Bağışıklık sisteminin gelişimi anne karnında başlar, bu dönem annenin beslenmesinden, geçirdiği enfeksiyonlardan ve yaşadığı stresten etkilenir. Doğum sonrası dönemde ise bebeğin geçirdiği enfeksiyonlardan, beslenmesinden, aşılarından ve kronik bir hastalığa sahip olup olmayışından etkilenir. Doğumdan sonraki ilk aylarda, henüz zayıf olan bağışıklık sistemi giderek olgunlaşır ve vücudu tam korumaya başlar. Olgunlaşmasını tamamlamadığı süreçte enfeksiyonlara, yetişkinlerden daha çok maruz kalır. Bu nedenledir ki, anne sütü ile beslenmeye özen gösterilmesi, temizlik kurallarına dikkat edilmesi, bebeğin enfeksiyon hastalığı geçirenlerden uzak tutulması ve rutin aşılarının tamamlanması suretiyle bebeklerde bağışıklık sisteminin gelişimine katkıda bulunulmalıdır.

Bebeklere 2 yaşına kadar anne sütü vermek bağışıklık sistemini güçlendiren en önemli faktörlerdendir. İlk günlerde gelen kolostrum olarak adlandırılan sütün, bağışıklık sistemi için önemi çoktur. Ek beslenmeye geçildiği dönemde yaşına uygun sağlıklı ve dengeli, evde hazırlanmış gıdalarla yol alınmalıdır. Olabildiğince hazır ve rafine gıdalardan kaçınmak gerekir.

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNDE BU DURUMLARA DİKKAT!

En az beslenme kadar etkili diğer bir faktör ise uyku düzenidir. Bebek veya çocukların uyku düzeninin sağlanması, düzeni bozan sebeplerin ortadan kaldırılması önemlidir. Uyku düzenini bozan en yaygın sorunlar aile içi veya kişisel sorunlar, mutsuz ve gergin bir ortam veya bazı organik hastalıklar olabilir. Hastalıklar basit bir burun tıkanıklığı olabileceği gibi, ciddi bir akciğer enfeksiyonuna bağlı solunum zorluğu veya gece idrar yapmak için kalkmasına neden olacak şeker hastalığı ya da çoğu zaman göz ardı edilen geceleri yatak ıslatma problemi olabilir.

Bağışıklık sistemini etkileyen diğer faktörler, aşılarının aşı takvimine uygun şekilde yapılmış olması, temizlik kurallarına dikkat edilmesi ve sigara, radyasyon başta olmak üzere sağlıksız çevre koşullarının engellenmesidir.

Bağışıklık sistemi elemanlarının eksikliği, görev yapmasındaki sorunlar bağışıklık sistemi zayıflığı olarak tanımlanır. Bağışıklık sistemi zayıflığı primer veya sekonder nedenli olabilir.

Primer nedenli bağışıklık sistemi zayıflığında, bağışıklık sisteminin kendi elemanları arasında eksiklik veya yetersizlik vardır. Yenidoğan ve erken yaşlarda başlayan enfeksiyonlar sıktır. Diğer aile bireylerinin veya kardeşlerin geçirmediği veya hafif geçirdiği herhangi bir enfeksiyonu çocuk ağır geçirir. Çoğu zaman hastaneye yatırılarak tedavi etmek gerekir. Genellikle kalıtsaldır. Bu gurup çocuklarda, büyüme ve gelişmede duraklama görülmekte, basit üst solunum yolu enfeksiyonları bile uzun ve ağır seyretmektedir. Bu çocuklar sıklıkla zatürre, kulak enfeksiyonları, ağır bağırsak enfeksiyonları nedeniyle uzun süre hastanede yatmakta ve eğer eksiklik giderilmezse erken yaşta kaybedilmektedir. Klinik bulgular bağışıklık sisteminin eksik olan bölümüne göre değişiklik gösterir. Ağır seyir görülen çeşitlerde, doğumdan hemen sonra başlayan ve tekrarlayan bakteri, virüs ya da mantar enfeksiyonları, tekrarlayan ishaller, büyüme gelişme bozukluğu ve hayatı tehdit edici enfeksiyon hikayesi vardır. Antikor düzeyinde düşüklüklerle giden çeşitlerde, klinik daha hafiftir. Tekrarlayan enfeksiyonlar 6 aydan sonra başlar, üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları görülür ancak büyüme ve gelişme etkilenmez. Tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonları, sinüzitler, bronşitler bazen de zatürre enfeksiyonları ile başvururlar ancak çok ağır enfeksiyonlar geçirmezler.

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN EN BÜYÜK KORUYUCUSU

Sekonder grupta bağışıklık sisteminin elemanlarında sorun yoktur ama sonradan eklenen bazı sorunlar nedeni ile bağışıklık sistemi zayıflamıştır. Yetersiz beslenme, malnütrisyon (beslenmenin içerik veya miktar açısından yetersiz olması sonucunda, vücudun gereksinimlerini karşılayacak olan enerji ve besin öğelerinin yetersiz kalması) ve malabsorbsiyonla (beslenme iyi olsa bile vücudun besini kullanamaması) seyreden hastalıklar, çeşitli kronik hastalıklar, özellikle de protein üretiminin bozuk ya da kaybının arttığı durumlar ile her türlü bağışıklık sistemini baskılayan tedavi (kortikosteroid, kemoterapi veya radyoterapi) alımı sekonder bağışıklık sistemi zayıflığına neden olur. Özellikle nakil olmuş çocuklar (kemik iliği, karaciğer, böbrek nakli) ömür boyu bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanmak zorundadırlar.

Bağışıklık sistemi zayıf olan çocuklar günlük hayatlarında diğer çocuklara göre biraz daha dikkatli olmak zorundadırlar. Zira, diğer çocuklarla aynı ortamda bulunurlar ama diğerleri hastalanmaz iken onlar hastalık kapabilirler. Bu nedenle bağışıklık sisteminin en büyük koruyucusu olan sağlıklı ve dengeli beslenme çok önemlidir. Aşıları ve doktor kontrolleri aksatılmamalıdır. Kalabalık ortamlardan, sağlığa uygun olmayan havalanması az, sigara dumanı olan alanlardan uzak durmalıdırlar. Kalabalık ortamlara girmeleri mecburi ise veya toplu taşıma kullanacaklarsa mutlaka maske takmaları önerilmektedir. El yıkama her zaman olduğu gibi ilk tedbir olup, eve girince, yemek yemeden önce, dış ortamda sık sık el yıkamaları gerekmektedir. Ağız ve diş temizliği, düzenli banyo yapılması yine hastalıktan koruyucu önlemlerin başında gelmektedir.

İçinde yaşadığımız salgın döneminde, bağışıklık sistemi zayıf olan çocuklar için alışkın oldukları önlemler aynıdır. İlave olarak bu dönemde aile bireylerinin de gerek toplum gerek kendileri ve gerekse evde olan bağışıklık sistemi zayıf çocukları için daha dikkatli davranmaları gerekir. Daha önce çocuklarına uyguladıkları önlemlere, bu dönemde tüm aile bireyleri kendileri de uymalıdır.

SALGIN DÖNEMİNDE...

Bağışıklık sistemi zayıf çocukların kontrol dönemi geldiğinde veya hastaneye başvurmalarını gerektiren bir problem olduğunda öncelikle takip edildikleri sağlık kurumuna telefon ile ulaşmaları, durum hakkında bilgi almaları, şikayetleri konusunda yetkililere bilgi vererek tedavilerinin nasıl idame ettirileceği konusu netleştirilmelidir. Gereğinde Sağlık Bakanlığı Hastanelerimize bağlı Evde Bakım Hizmetlerinden yaralanmaları gündeme getirilmelidir.

Bilindiği üzere çocuklarda corona virüs enfeksiyonu, erişkinlerden çok daha hafif seyretmektedir. Ancak bağışıklık sistemi zayıf çocuklarda vücudun virüs ile baş etme gücü azalmış ya da yavaşlamıştır. Bu salgın döneminde sağlıklı bir çocukta hafif kırgınlık, halsizlik gibi doktora başvurmayı gerektirmeyen durumlar olabilir. Ancak, aynı bulgular bağışıklık sistemi zayıf olan çocukta var ise, aile mutlaka sağlık kuruluşu ile görüşmelidir. Özellikle ateş, kas ağrısı, öksürük, solunum sıkıntısı veya ishal bu çocuklarda göz ardı edilmemesi gereken önemli bulgulardır.

Ömür boyu bağışıklık sistemini zayıflatan ilaç kullanmak zorunda olan çocuklarımız vardır. Bu çocuklar organ nakli hastaları olup, çocuklar da aileleri de bu ilaçlarını aksatırlar ise organlarını kaybedeceklerini iyi bilirler. Bu dönemde salgına yakalanma korkusu ile ilaçlarını aksatmaları, organların kaybına ve kendilerine geri dönüşümsüz zarara neden olacaktır. Öte yandan, yapılan tüm önerilere uyulduğu takdirde hastalığın bulaşma riski en aza inmektedir. Ve yine unutulmamalıdır ki, toplumda çoğu kişi, bu enfeksiyonu ayakta geçirmiş, yani hasta olduğunu bile anlamadan geçirmiş ve iyileşmiştir. Olaya bu gözle bakılmalı ve kullanmakta olduğu bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçlarını aksatmamalıdır.