Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sindirim, Karaciğer Hastalıkları ve Beslenme Bilim Dalı Prof. Dr. Ender Pehlivanoğlu, kurşunun vücuda ana giriş yolu olan sindirim sistemi olduğunu belirtirken; bebek ve çocukların beslenmesiyle ilgili ise şu önerilerde bulunuyor: "Otoyollara yakın tarlalarda üretilen bitkisel ve hayvansal ürünler sakıncalıdır. Sanayi te-sislerine yakın tarım alanları veya kimyasal atıklarla kirlenen sularla yetiştirilen meyve ve sebzeler risklidir. Bu bölgedeki hayvanların et ve sütleri de kurşun içerebilir." Prof. Dr. Ender Pehlivanoğlu, kurşun zehirlenmesiyle ilgili sorularımızı yanıtladı.
ANNE SÜTÜNDE BİLE OLABİLİR
Anne sütü kurşun içerebilir mi? Ve bu nasıl anlaşılır?
Kirli çevrede yaşayan annelerin sütünde kurşun ve diğer zararlı kimyasal maddelerin bulunması çok da sürpriz değildir. Ancak annenin sütündeki maddeleri anlaması mümkün olmaz. Anne, sütünde bulunan tüm maddeleri, laboratuvar testleri ile belirleyebilir. Zehirlenmeden şüphe edildiğinde kanda kurşun düzeyi ölçülerek teşhis yapılabilir. Doku örneklerinde ve saç gibi yapılarda dahi kurşun miktarı ölçülebilir. Sütte bulunan kurşun düzeyi de ancak bu şekilde belirlenebilir. Toksik seviyeyi aşan miktarlar ise bebek için sakıncalıdır.
ORGANİK BESLENMELİ
Bir anne, eğer sütünde kurşun varsa bunu bebeğine geçirmemek için ne gibi bir önlem almalı? Neleri kesinlikle yemeli, yememeli?
Temiz su, temiz besin ve temiz çevre, anne sütünün de temiz ve güvenli olmasını sağlayacaktır; en temel koşullar bunlardır. Annelerin boya, kimyasal maddeler, toz ve meslek nedeniyle kurşun içeren kimyasal maddelerden uzak durması gerekir. Bunun dışında organik besinler tüketilmesi, pil ve akü gibi ağır metal bulunduran ortamlardan kaçınılması da yararlı olur.
Bebek mamalarında kurşun tespit edildiği haberleri çıktı. Gerçekten olup olmadığı konusunda siz ne düşünüyorsunuz, açıklama yapabilir misiniz?
Uluslararası standartlara göre üretilen bebek mamaları kurşun içermez. Bu tür mamaların bebeklere verilmesi kesinlikle sakıncalı değildir. Anneler marka güvenilirliği olan, standartlara uygun koşullarda üretilen markaların bebek mamalarını güvenle kullanabilir. Bu tür durumlar, ancak standart dışı ve merdivenaltı üretimlerde incelenmelidir.
KURŞUN ZEHİRLENMESİ NEDİR?
Kurşun zehirlenmesi nedir, nasıl gelişir?
Ağır bir metal olan kurşun insan vücuduna girdiğinde organlarda birikerek organların işlevini bozar. Kan hücreleri ve kemik iliği görevini yapamaz hale gelir. Bu tablo, 'kurşun zehirlenmesi' olarak isimlendirilir.
Kurşundan uzak durmak, etkilerini azaltmak olası mıdır?
Elbette... Temiz çevre, temiz besin ve su; kurşun zehirlenmesinden uzak durmanın başlıca yollarıdır. Boya ve kimyasal maddelerin ve benzinin içindeki kurşun doğada yıllarca kalır, bitki ve hayvanların yapısına katılır. Bu yüzden güvenli olmayan sütle beslenen bebeklerde zehirlenme ortaya çıkabilir. Bebek mamalarının da kurşunsuz olması koşuldur. Yani güvenilir ve uluslararası standartlarda üretim yapan markaları tercih etmek gerekiyor. Ayrıca akü ve kristal yapımında çalışan bireylerde kurşun zehirlenmesi daha çok görülür.
HÜCRELERE KADAR ULAŞIR
Kurşun vücuda nasıl nüfuz eder?
Kurşunun vücuda ana giriş yolu sindirim sistemidir. Su ve besinlerle alınan kurşun bağırsaklardan emilerek kana karışır ve tüm dokulara dağılır. Deriden kurşun emilimi de mümkündür.
Kurşun niçin vücutta birikir, neden atılamaz?
Kurşun kana karıştıktan sonra tüm doku ve hücrelere kadar ulaşır ve depo edilir. Dokuya bağlanan kurşunun ayrılarak tekrar atılması zordur. Bu nedenle az miktarda alınan kurşun yavaş da olsa birikerek zehirleyici (toksik) seviyelere kadar ulaşır.
Birikmiş kurşun vücuttan nasıl atılır? Tedavisi nasıl yapılır?
Tedavide ilk yapılması gereken, kurşun içeren sıvı ve maddelerle temasın kesilmesidir. Kurşunun vücuttan atılmasını sağlayan çeşitli ilaçlarla kan ve dokulardaki kurşun düzeyi azaltılır ve organlar kurşundan arındırılır.
YAVAŞ YAVAŞ ZEHİRLER
Kurşun özellikle hangi gıdalardan bulaşır? Özellikle bebek ve çocukları hangi gıdalardan uzak tutmak gerekir?
Otoyollara yakın tarlalarda üretilen bitkisel ve hayvansal ürünler sakıncalıdır. Sanayi tesislerine yakın tarım alanları veya kimyasal atıklarla kirlenen sularla yetiştirilen meyve ve sebzeler risklidir. Bu bölgedeki hayvanların et ve sütleri de kurşun içerebilir.
Kurşunun insan sağlığı için önemi nedir?
Kurşun, insan vücudu için zararlı bir metaldir. Çevre kirlenmesine bağlı olarak doğada biriktiği gibi, çeşitli yollardan bedenimize ulaşır ve organlarda depolanarak zehirli etkisini göstermeye başlar. Biriken kurşun miktarı belirli düzeylere ulaşmadan hastalık belirtileri ortaya çıkmaz. Zehirlenme ise insan vücudunda yavaş yavaş oluşur.
BOY KISALIĞI DA EN ÖNEMLİ BULGULARDAN...
Kurşunun zararlı etkileri nelerdir, ne gibi belirtiler ortaya çıkar?
Bebek ve küçük çocuklarda zehirlenmenin ilk bulguları; dikkat kusuru, okuma bozukluğu ve öğrenmede başarısızlık olabilir. Huzursuzluk, aşırı hareketlilik, bacak ve eklem ağrıları ortaya çıkar. Boy kısalığı da en önemli bulgudur. İşitme güçlüğü, baş ağrısı ve görme bozukluğu ilerleyen dönemde dikkat çeker.
OYUNCAKLARA VE BOYALARA DİKKAT!
Bebeklerin ya da çocukların kurşunla temasının önlenmesini nasıl sağlayabiliriz?
Kullanılan suyun ve verilen besinlerin, mamaların kurşunsuz olmasına özen gösterilmelidir. Bebeklere sadece uluslararası kriterlere uygun bebek mamaları verilmelidir. Sanayi atıkları, kimyasal maddeler ve ev tozunun kurşun içerdiği hatırlanmalıdır. Evlerde ve tozlu ortamlarda su ile yapılan temizlik kurşunu gidermede daha başarılıdır. Evlerimizde kurşunsuz boya kullanılması, bebek ve çocuk oyuncaklarının kurşunsuz maddelerden üretilmesi gereklidir.
Kurşun maddesi özellikle hangi ürünlerde bulunur? Bunlardan korunmak nelere dikkat edilmelidir?
Boyalar, bazı pil ve elektronik aygıtlar, benzin, sanayi atıkları kurşunun ana kaynaklarıdır. Ağır metal kullanarak üretim yapan kuruluşlar kurşunun doğaya salınmasına neden olur. Kurşunlu ortamda beslenen hayvanların et ve sütlerinde dahi kurşun miktarı yüksektir.
AB STANDARTINA UYGUN OLMALI
Oyuncak, pil vb. seçimlerinde aileler nelere dikkat etmeli?
Boyası çıkan oyuncak ve cisimler ağza götürüldüğü ve emildiğinde kurşun zehirlenmesinin temeli atılmış olur. Oyun hamurları ve oyuncakların kurşunsuz üretim teknolojisi ile yapılmış olmaları koşuldur. Küçük çocukların için elektronik ve pilli oyuncaklar tercih edilmemelidir.
Bir üründe kurşun olduğunu gösteren etken madde nedir, örneğin duvar boyasında, çocuk mobilyalarının boyasında?
Ev ve özellikle çocuk odalarında kurşunsuz boya kullanılması gerekir. Boya ve çocuk eşyalarında AB standartlarına göre üretim yapıldığının kanıtı olan logo ve sembollerin veya belgenin sorgulanması lazım.
YARIN: ÇOCUKLARDA NELER ALERJİYE NEDEN OLUR?
