Zamir nedir, çeşitleri nelerdir? Zamir Çeşitleri, Konu Anlatımı ve Türlerine Göre Örnekler

Dil bilgisi derslerinde sıklıkla karşımıza çıkan ve Türkçe paragraf sorularında yerini alan konulardan biri kuşkusuz zamirdir. Bu yazımızda zamir konusunu ele alacağız. Zamirler anlamlarına ve görevlerine göre farklı türlere ayrılmaktadırlar.

ZAMİR NEDİR?

Cümlede varlıkların isimleri yerine kullanılabilen ve isimlerin yerine getirdiği bütün fonksiyonları yerine getirebilen isim soylu kelimeye zamir denir. Zamir bulmak için bir cümlede aranması gereken belli başlı kelimeler vardır. Zamir nasıl bulunur? Ben, sen, o, biz, siz, onlar; kendim, kendin, kendi, kendimiz, kendiniz, kendileri; bu, şu, o; kim, ne ve biri gibi kelimeler zamirin bulunmasında kolaylık sağlar. Anlamlarına ve görevlerine göre zamirler ayrılır.

ZAMİR ÖRNEKLERİ

Zamir cümleleri için örnekler şu şekilde:

• Bu yeri ben satın aldım.
• Bu senin teyzen.
• Bu boyayı kendin mi yaptın?
• Kim gitti?
• Herkes arkada toplandı.
• Şu teyzemin, öteki kardeşimin evi.
• Evdekilere gelmeyeceğimi söyledim.

ZAMİR KONU ANLATIMI

Zamir tanımını yaptıktan sonra zamir türlerine değinelim. Zamir türleri nelerdir? Derseniz işte sıralı halde türleri:

ZAMİR ÇEŞİTLERİ

• Şahıs (kişi) zamirleri
• Dönüşlülük zamiri
• İşaret zamirleri
• Soru zamirleri
• Belgisiz (belirsiz) zamirler
• İlgi zamiri
• İyelik zamirleri
• Yapılarına göre zamirler
• Basit (yalın) zamirler
• Bileşik zamirler
• Gruplaşmış zamirler
• Ek hâlindeki zamirler

ŞAHIS ZAMİRLERİ

Kişi adlarının yerine kullanılan ben, sen, o, biz, siz, onlar, bunlar gibi kelimelerdir.

Örnek: Bu işi anca o yapar.

DÖNÜŞLÜLÜK ZAMİRİ

Cümledeki eylemin, özne tarafından bizzat yapıldığını bildiren, vurgulayan zamir türüne denir. Kendi sözcüğünün iyelik eki almış haline diyebiliriz. Bunlar; kendim, kendin, kendisi, kendimiz, kendiniz, kendileri. Bazı kaynaklarda şahıs zamiri olarak da nitelenir.

Örnek: Bu hayatı kendin yaşamalısın.

İŞARET ZAMİRLERİ

Varlıkların yerini gösteren zamirlere denir. Türkçedeki başlıca işaret zamirleri bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, burası, şurası, orası, böylesi, şöylesi ve öylesi'dir.

Örnek: Bunlar evimizin son eşyaları.

SORU ZAMİRLERİ

Soru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlere denir. Cümledeki soru anlamı soru zamirleriyle sağlanır.

Örnek: Nereden geliyorsun? (Ankara'dan, okuldan, ondan vs.)

BELGİSİZ ZAMİRLER

Cümlede varlıkları isim, sayı, miktar ve ölçü yönünden belli belirsiz karşılayan zamirlere belirsiz zamir denir. Hepsi, kimse, tümü, herkes, hepimiz, kimisi, kimileri, kimi, biri, birisi, birileri, birkaçı, bazısı, bazıları, çoğu, birçoğu, birçokları, başkası, birazı, fazlası, bir kısmı, şey gibi.

Örnek: Kimse bize bir şey söylemedi.

İLGİ ZAMİRLERİ

-ki eki ile oluşturulan zamirlere denir.

Örnek: Bu yaptığın pasta benimkinden daha güzel oldu.

İYELİK ZAMİRLERİ

İyelik zamirleri -im, -in, -i, -imiz, -iniz ve -leri'dir. Bu ekler Türkçedeki ses kurallarına göre ufak değişikliklere uğrayabilir.

Örnek: Kulaklığını masanın üzerine bırak.(-ın, senin kulaklığın)

BASİT ZAMİRLER

Yapım eki almamış, kök durumunda olan zamirlere denir. Sadece çekim eki alabilirler. Ben, anne, bunda, bazıları, kim, onlardan, onuda, onda, şunda, sana gibi.

BİLEŞİK ZAMİRLER

İki kelimenin birleşiminden veya bir arada kullanımından oluşmuş zamirlere denir. Birçoğu, birkaçı, hiçbiri vb.

GRUPLAŞMIŞ ZAMİRLER

Birden fazla ayrı kelimenin anlam ilişkisi oluşturacak şekilde gruplaşarak meydana getirdikleri zamirlere denir. Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, şu bu, her biri, herhangi biri, ne kadarı v.s.

EK HALİNDEKİ ZAMİRLER

Sonuna geldikleri kelimeleri zamire dönüştüren eklere denir. Türkçede ek hâlindeki zamirler ilgi zamiri "-ki" ve iyelik zamirleridir.