Türkçe dil bilgisi konularının içindeki en karmaşık konulardan sayılan anlatım bozukluğu çeşitlerinden nesne eksikliğinin neden olduğu anlatım bozukluklarını öğrenmek için önce nesnenin tanımına bakmamız gerekir. İşte Nesne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozuklukları ve örnek cümleler:
Nesne kavramı Türkçede cümlenin öğeleri konusunda öğrendiğimiz bir kavramdır. Nesne, cümle içinde öznenin eylemlerinden ya da sözlerinden direkt olarak etkilenen cümle ögesine verilen addır. Bazı kaynaklar nesne için düz tümleç tanımını da kullanır. Nesne ögesi sadece yüklemi geçişli fiil olan cümlelerde karşımıza çıkar. Bir cümlede nesnenin hangi kelime olduğuna bulabilmek için yükleme ne, ney, kimi sorularını sorarız.
Belirtili nesneler yükleme sorulan neyi ve kimi sorularına karşılık gelen kelimelerdir. Bu nesne türünde kelimenin ismin belirme hal ekini aldığın görürüz. (-ı, -i, -u, -ü)
Bir de belirtisiz nesneler vardır. Belirtisiz nesneler ise yükleme ne sorusunu sorduğumuzda karşılık gelen kelimeye denir. Belirtisiz nesneler hal eki almazlar. Cümle içinde yalın halde bulunmalarıyla dikkat çekerler.
Nesnenin ne demek olduğunu ve cümle içinde nasıl tespit edildiğini öğrendiğimize göre nesne eksikliğinden kaynaklanacak anlatım bozukluklarını incelemeye başlayabiliriz.
Genellikle sıralı ve birleşik cümlelerde görülen nesne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozuklukları hem geçişli cümlelerde hem de geçişsiz cümlelerde karşımıza çıkabilir. Burada ortak özellik cümlenin bir yargı barındırmasıdır.
Sıralı ya da bağlı cümlelerde ikinci cümlede yargı barındıran cümlenin yüklemine neyi, kimi ve ne sorularını sorduğumuzda orada nesne olması gerektiği halde yoksa o zaman nesne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu ile karşı karıyayızdır. Örnekler üzerinden gitmek daha faydalı olacaktır.
"Annem bize kitap okur, uyutmaya çalışırdı." Burada "Kimi uyutmaya çalışırdır?" sorusunu soracağız. Bu sorunun karşılığı "bize" olmalı. Yani bu cümlede "bize" kelimesi belirtili nesnedir ve eksiktir.
"Senin sinemaya geleceğini düşünüyor ve bekliyor." Burada "Neyi bekliyor?" sorusunu soracağız. Bu sorunun karşılığı olan "gelmeni" olmalı. Bu cümlede "gelmeni" kelimesi belirtili nesnedir ve eksiktir.
"Elmaların üzerindeki tozu temizleyip tabağa geri koydu." Bu cümlede "Neyi tabağa geri koydu?" sorusunu soracağız. Bu sorunun karşılığı olan "elmaları" kelimesi belirtili nesnedir. "Elmaları" kelimesi eksik olduğu için nesne eksikliğine bağlı anlarım bozukluğu vardır.
Anlatılanlara hemen inanıyor ve herkese anlatıyordu.
Bu cümlede "Neyi herkese anlatıyordu?" sorusunu soracağız. Bu sorunun karşılığı olan "onları" kelimesi belirtili nesnedir ve bu cümlede eksiktir.
İşçilere kötü davranıyor, susturmaya çalışıyordu.
Bu cümlede "Kimi susturmaya çalışıyordu?" sorusunu soracağız. Bu sorunun cevabı olan "Onları" ya da "işçileri" kelimesi belirtili nesnedir ve cümlede eksiktir.
Görüldüğü gibi yükleme sorduğumuz ne, neyi ve kimi sorusuyla cümle içinde eksik kalan nesneyi bulmuş olduk. Bu nesnelerin eksikliği de nesne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluklarına neden olmaktadır.
