Silikon Vadisi ve Wall Street yeni bir teknoloji balonunun oluşmakta olduğu konusunu tartışırken, Facebook'un kuruluşundan beri çalışanların bazıları hiç riske girmiyor. Facebook'un değeri hızla artmaya devam ederken bu çalışanlar, ellerindeki milyonlarca dolarlık şirket hisselerini nakde çeviriyor. İnternet şirketlerinde on yıl önce yaşanan çöküşü kasteden eski bir Facebook çal ışanı, "Dünyanın mahvolmasını bir kez gördüyseniz, bundan bir yıl sonra neler olacağını bilemezsiniz" diyor. Şirkete ilk zamanlarında katılan bu çalışan, hisselerinin bir kısmını satabilmek için birkaç ay önce işten çıkmış. Şirketin kurallarına göre mevcut çalışanların hisse satması yasak. İsmini vermek istemeyen bu çalışan, "Nakde çevrilebilir tüm varlığımı, yüksek riskli olarak gördüğüm bir şirkete bağlı halde tutmak bana çok tehlikeli geldi" diyor. Özel şirketlerin değerinin baş aşağı gitmesi ihtimaline karşı mali riskini azaltmak için, elindeki hisseleri satan tek teknoloji sektörü çalışanı o değil. Birçok gözde teknoloji şirketinin çalışanı ve yatırımcısı, yüz milyonlarca dolar değerindeki hisselerini satarak, özel işlemler piyasasındaki patlamayı teşvik etti. Sürece Facebook önderlik ediyor. Özel şirket hisselerinin önde gelen piyasası SecondMarket'ta geçen yıl yapılan işlemlerin yaklaşık yüzde 45'i, Facebook hisselerindeydi. Bunların çoğu, Facebook'a 2007 sonbaharından önce katılan ve şirket hissesine veya hisse alma hakkına sahip olan ilk 200 çalışan tarafından yapıldı. Bazı eski çalışanlar, ilk çalışanlardan yaklaşık 100'ünün Facebook'tan ayrıldığını söylerken, şirket bu bilgiyi doğrulamadı. Çalışanlar çok çeşitli sebeplerle ayrılsa da (şirkettekilerin dediğine göre en yaygın sebep, yeni bir şirket kurmak), bazılarının amacı hisse fiyatındaki bir düşüşe karşı önlem almaktı. Birkaç ay önce Facebook'tan ayrılan bir başka eski çalışan, "Elimdekilerin yüzde 5 ile 10 kadarını satınca sevindim. Böylece, bir felaket gerçekleşirse zararım daha az olacak" diyor. Muhtemelen ilk yatırımcılarının ve kurucularının paralarını en hızlı çektiği şirket Groupon. Şirket hâlâ zarar etse de, bazı mensupları şimdiden zengin oldu. Groupon'un geçen kış yatırımcılardan topladığı 946 milyon doların 810 milyonu, Genel Müdür Andrew Mason, Başkan Eric Lefkofsky ve diğerlerinin cebine gitti. Aynı yöneticiler Nisan 2010'da fazladan 120 milyon dolar daha kazandı. Kurucular ve ilk yatırımcılar, teknoloji şirketlerindeki hisselerini yıllarca simsarlar ve özel şirket işlemlerinde uzmanlaşmış fonlardan oluşan bir ağ üzerinden sattı. Ancak son yıllarda bu satışlar çok genişledi ve şirkete ilk başta katılmış sıradan çalışanların yaptığı işlemler sürekli arttı. Çalışanların ellerindeki hisseleri satmak istemesinin bir nedeni de şirketlerin halka açılmak için daha uzun süreler beklemeleri. Ayrıca çalışanların somut kazanç elde etme isteği, onların ihtiyaçlarını karşılayan çeşitli şirketlerin kurulmasını sağladı. Bunlar arasında, SecondMarket gibi işlem platformları ve Felix Investments türü uzman aracı kurumlar ve hatta çalışanların değerli kâğıtlarını, hisselerini satmak zorunda kalmadan nakde çevirmesine yardım eden bir kredi kurumu bile var. Facebook, Twitter, Chegg ve eBags gibi şirketlerden hisse alan Industry Ventures'ın kurucusu ve yönetici ortağı Hans Swildens, "Son iki yılda, Silikon Vadisi'ndeki çalışanların çoğu bu piyasayı fark etti" diyor. Değerinin hızla 50 milyar doların üzerine çıkmasıyla, buradaki gözde teknoloji şirketlerinin açık ara en büyüğü haline gelen Facebook'ta, şirketin yedi yıl önceki kuruluşundan beri çalışan ve hisse satın alma hakkı olan çalışanların çoğu, bundan faydalanmak istedi. Bunu gören Facebook, çalışanların satış yapmasına iki kez yardım etti. 2009'da, çalışanların Rus risk sermayesi şirketi Digital Sky Technologies'e 100 milyon dolarlık hisse satmasına ve yine aynı yıl, yatırım firması T. Rowe Price aracılığıyla anlaşmalı bir satışa izin verdi. Çalışanlara, kazanılmış hisselerinin yüzde 20'sine kadarını satma izni verilirken, bazıları için bu oran yeterli olmadı. Kısa süre önce Facebook'tan ayrılan bir çalışan "Hisselerin yüzde 20'sini satabilsem de, paramın yüzde 80'inin nakit olmayan bir varlıkta kalması çok anlamsız. Bu bir çöküş durumunda sizi korumaz" diyor. Özel şirket piyasalarında tecrübeli olanlardan bazı ları, teknoloji sektöründe balon oluştuğunu söylemeye dilleri varmasa da, kaygılanmaya başladıklarını söylüyor. On yılı aşkın süredir ikincil piyasalarda işlem yapan Saints Capital'ın kurucusu ve yönetici ortağı Kenneth B. Sawyer, "Gördüğümüz değerlerin uzun vadede sürdürülebilir olduğundan emin değiliz. İyi bir şirketin değerinin yükselmesi, diğer şirketlerin değerinin de yükselmesi anlamına gelmemeli" diyerek, yalnızca birkaç şirketin yüksek değeri hak ettiğini söylüyor. MIGUEL HELFT
