Zarflar (belirteç) konu anlatımı ve örnekleri - Soru, durum, zaman, miktar ve yer-yön zarfı nedir?

Bir kelimenin zarf mı, sıfat mı olduğunu anlamak zor olabilir. Bunun nedeni, Türkçede pek çok sıfatın aynı zamanda zarf olarak da kullanılmasıdır. Ayrıca sıfatlar gibi zarflar da tek başına kullanıldıklarında isim haline gelir. Bunu anlamak için de cümledeki işlevi ve diğer kelimelerle ilişkisi incelenir. Zarf (belirteç) nedir? Tanımı yaptıktan sonra zarflar konu anlatımı ve örneklerini aktaracağız.

ZARF NEDİR?

Zarf diğer adıyla belirteç; bir fiilin, fiilimsinin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını yer, zaman, durum ve miktar bakımından niteler. Bu durumda zarflar, fiile yöneltilen neden, ne zaman, nereye, ne kadar ve nasıl sorularının cevaplarını oluşturmaktadırlar. Aşağı, yukarı, nazikçe, çok, az, fevkalâde, en, ileri, geri, şimdi, geç gibi kelimeler cümle içerisinde zarf olarak kullanılabilir. Zarf nasıl bulunur? Diyenler fiile bu soruları yöneltebilirler. Zarf konu anlatımı içerisinde yer alan örneklerle daha iyi konuyu anlayabilirsiniz.

ZARF KONU ANLATIMI

Zarfın tanımını yaptıktan sonra zarf çeşitlerine geçebilirsiniz. Zarf çeşitleri şu şekildedir:

• Zaman zarfı
• Durum zarfı
• Miktar zarfı
• Yer-yön zarfı
• Soru zarfı

SORU ZARFLARI NEDİR?

Soru zarfları fiilleri ve fiilimsileri soru yönünden etkileyen zarflar olarak adlandırılır. Soru zarfları; neden, niye, niçin, nasıl, ne zaman, ne kadar vb. sorulan soruların tamamını kapsar. Soru zarflara örnekler:

• Oraya nasıl geldiniz?
• Okula ne zaman varırız?
• Sizin eviniz niye bu kadar geniş?
• Ülkemizi nasıl buldunuz?
• Yeni ayakkabımı nasıl buldun?
• Bu yol ne kadar sürüyor?

DURUM ZARFI NEDİR?

Durum diğer ismi ile hâl zarfları fiillerin durumlarını anlatan kelimelerdir. Fiilde bildirilen hareketin nasıl yapıldığını bildirir. Hızlı, hızla, tek tek, iyice, sora sora, geze geze, böyle, şöyle gibi kelimeler ve kelime grupları durum zarflarına örnek olarak gösterilebilir.

Durum zarflarının cümle içinde ayırt edilebilmesi için fiile nasıl sorusu sorulması gerekir. İşte bazı örnekler:

• Ali koşarak eve gitti.
• Kalemi yavaşça içeri bıraktım.
• Arabayı çok hızlı kullanıyordu.

Bir fiil, birden fazla durum zarfı tarafından nitelenebilir. İşte örnekler:

• Yerleri iyice, ova ova temizledim.

Sonuna vasıta eki (-le) eklenen pek çok kelime cümlede durum zarfı görevinde kullanılabilir. İşte örnekler:

• Çiçeği güzellikle beslemelisin.
• Arabanın kapısını hızla kapattım.
• Öğretmen öğrencilerine sevgiyle bakmalı.

ZAMAN ZARFI NEDİR?

Fiilde belirtilen eylem veya hareketin ne zaman yapıldığını bildiren sözcüklere denir. "Dün, bugün, yarın, akşam, kışın, geceleyin, ilkin, şimdilik, yine, demin, daha, hâlâ, henüz, derhal, bazen" gibi kelimeler zaman zarfını niteler. Fiile sorulan "Ne zaman?" sorusunun yanıtı zaman zarfıdır. İşte örnekler:

• Halam henüz gelmedi.
• Annem eve şimdi geldi.
• Abim kendini henüz hazırlamadı.
• Sınav sonuçları elimize yeni ulaştı.
• Şimdilik bunları sen yıka.

MİKTAR ZARFI

• Her zaman daha çok çalışmalısın.
• Onu arka sokağa kadar biraz takip ettim.
• Kendimi çok fazla yordum

YER- YÖN ZARFI

• Biraz ileri gidin.
• Aşağı indim. ("aşağıya" hâli isimdir)
• Biraz öte git. ("öteye" hâli isimdir)
• İleri doğru koşmaya başladı. ("ileriye" hâli isimdir) Hal eki alan yer-yön kelimeleri zarf olmaz.

HEM SIFAT HEM ZARF OLARAK KULLANILANLAR

İsim türevli pek çok kelime hem sıfat hem de zarf olarak kullanılabilir. Örnek olarak:

• Eski evimizdeki eşyaları yeni eve getirdim. (niteleme sıfatı)
• Eve yeni geldim. (zaman zarfı)

Bir ismi niteleyen kelimeler -bu isim cümlenin yüklemi olsa dahi- sıfattır:

• Hızlı bir yarışçıydı. (sıfat. "Yarışçı" kelimesi isimdir. "-di" ek-fiili ile yüklem yapılmıştır.)
• Otomobili çok hızlı kullanıyordu. (zarf. "Kullanmak" fiildir.)