bunun için vatanın geleceğine çalışmalar yapılması gerektiğini düşünmüşlerdir. Bir diğeri ise hürriyeti yeniden sağlamaktır.
Cemiyetin faal olduğu yıllar, istibdat yıllarıdır. 1878 yılında Sultan Abdülhamit, meclisi feshederek meşrutiyeti sonlandırmıştır. Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, meşrutiyeti yeniden ilan ederek hürriyeti yeniden sağlamayı amaçlamıştır.
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, Şam'da kurulmuştur. Bugün Suriye'nin başkenti olarak nitelenen Şam; cemiyetin kurulduğu tarihte Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisindedir. Burada buluşan kurucuların ortak fikirlerinin etkisiyle ortaya çıkmıştır. Daha sonrasında cemiyetin etki alanı genişlemeye başlamıştır.
Beyrut, Yafa ve Kudüs cemiyetin şubelerinin yer aldığı diğer merkezleri oluşturmaktadır. Cemiyetin bir diğer ve son şubesi ise Selanik'te açılmıştır. Kısa süre Selanik'te kendi ismiyle etkin olan cemiyet daha sonra burada İttihat ve Terakki Cemiyeti'yle birleşmiştir.
Vatan ve Hürriyet cemiyetinin kurulmasında temel etkenler özgürlükçü ve vatanı bütünlüğüne yönelik düşüncelerdir. Bu fikirler çerçevesinde bir araya gelen kurucular, fikirleri doğrultusunda etki alanlarını genişletmişlerdir. Kısa sürece birçok alana yayılan cemiyetin temel fikirleri, benzer amaçlarla kurulan İttihat ve Terakki'nin çatısı altında uygulama alanı bularak başarıyla ulaşmıştır.
Vatan ve Hürriyet Cemiyeti; Mustafa Kemal, Mustafa Cantürk ve Müfit Özdeş tarafından kurulmuştur. Cemiyetin kuruluş fikri, Mustafa Kemal'in Şam'da 5. Orduda görev yaptığı sırada sürgünde olan Mustafa Cantürk ile tanışması sonucu ortaya çıkmıştır. Benzer fikirleri paylaşan bu isimlere Müfit Özdeş'in de katılımıyla Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, faaliyetlerine başlamıştır.
