Hamilelik ve doğum gibi iki önemli aşamayı geçtikten sonra, şimdi de emzirme dönemi sizi bekliyor. Kimi anneler için bu dönem çok rahat geçebiliyor, ancak kimileri için ilk dakikalardan itibaren bile sorunlar ortaya çıkabiliyor. Bu dönemde en çok ihtiyacınız olan şey de size destek olacak birileri. Hem hastanedeki hemşirenin hem de yakınlarınızın sizi doğru yönlendirmesi gerekiyor. Çünkü ilk saatlerde yapılan hatalı uygulamalar, maalesef ki geri dönüşü olmayan sorunları da beraberinde getirebiliyor. Yenidoğan Uzmanı Prof. Dr. İlknur Kılıç, sağlıklı her annenin, bebeğini beslemesi için sütünün yeterli olduğunu söylüyor. Unutmayın, başarılı bir emzirme, annenin kendine güvenmesiyle başlıyor.

İlk 6 ay sadece "anne sütü"
Doğumdan sonra göğüslerden ilk gelen süt (kolostrum) çok değerlidir. Kolostrum, genellikle sarı renkte ve kıvamlı bir süttür. Bu mucizevi besinin içeriğinde enfeksiyondan koruyucu maddeler bulunur. Bebek büyüdükçe ve sütün içeriği bebeğin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde değiştikçe, anne sütünün rengi ve özellikleri de değişir. Doğumdan sonra ilk birkaç günde gelen süt miktarı, her emzirmede 15 ml civarında (bebeğin iştah ve kilosuna göre değişir), 1. ayın sonunda günlük 750 ml civarında olur. Bebeklere, doğum sonrası ilk 6 ay boyunca sadece anne sütü önerilir. Anne sütünde bulunan mineral ve vitaminler, bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak için yeterlidir.

Anne sütünün özellikleri ve bebeğe yararları
? Bağışıklık sistemini güçlendirir.
? Ortakulak iltihabı, üst solunum yolu enfeksiyonu, kabızlık ve ishal riskini azaltır.
? İçeriğinde; süt şekeri (laktoz), protein, yağlar, vitaminler, mineraller, hormonlar ve büyüme faktörleri bulunur.
? Sindirime yardımcı olan enzimleri içerir.
? Temizdir ve ısıtmak gerekmez.
? Alerjik hastalıkların görülme riskini azaltır.
? Pişik sorunu daha az yaşanır.
? Bebeğin ruhsal, bedensel ve zihinsel gelişimine yardımcı olur. Anne ile iletişimi arttırır.

Emzirmenin anneye yararları
? Emziren annelerde göğüs ve yumurtalık kanseri daha az görülür.
? Bebeğin anneyi emmesi, anne rahminin eski haline dönmesini kolaylaştırır ve anneyi doğum sonrası aşırı kan kaybından korur.
? Emzirirken bebeğiyle yakın temasta bulunan anne, daha huzurlu ve mutlu hisseder.
? Emzirme sırasında bazal metabolizma hızı denilen vücudun harcadığı enerji, normal dönemden daha fazladır. Bu nedenle emziren anne daha kolay kilo verir.

Emzirmeye hazırlanırken..
Emzirme döneminde göğüsler büyür ve ağırlaşır. Bu nedenle göğüslerin emzirme dönemine uygun iç çamaşırları ile desteklenmesi önemlidir. Bu tip çamaşırlar, pratik bir emzirme sağladıkları için de tercih edilmelidir. Eğer emzirme sürecinde ağrı olursa ve ağrı kesici kullanılması gerekirse parasetamol güvenlidir. Diğer ağrı kesiciler ve ilaçlar kullanılmadan önce doktora başvurulmalıdır. Günlük duş alınıyorsa, annelerin her emzirmeden önce göğüslerini yıkamasına gerek yoktur. Göğüs başını sabunla yıkamak, bu bölgenin kurumasına ve çatlağının artmasına neden olur. Ayrıca olası emzirme sorunlarına karşı da bazı noktalara dikkat etmek, bu dönemi kolaylaştırıyor.

Emzirme sorunları
Dönem dönem anneler bazı emzirme sorunları yaşayabilirler. En önemli emzirme sorunları; göğüs ucu çatlakları, mastit, göğüs başının düz veya içe dönük olması, göğüste kanal tıkanıklığı, bebeğin annesini emmek istememesi ve anne sütünün fazlalığı veya yetersizliğidir.

Göğüs ucu çatlakları
Bebek, anne göğsünü yanlış bir teknik ile emerse göğüs başında çatlak ve kanama oluşabilir. Göğüste çatlak olduğunda ise; anne emzirirken acı duyar, bu da emzirmeyi zorlaştırır. Bunun için göğüs başı çatlakları için uygun olan kremler kullanılabilir. Organik olanları da tercih edilebilir. Acıdan dolayı anne bebeği emziremezse göğüs sütle dolar, bu durum ağrıya ve bebeğin göğsü emmekte zorlanmasına neden olur. Göğüs başındaki çatlaklardan bakteriler içeri girip, iltihaba ve apseye neden olabilir. Böyle bir şüphede mutlaka doktora başvurulmalıdır. Ayrıca göğüs başındaki çatlakta bazen hafif dereceli kanamalar olabilir ve bebeğin emmesi sırasında bu kan midesine gidebilir. Emme sonrasında kusma olursa da, aile bebeğin kusmuğunda kan görebilir. Böyle bir durumda panik olmaya gerek yoktur, ama mutlaka çocuk doktoru ile görüşülüp nasıl bir yol izleneceği sorulmalıdır.

Mastit
Mastit, tıkanmış süt kanallarının ya da mikroorganizmaların neden olduğu bir hastalıktır. Ateş, halsizlik, yorgunluk, göğüste ağrı ve kızarıklık gibi belirtileri vardır. Enfeksiyon, genellikle göğüs başında bulunan çatlaklardan süt kanallarına doğru yayılır. Emzirmeyen annelerde göğüslerin şişmesi de mastite yol açabilir. Diğer nedenler arasında, emzirme yoluyla göğüslerin yeterince boşaltılamaması ve hastalıklara karşı azalan direnç sayılabilir. Göğüs başlarının hassaslığı nedeniyle ilk doğum yapan annelerde mastit biraz daha sık görülür.

Göğüs başı düz veya içe dönükse
Göğüs başı düz veya içe dönükse, bebek göğsü ağzıyla kavramakta zorlanabilir. Böyle bir durumda anne adayları, hamilelikten itibaren göğüs uçlarına uygun kremlerle masaj yapmaya başlayabilirler. Yine her emzirme öncesi de masaj yapılarak, göğüs uçlarının belirgin hale gelmesi sağlanabilir. Ayıca anne göğüs başını iki parmak arasına alıp hafif masaj yaparak belirginleştirip bebeğin emebileceği hale getirmelidir. Göğüs başı çıkık ise, germe veya çekme gibi hareketlere gerek yoktur. Bu dönemde annenin kendine güvenini kaybetmemesi için, yakınları tarafından kendisine destek verilmesi de çok önemlidir. Bebek, göğsü tam boşaltamazsa, anne mutlaka göğsünü sağmalı ve sağdığı bu sütü bebeğine vermelidir.

Göğüste kanal tıkanıklığı
Bazen göğüste sütün toplanıp boşalmasının sağlandığı kanalların bir veya birkaçında tıkanma söz konusu olabilir. Bu da göğüste fazla süt toplanmasının nedenidir. Böyle bir durumda anne, göğsünde ağrı ve gerginlik hisseder. Göğüsler gergin olacağı için bebek göğüs ucunu yakalamakta güçlük çeker ve bu nedenle göğüs boşalmaz, şişer ve hatta kızarır. Apse bile olabilir.
Nedenleri:
? Emmenin başlamasının gecikmesi,
? Fazla süt üretimi,
? Bebeğin yanlış pozisyonda göğse yerleştirilmesi ve bu nedenle göğsü boşaltamaması,
? Emzirme süresinin kısa tutulması,
? Emzirme aralığının sınırlandırılması ve bebeğin her istediğinde emzirilmemesi. Bu tip bir sorunla karşılaşan anne; emzirmeye devam etmeli, göğsüne ılık duş ile masaj yapmalı ve gerekirse göğsünü elle veya makine ile sağmalıdır. Çok ağrılı olduğu durumlarda ılık duş altında önce elle sağmayı tercih etmelidir.

Anne sütünün yetersiz olması
Normal koşullarda her annenin sütü bebeğini beslemesi için yeterlidir. Anneler inanır ve iyi desteklenirse 2 yaşına kadar bebeklerini çok rahat emzirebilirler. Anne sütünün yetersiz salgılanmasının nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
? Emzirmeye başlamanın gecikmesi,
? Bebeğin her istediğinde emzirilmemesi,
? Gece emzirmeme ve emzirme aralarını açma,
? Bebeğin göğsü boşaltamaması,
? Bebeğe biberon veya emzik verme,
? Yorgunluk ve uykusuzluk,
? Kaygı ve stres,
? İyi beslenmeme ve yetersiz sıvı alma,
? Annenin psikolojik durumu ve bebeği kabullenmede zorlanma.

Anne sütünün fazla olması
Doğumdan birkaç gün sonra anne sütünün salgılanışında ani bir artış olur. Göğüsler gerilir ve hassaslaşır. Bu dönemde sık sık emzirmeye devam edilmeli, hatta ihtiyaçtan fazla bir süt salgısı varsa göğüs boşaltılmalı, süt derin dondurucuda saklanmalıdır. Sağlıkla ilgili bir mecburiyet durumu yoksa ilk 1 aydan sonra sağma ve saklama tercih edilmelidir.

Bebeğin emmek istememesi
Bebeğin anneyi emmeyi reddetmesi karşılaşılabilen bir sorundur.
Nedenleri:
? Göğüs kanallarında tıkanıklık olması,
? Süt salgısının çok olması, bebeğin ağzına fazla süt dolması ve bebeğin yutmada zorlanması,
? Süt salgısının yetersiz olması,
? Bebeğin hasta olması,
? Bebeğin ağzında pamukçuk olması,
? Emzirme hataları,
? Bebeğe arada biberon verilmesi,
? Emmeye adapte olmadan erken dönemde emzik verilmesi,
? Annenin, emzirirken bebeğinin başını göğse
doğru itmesi nedeniyle bebeğin refleks olarak başını arkaya atması,
? Evdeki duygu durumunun değişmesi, annenin stresli olması,
? Bebeğin emmeye fazla zorlanması,
? Annenin kullandığı sabun, parfüm kokusu

Başarılı bir emzirme için tüyolar
? Doğumdan hemen sonra bebeği göğse yatırmak süt salgısını arttırır.
? Doğumdan sonra ilk yarım saatte emzirmeye başlanması gerekir. Bu süreç sezaryenle doğan bebeklerde, annenin odasına gelmesinin beklenmesi ile 2 saate kadar uzayabilir. Eğer odaya çıkmadan ameliyathanede de bebek anne göğsüne yatırılarak göğsü tutması sağlanırsa emzirme kolaylaşır. ? Sezaryenle doğumların ilk günlerinde bebeğin emzirilmesi için en rahat tutuş yan pozisyon olabilir. Anne ve bebek, yastıklarla desteklenebilir.
? Bebeğin ağzı göğse yaklaştırıldıktan sonra ilk olarak, göğüs başı ağız kenarlarına dokundurulabilir. Böylece bebek refleks olarak göğsü arar, bulur ve emmeye başlar.
? Bebeğin sadece göğsün uç kısmından emmediğinden emin olmak gerekir. Alt dudağı ile göğüs başının kahverengi bölgesinin (aerola) tamamını, üst dudağı ile 3/4'ünü ağzına alması sağlanmalıdır. Bu şekilde emme, süt salgısını başlatır.
? Bebek sadece göğüs ucundan emiyorsa bu "non-nutritif" yani beslenme sağlamayan emmedir. Bebek göğüs başını emzik gibi kullanıyor demektir. Bu sırada bebeğin yanakları içeri çöker. Bu durumda göğsü, bebeğin ağzından çıkarıp tekrar yerleştirmek gerekir.
? Anne emzirme konusunda sabırlı ve azimli olmalıdır.
? Emzirme öncesi ve sonrası bebeğe başka bir besin verilmemelidir.
? Bebek ve anne aynı odada yatmalıdır.
? Anne bol sıvı almalıdır.
? Annenin emme aralarında dinlenmesi gerekir. Bu süreçte annenin güvendiği, kendisine destek olacak birinin yanında bulunması, psikolojisi üzerinde pozitif bir etki sağlar. Bu da süt salgılanmasını olumlu etkiler.
? Emzirme sürecinde alkol ve sigara kullanılmamalıdır.

Anne sütünü arttıran besinler
Annenin sütünün artması için, gün içerisinde 3 litre kadar sıvı tüketmeye özen göstermesi gerekir. Bunun 8-10 bardak kadarı su, geri kalan kısmı ise süt, ayran, komposto veya hoşaf, taze sıkılmış meyve suyu, rezene veya lohusa şerbeti gibi içeceklerden karşılanabilir. Bebeğin beyin gelişimini tamamlayabilmesi için annenin beslenmesine ek olarak 1 adet haşlanmış yumurta ile 1-2 bardak kadar süt veya yoğurt tüketmesi önerilir. Anne sütünü arttıran besinler içerisinde; semizotu, dereotu, bulgur, pirzola, anason, çemen otu, rezene ve ısırgan otu yer alır.

Bebek kaç yaşına kadar emzirmeli?
Bebeklerin ilk 6 ay su bile verilmeden sadece anne sütüyle beslenmesi gerekir. 6. aydan sonra ise uygun ek beslenme ile beraber, emzirmenin 2 yaşına kadar sürdürülmesi sağlıklı olur. Emzirmenin faydaları ek beslenme döneminde de devam ettiğinden, mümkün olduğunca uzun süre emzirmek yarar sağlar.

Bebek dostu hastaneler emzirmeye teşvik ediyor
Sağlık Bakanlığı 1991 yılından bu yana, doğum hizmeti veren hastanelerde emzirmenin başarılı ve yerleşik bir uygulama haline gelmesini sağlamak üzere Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu Hastaneler Programı uyguluyor.
• Anne adaylarını hamilelik döneminde anne sütü ve emzirme konusunda bilgilendiren,
• Doğumdan hemen sonra annelerin bebeklerini emzirmesini sağlayan,
• Güncel bilgilerle eğitilmiş sağlık personeli yardımıyla, annelere bebeklerini nasıl emzirecekleri konusunda yardımcı olan hastaneler "Bebek Dostu Hastane" unvanını alıyor

"Annenin emzirmeye hazırlanması gerekiyor"
Başarılı bir emzirme, annenin kendine güvenmesiyle başlıyor. Doğum sonrası emzirme dönemini daha rahat geçirmek için, hamileliğin son haftalarında bazı hazırlıklar yapmak gerekiyor.
Bunlar:
• Doğum yaklaşırken, keyifle bebeğin emzirildiğini hayal etmek,
• 36. haftadan itibaren doğuma kadar E vitamini içerikli yağlarla göğüs bakımı yapılarak cildin emzirmeye hazırlanmasını sağlamak,
• Göğüs ucunun içe dönük olması durumunda, hamileliğin ilk 6 ayında veya lohusalık döneminde göğüs ucu çıkartma aparatları kullanmak ya da elle göğüs ucuna şekil vermek,
• Herkesin emzirme ile ilgili deneyimlerinin farklı olduğunu kabul edip, anlatılan olumsuz emzirme hikayelerini dinlememek,
• Doğum sonrası ilk günler için yakın çevreden ve eşten destek almak,
• Emzirme süresine kısıtlama getirmeden emzirmek.
- Ebe Arzu Çulha

"Planlı sezaryen, emzirmeyi olumsuz etkileyebiliyor"

Planlı sezaryen ile doğumlar arttıkça, emzirme sorunlarının daha çok ortaya çıktığı gözlemleniyor. Bu doğumlarda anne sütünün geç ve yetersiz gelebilme olasılığı bulunuyor. Doğal başlayıp herhangi bir tıbbi sebeple sezaryen olmak zorunda kalınan doğumlarda ise genellikle böyle bir durum izlenmiyor. Bunun nedeni; emzirme için gerekli olan oksitosin (sevgi hormonu) ve prolaktin (süt hormonu) hormonlarının genellikle kendiliğinden başlayan doğumlarda yeterli ve düzenli olarak salgılanabiliyor olması. Rahim kasılmalarını gerçekleştiren oksitosin hormonu ayrıca anne sütünün çıkışını da sağlıyor. Normal doğum kasılmalarının başlamadığı planlı sezaryenlerde, bu hormon aktif olamıyor veya olması gecikiyor.
- Uzman Dr. Selçuk Somer

Anneler yılmasınlar çünkü her şey zamanla kolaylaşacak

İlk hafta, bebeğimle birbirimize alışmamız açısından çok zordu. Ama ilk haftadan sonra birbirimizi çözebildik. Ve 8 aydır emzirmeye devam ediyorum. Her 3 saatte bir emzirmek, hiç alışık olmadığım bir şey olduğu için ilk 40 gün, çok zorlandım. Bebekten tepki göremediğim için, ne yapıyorum ben diye, kendimi sorguladığımı hatırlıyorum. Daha sonrasında anne sütünün bebeğe yararını, besleyici değerini onu hastalıklardan korumasını, beyin gelişimine etkisini, her seferinde bebeğin ihtiyacına göre, ona bakışımla bile değişen farklı bir süte dönüştüğünü öğrenince adeta büyülendim. Anne sütünün bebeğe bu kadar yararı olduğunu sütü olan tüm anneler bilse, bebeklerine anne sütü verirler diye düşünüyorum. Yılmamak gerekiyor. Çünkü zaman geçtikçe her şey kolaylaşıyor ve gelişiyor. Güvenilir adreslerden doğru bilgiyi almak da çok önemli. www.lalecheleague.org ya da www.kellymom.com gibi sitelerde anne sütü ile ilgili önemli bilgileri bulmak mümkün.
- Hilal Kosif ve 9 aylık oğlu Carlos Hakan

"Hiçbir aşk, hiçbir tutku böyle olamaz"

Emzirme döneminin ilk günlerinin insanın hayatında çok büyük bir değişiklik olduğunu düşünüyorum. Kendimi gerçek anlamda annelikle bağdaştırdığım, bütünleştirdiğim günlerdi. Ve her gün dua ediyordum "Lütfen daha fazla sütüm gelsin" diye. Sütümün gelmesi için de her şeyi yapabilirdim. Ama bu dönemin kesinlikle annenin üstünde baskı olmadan geçmesinden yanayım. Çünkü bu, annenin psikolojisini çok etkiliyor. Bebeğin göğsü kavraması, onunla bütünleşmesi çok önemli. Bunun çok iyi bir şekilde anneye öğretilmesi gerekiyor. Ben Amerika'da doğum yaptım. Oradaki hemşireler tekrar tekrar odama geliyor ve bana eğitim verdiler. Emzirmek dünyanın en güzel duygularından biri. Hiçbir aşk, hiçbir tutku böyle olamaz. Ben 6 ay boyunca hep emzirdim. 6 aydan sonra da hem ek besin verdim hem de emzirdim. Annelere de öneriyorum.
- Şeyda Çoşkun ve 1.5 yaşındaki oğlu Arat

Hazırlayan: Aytülike KESKİN