Anne-babaların bu büyük günü heyecanla beklediğini biliyoruz. Çünkü böylece miniğiniz büyüme yolundaki en büyük adımlarından birini daha atmış oluyor. Peki, bu eğitime siz hazır mısınız? Size düşen görevler nedir? Onun artık tuvalet eğitimine hazır olduğunu nasıl anlarsınız? Özel Avcılar Hospital Hastanesi'nden Psikolog Öznur Özkoca bu sürecin zor bir deneyim gibi gözükse de doğru zamanlama, olumlu ve yumuşak bir yaklaşımla üstesinden gelinebileceğini söylüyor. İşte bu zorlu mücadeleyi başarıyla ve eğlenceli bir şekilde atlatmak için bizden size öneriler… Şimdiden kolay gelsin!
Tuvalet eğitiminin yaşı
Tuvalet eğitimi anne-babalar için güç bir süreçtir. Bu zorlayıcı ve güç olan süreç, anne-babaların çocuklarıyla olan iletişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Çocukların 24-36 ay arasında tuvalet alışkanlığını edinmesi beklenir. Her çocuğun gelişimi farklı olduğu için tuvalet eğitiminin ne kadar süreceği de çocuğa göre farklılık gösterebilir. Bazı çocuklar hızla öğrenirken, bazılarının bu alışkanlığı kazanması zaman alabilir. Çocuğun tuvalet alışkanlığı kazanmadan önce bedensel ve ruhsal gelişim düzeyine ulaşmış olması gerekir. Yeterli motor gelişime ulaşan bir çocuk 2-2.5 yaş civarı kendi başına tuvalete oturabilir. Gerekenden erken yaşta ve baskıcı bir tutumla tuvalet eğitimi vermeye çalışmak çocukları ruhsal açıdan olumsuz etkileyebilir.
Çocuğunuz hazır mı?
Çocuk motor becelerini sağlayabiliyorsa, yani yürüyebiliyorsa, tuvalete oturabiliyorsa ilk uygunluk şartı tamamlanmış olur. Kısa, basit yönergeleri yerine getirebiliyorsa, isteklerini ağlamadan belirtiyorsa, kendini ifade edebiliyorsa hazırdır. Ancak unutulmaması gereken; her çocuğun tuvalet alışkanlığı kazanabilmek için hazır olduğu dönem fiziksel, ruhsal ve duygusal açıdan farklı olabilir.
Nasıl düzen oluşturulmalı?
Tuvalet eğitimi verilirken bir düzen oluşturmak önemlidir. Sabah kalkınca, öğlen yemeklerinden sonra ve akşam yatmadan önce, hatta gece uykusunun arasında kaldırılarak tuvalete gidilmesi baskıcı olmadan çocuğa öğretilebilir. Daha sonra gündüz tuvalet alışkanlığı yeterince kazanıldıktan sonra, gece eğitimine başlanabilir.
Eğlenceli hale getirmek için
- Kuru ve ıslak oyunu oynayın. Musluğun altına geçip ellerini ıslatın ve ıslak kavramını öğretin. Sonra kurulayın ve kuru kavramını öğretin. Sonra ev içinde farklı eşyaları ıslatarak, ıslak mı kuru mu olduğunu tahmin etmesini isteyebilirsiniz.
- En sevdiği oyuncağından yardım alın, örneğin oyuncak ayısının çamaşırını indirip lazımlığa oturtabilir ve tuvaletini yaptırabilirsiniz. Banyoya sevdiği oyuncakları koyun.
- Çevrenizdeki hayvanları gözleyerek onların nasıl tuvalete çıktıkları üzerine konuşun.
Bu süreç içerisinde dikkat edilmesi gerekenler
- Altına kaçırdığında "Hadi bunu birlikte temizleyelim" diyerek çocuğu da sürece dahil etmek gerekir.
- Çocuğunuzun üzerinde kolayca çıkarabileceği giysiler olması önemlidir.
- Tuvalet ihtiyacı olduğunu hissettiğinizde lazımlığa/klozete oturabileceği konusunda seçenek sunabilirsiniz.
- Tuvalet eğitimi sırasındaki aşırı sert ve baskıcı tutumlar çocuğun ters bir tepki geliştirmesine ve bu sürecin çatışmalı hale gelerek daha da uzamasına neden olabilir.
- Çocuk, tuvaletinin geldiğini her söylediğinde onu cesaretlendirmek ve bu davranışın oturmasını sağlamak için ona olumlu mesajlar vermek gerekir.
- "Artık büyüdün, altını bebekler ıslatır" gibi cümleler kurmayın. Bu tür sözler çocukta özgüven sorunlarına ve suçluluk duygularına neden olabilir.
Çocuk direnirse…
Bazı çocuklar için tuvalete oturmak da endişe vericidir ve ailenin tutumu ile birlikte direnç gösterebilirler. Bu yaştaki çocuklar için dışkı onların bedeninin bir parçası olarak algılanır. Bu nedenle "kendilerine ait bir parçanın" yok olmasını görmeyi istemedikleri için sifonu çekmeyi reddedebilirler ya da ısrarla dışkılarına bakmak isteyebilirler. Bu durum genellikle kendiliğinden düzeldiği için fazla tepki vermeyip sabırlı davranmak uygun olacaktır. "İstersen tuvalete yapabilirsin, istersen lazımlığa" gibi anne-babanın çocuğa lazımlık ya da tuvalet konusunda ısrar etmeden bunlar arasında seçenek sunması daha doğrudur.
İşler başa dönerse…
Tuvalet alışkanlığını kazanma sırasında bazı kazalar ve geri dönüşler yaşanabilir. Bu durumlarda anlayışlı, sabırlı ve destekleyici olmak gerekir. "Bu sefer yetişemedik, ama önemli değil bir dahakine yetişiriz" gibi cümleler daha teşvik edici olacaktır.
Ödül ve cezasız tuvalet eğitimi mümkün mü?
Cezasız olabilir, ancak ödülsüz olması pek sağlıklı değildir. Çocuk tuvalete idrarını ya da kakasını yaptığında mutlaka sözel olarak veya belirlediğiniz hediye ile ödüllendirin. Altına kaçırdığında veya tuvaletini yere damlattığında sakın kızmayın ya da ceza vermeyin, nötr tavır takınırsanız tuvalet eğitimini daha sağlıklı geçirirsiniz.
Klozet çocukları korkutabilir
Klozetten düşmeden güvenle oturabileceği zamana kadar kullanabileceği bir lazımlık edinmeniz gerekir. Tercihinizi yaparken çocuğunuzun isteklerini göz önünde bulundurmalısınız. Bazı çocuklar kendilerine ait olduğu için lazımlığı, bazı çocuklar büyükler gibi olmak için klozeti severler. Klozetin yüksekliği, sifon ve musluk çocukları korkutabilir. Çocuğunuzun bu tarz korkuları olduğunu fark ederseniz kesinlikle lazımlık kullanmalısınız. Çocuklar kendilerine ait lazımlıkla ve ayakları yere değerken daha güvende hissedirler. Üstelik lazımlığı istedikleri yere taşıyabilirler.
Tuvalet eğitiminde 3 gün kuralı
Bu kurala göre, 1. gün sızdıran bez kullanılmalı. Tuvalet alışkanlığı, çocuğun ıslaklıktan kaynaklanan rahatsızlığı hissetmesi ve bir çözüm arayışına girmesi ile başlayan bir eğitimdir. Tuvalet eğitiminin başlayacağı dönemde ne kadar kaliteli ve sızdırmaz bez kullanılırsa, çocuğun tuvalet alışkanlığı o denli gecikir. Tuvalet eğitiminin başlayacağı gün, çocuğa bağlanacak bez, ıslaklığı dışarı sızdıran bir bez olmalıdır. Çocuk ıslaklığın verdiği rahatsızlığı hissetmeli, bu yeni durumu fark ederek idrar yolları kaslarını adım adım kullanmakla ilgili kendi içinde çaba hissetmelidir. 2. gün, bez tamamen çıkarılmalıdır. Çocuğa "İstersen artık bez bağlamayayım" teklifinde bulunulmalıdır. Bez bağlamadan külot ve pantolon giydirilmelidir. Çocuk tuvaletini altına yaptığında ıslaklığın verdiği rahatsızlığı daha çok hissedecek, ne yapması gerektiği konusunda kendince çözüm arayışlarına girecektir 3. gün ise kendi çözümlerini kendileri üretmeye başlayacaklardır. Bazı çocuklar ne olduğunu tam fark edememiş olabilir. Bu durumda onun boy hizasına gelip "Rahatsız oluyorsun değil mi? İstersen çişin geldiğinde tuvalete yapabilirsin. Gel beraber gidelim" demek, onu rahatlatacak ve daha kolay öğrenmesini sağlayacaktır.
Hazırlayan: Aytülike KESKİN
