Her anne baba çocuğunun karnesini görmeyi heyecanla bekler. Ancak bazen çocuk, karneyi beklerken anne-babasıyla aynı heyecanı taşıyamayabilir. Okul zamanını istediği gibi geçiremeyen bir çocuk için bu bekleme dönemi oldukça kaygılandırıcı bir sürece dönüşür. Özellikle de düşük notlara tahammülü olmayan bir ailesi varsa… Psikolog İrem Fırat'ın verdiği önerileri dikkate alın.

Karne nedir?

Karne, çocuğun bilgi ve beceri düzeyini, hangi alana daha fazla yeteneğinin ve ilgisinin olduğunu, hangi alanda ya da hangi derste gelişmeye ve desteğe ihtiyaç duyduğunu gösteren bir araçtır. Çocuğun o dönem getirdiği zayıf karneye dayanarak onu "başarısız" olarak nitelendirmek doğru olmaz. Anne babanın karneyi başarı ya da başarısızlık göstergesi olarak görmesi, gelen düşük notları beğenmeyip kızması ve çocuğa başarısız olduğunu vurgulayıcı cümleler kullanması oldukça yanlış bir tutumdur. Aynı şekilde, çok başarılı karnelerin sürekli övülmesi ve maddi değeri yüksek hediyelerle ödüllendirilmesi de çocuğun çalışma sürecine değil sonucuna odaklanmasına neden olur. Karnedeki not yerine yıl içinde gösterilen çabaya vurgu yapmak, karneyi yeni eğitim-öğretim yılına hazırlanışta destekleyici ve yol gösterici olarak görmek anne babanın ve çocuğun karneye yüklediği anlamı olumlu yönde etkiler. Çocuk karneyi bir korku objesi olarak değil, bütün seneyi nasıl geçirdiğini, gelişimini ve desteklenmesi gereken yönlerini ona gösteren bir araç olarak değerlendirmelidir.

İyi karne… Kötü karne…

Bazı çocuklar için karne istenmeyen ya da beklenmeyen şekilde karşılarına çıkabilir. Çocuğun zaten zayıf bir karne ile ilgili üzüntü, utanç, pişmanlık gibi hisleri vardır. Anne babanın bu duyguları görmezden gelerek karnedeki zayıflar için çocuğa bağırması, ceza vermesi, başka arkadaşlarının notlarıyla kıyaslamalar yapması ve okul değiştirmek ya da okuldan almakla tehdit etmesi çocuğun bu süreci daha yıkıcı yaşamasına sebebiyet verebilir. Bu yaklaşımlar çocuğu çalışmaya daha istekli hale getirmediği gibi anne babasıyla olan ilişkisini de zedeler. Çocuk anne baba tarafından beğenilmediğini, yeterli, başarılı ve iyi bir evlat olarak görülmediğini düşünmeye başlayabilir. Bu düşünceler içerisinde olan bir çocuk da kendini sürekli mutsuz, yorgun ve depresif hissedebilir. İçine kapanıp sessizleşebilir ya da tam tersi anne babaya karşı agresif tutumlar içerisinde olabilir. Çabuk pes edebilir; yapabileceği şeyleri bile yapma konusunda kendine güvenemeyip geri durabilir ve gerçek performansını ortaya hiç koyamayabilir. Kaygı düzeyi çok artabilir, bu durum uyku ve yemek alışkanlıklarını da etkileyebilir. Anne-babanın karneye verdiği tepki, yükledikleri ve çocuğa hissettirdikleri anlam çocuğun duygusal durumunu doğrudan ya da dolaylı olarak etkiler.

Ödül ve ceza

Birçok anne baba başarılı bir karneyi hediye alarak ödüllendirmeyi seçebilir. Hatta daha karneyi görmeden, iyi bir karne getirmesi koşuluyla istediğinin alınacağının sözünü verebilir. Çocuğunun çabasının karşılığını iyi şekilde alabildiğini görmek her anne babayı mutlu eder; gururlandırır. Tabi ki her çocuk tüm sene gösterdiği çaba sonucunda takdir edilmeli, övülmeli ve ödüllendirilmelidir. Ancak bu durum çocuğun tüm isteklerinin sınırsız bir şekilde yerine getirilmesi ya da maddi açıdan çok yüksek değere sahip hediyelerle ödüllendirilmesi anlamına gelmez.
Abartılı hediyeler çocuğun başarılı olmaya dair motivasyonunu azaltır ve sadece ödüle odaklanmasına neden olabilir. Alınacak hediyede önemli olan çocuk için ne kadar işlevsel olduğudur. Anne-babanın çocuğun emeğini görmeleri, takdir etmeleri ve bunun hakkında konuşup çocuğu övmeleri; maddi hediyelerden daha anlamlı ve anne baba çocuk ilişkisini besleyicidir. Çocuğu motive etme ve çalışmaya istekli hale getirmede daha etkilidir. Çocuk için önemli olan anne baba tarafından beğenildiğini görebilmek ve takdiri duyabilmektir. Başarıyı sadece karneye odaklamak, karne başarısını çocuğun genel başarısıyla değerlendirmek uygun bir tutum değildir. Zayıf bir karne sonucunda verilen cezalar çocuğun gelişimine hiçbir anlamda katkı sağlamaz. Çocuk duygusal açıdan örselendiği gibi ders okul başarı kavramlarına karşı da olumsuz algılar geliştirmeye başlar. Ceza vermek yerine, başarının önündeki engellerin neler olabileceğini konuşmak, koyulan hedeflere ulaşabilmek için neler yapılabileceğini belirlemek, bir sonraki eğitim-öğretim döneminde çocuğun daha olumlu sonuçlar almasını kolaylaştıracaktır.

Çalışma planı hazırlayın!

Yaz dönemi için çocuğun eğlenebileceği, dinlenebileceği hem de akademik becerilerini destekleyebileceği bir plan yapmak çocuk açısından oldukça faydalıdır. Bu plan, çocuğu da sürece dahil ederek, onun da fikirlerini alarak ve yapmak istediklerine önem vererek planlanmalıdır. Planın içeriğinde akademik çalışmaların yanı sıra, anne babayla oyun saati, gezme zamanları, kitap okuma saatleri, spor ve müzik gibi farklı aktiviteler de yer almalıdır. Plan uygulanırken de anne baba, çocuğu motive etmeli ve çabalarını fark ettiklerini vurgulayarak beğenilerini dile getirmelidir.

Anne babalara öneriler

Çocuğunuzun nasıl bir öğrenci olduğu sadece karne başarısıyla değerlendirilemez. Öğretmenin size ilettikleri ve sizin gözlemleriniz sonucu çocuğunuzla ilgili yaptığınız değerlendirmeler karne notlarından çok daha önemlidir. Bu nedenle çocuğunuzu iyi gözlemleyin; yeteneklerinin gelişimini, değişimini izleyin ve önerilerde bulunun.
Çocuğunuzu iyi tanıyarak, onun gelişim düzeyi ve becerilerine uygun beklentiler içerisinde olun.
Çocuğunuzu sadece başarısızlıklarıyla değerlendirmeyin ve akranlarıyla karşılaştırmayın.
Karneyi ne bir ödül ne de bir ceza aracı olarak görmeyin. Karne, çocuğun gelişimi için kullanılabilecek bir değerlendirme aracıdır. Eksik noktaları tespit etmeyi kolaylaştırarak çocuğu hem akademik hem de psikolojik açıdan destekleyin.
Zayıf notların sebebini iyi araştırın. Çocuğunuzun yaşadığı öğrenme, konsantrasyon, dikkat problemleri, aile içi özel durumlar, yaşam koşullarındaki değişimler ve çocuğun okul algısı gibi pek çok durum başarı seviyesini etkileyebilir.
Karnedeki zayıf notları aile içerisinde konuşun; olası nedenler ve sonrasında yapılabileceklerle ilgili fikirleri açıkça paylaşın. Bu fikir alışverişlerini başarılı olunan dersler için de yapın.
Karneyi beklemeden çocuğunuzun derslerinin gidişatıyla ilgili bilgi sahibi olun; böylece sonuçlara erken müdahale edebilirsiniz.
Karneye yüklediğiniz anlamları değerlendirin ve karnenin sadece o döneme ait bir beceri değerlendirme aracı olduğunu unutmayın.
Sonuca değil, sürece odaklanan bir tutum içerisinde olun; çocuğun karne notunu değil, sene içerisinde gösterdiği çabayı takdir edin.
Çocuğunuza beğeninizi ve ona güvendiğinizi dile getirin. Olumsuz eleştirilerden uzak, destekleyici bir tutumla ona inandığınızı hissettirin.

Hazırlayan: Başak DOĞRU