Anayasa Hukuku profesörü Fendoğlu, Erdoğan'ın adaylığı tartışmasına son noktayı koydu: Önünde hiçbir hukuki engel yok

Fendoğlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 2023 seçimlerinde aday olmasında bir engelin olmadığını kaydetti. Prof. Dr. Fendoğlu kaleme aldığı yazısında, darbe anayasasına kadar sınırlamanın olmadığının altını çizdi.

DARBE ANAYASASINA KADAR SINIRLAMA YOKTU

Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü'nün dörder defa, Celal Bayar'ın ise üç defa üst üste herhangi bir anayasal engelle karşılaşmadan Cumhurbaşkanı seçildiğini belirten Fendoğlu "1961 Anayasasının 95. maddesinin 2. fıkrasında Adnan Menderes dönemine tepki olarak üst üste Cumhurbaşkanı seçilme yasaklandı. Cumhurbaşkanlığını bir 'vesayet' makamı olarak tasarlayan 1961 tepki Anayasası'ndan itibaren, Cumhurbaşkanı seçimleri daima krizler ve vesayetçi müdahaleler ile karşılaştı" dedi.

1982 ANAYASASI ÜÇ DEVİR HALİNDE İNCELENEBİLİR

Fendoğlu şunları kaydetti: 1982 Anayasası, 1961 Anayasasından daha çok vesayetçi oldu. 1982 Anayasası ile Milli Güvenlik Kurulu güçlendirildi, parti kapatmalar kolaylaştırıldı. Cumhurbaşkanının dönem sınırlandırması açısından 1982 Anayasası üç devir halinde incelenebilir. Birinci dönem 1982 ile 2007 tarihleri arası. Cumhurbaşkanı sadece bir dönem için ve 7 yıl olarak seçilmekteydi. İkinci dönem 2007 Anayasa değişikliği. Bu değişiklikle bir kişi ancak 5+5 şeklinde iki dönem seçilebilir. Üçüncü dönem ise 2017 Anayasa değişikliği ile başlayan dönem.

YENİ SİSTEMİN İLK CUMHURBAŞKANI

Türkiye, 2017 referandumuyla birlikte Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçti. İlk olarak 2014'te Cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan, 24 Haziran 2018'de önceki sisteme göre ikinci ama Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne göre ilk Cumhurbaşkanı oldu. 2017 Anayasa değişikliğinin 7. maddesinde yer alan 'adaylık ve seçimi' başlığında 'Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır. Bir kimse an fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilir' hükmü yer alıyor. 18. maddede ise bu değişikliğin yapılacak ilk TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte yürürlüğe gireceği belirtiliyor. Bu nedenle 101. madde, 30 Nisan 2018'den itibaren yürürlüğe girdi.

"ADAY OLAMAZ" GÖRÜŞÜ DOĞRU DEĞİL

12. Cumhurbaşkanı'nın dönem sınırının dolduğu ve aday olamayacağı konusunda ileri sürülen görüşler doğru değildir. Demokratik rejimin ülkede tam olarak oturabilmesi kurum ve kuralların istikrar kazanabilmesi ile mümkündür. Oyunun kurallarının kişiye göre değişmediği, nesnel kuralların olduğu bir demokrasi istikrarlı olur. Anayasal devlet, sınırlı devlettir. Ama sınırlı devlet, yürütmenin takdir hakkı olmayan, eli kolu bağlı olan bir devlet değildir. Demokrasilerde cumhurbaşkanları için dönem sınırı veya tekrar seçilme yasağı tartışılmaktadır ancak böyle bir sınırlama olmadığı kabul edilmekte, kabul edilmenin ötesinde, bunun 'seçilme hakkı' olduğu benimsenmektedir. Genel kabul, 'yeniden seçilebilme hakkı'nın siyasi bir hak olduğu konusundaki Venedik Komisyonu görüşü olup, Anayasa Mahkemesi de bu görüşü paylaşmaktadır.

YENİ SİSTEME UYGUN YORUMLANMALI

Ele aldığımız konuda sözel yorum açısından, 101. maddede geçen 'cumhurbaşkanı' kavramının parlamenter hükümet sistemindeki anlamı, kapsamı ve içeriği ile değişmeden sonraki Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi dönemindeki anlamı ve içeriği çok farklıdır. Sözel yorum açısından 12. Cumhurbaşkanının 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yeniden seçilebilme hakkının olduğu açıktır. Sistematik yorum açısından, 69 maddesi tamamen veya kısmen değiştirilen anayasanın 101. maddesinin tamamen değiştirildiği, yeniden kaleme alındığı ve Anayasanın tümü açısından bakıldığında yeni hükümet sistemine uygun olarak yorumlanacağı gerektiği bellidir.

2023'TE İSTERSE İKİNCİ BİR DÖNEM İÇİN ADAY OLABİLİR

Yaşayan anayasa yorumu açısından, kanun koyucu Anayasanın 101. maddesini bugün uygulayacak olsa, hükümet sistemi değişmiş olduğuna göre, bugünkü sisteme uygun yorumlanacağı çok nettir. Tüm yorum yöntemine göre, 12. Cumhurbaşkanının dönem sınırı 30 Nisan 2018 tarihinden sonra başlamıştır ve 2023'te isterse ikinci bir dönem için daha aday olabilir.

AYM İÇTİHATLARI DA BU YÖNDE

Anayasa Mahkemesi kararına göre; istisnai durumlar dışında bir kanun hükmü yürürlükte olduğu tarihten sonraki olay, işlem ve eylemlere uygulanır. Anayasa Mahkemesi'nin 2012 tarihli kararı da son derece açıktır. Anayasa Mahkemesi kararına göre, 11. Cumhurbaşkanının görev süresi kanunla kısaltılmadığı ve olumsuz bir hüküm de bulunmadığı için 7 yıl olduğuna ve bir sonraki seçimde yeniden aday olabileceğine hükmetmiştir. Anayasa Mahkemesi'nin istikrarlı içtihatları da 12. Cumhurbaşkanının ikinci görev süresinin 2023'de başlayacağını açıkça belirtmektedir.

• #Recep Tayyip Erdoğan