Bu
yıl doğumunun 400. yılı nedeniyle yalnız Türkiye'de değil, bütün dünyada anılan Evliya Çelebi'nin izinde bu kez Britanyalı tarihçi ve gezginler yolculuk yapıp, bir de
The Evliya Çelebi Way (Evliya Çelebi'nin Yolu) adlı İngilizce kitap yazdı. Evliya'nın Yalova'dan başlayarak, Mekke'de bitirdiği hac rotasını, Kütahya'da tamamlamayı tercih eden beş kişilik grubun başında Türk tarihi araştırmacısı Caroline Finkel var. Finkel ile birlikte Kate Clow, Donna Landry, Chris Gardner ve Susan Wirth'ten oluşan ekip, İstanbul'da Evliya Çelebi'nin eserlerini araştırırken tanıştıktan sonra bu yolculuğu yapmaya karar verdi. Evliya Çelebi'nin 340 yıl önce at üstünde yaptığı gibi onlar da Yalova'nın Hersek Köyü'nde başladıkları yolculuklarını, aynı yöntemle Kütahya'da tamamladı. Bu rotanın zor olmadığını söyleyen Finkel, "Biz 40 gün, 40 gece at üstünde yolculuk yaptık. İsteyen bu rotayı yürüyerek ya da bisikletle de tamamlayabilir," diyor. Kitabın yazarı Finkel sorularımızı yanıtladı.
- Bu kadar kalabalık bir araştırmacı kadronun bir araya gelmesi kolay oldu mu?
- Kate Clow ve Donna Landry'yi yıllardır tanıyorum. Evliya Çelebi'nin hac rotasını at sırtında tekrar geçme fikri 1990'ların ortasında Donna'yla ilk karşılaştığımızda gündeme gelmişti. Gerçekleştirmek için 2009'a kadar beklemek gerekti. Kate, Türkiye'deki uzun mesafeli yürüyüş rotaları üzerine kitaplarıyla tanınıyor, at binmiyor. Bu rotayı sadece atlılar için hazırlamak pek akılcı değildi. Kate, yürüyüş ve bisiklet rotaları da hazırlamayı önerdi. Bu şekliyle Kate'in yayın şirketi kitabı yayımlayabilirdi.
- Son yıllarda Evliya Çelebi'nin gezdiği rotalara kadınlar da ilgi göstermeye başladı diyebilir miyiz?
- Bildiğim kadarıyla, Evliya Çelebi rotalarından herhangi birini onun gibi at sırtında geçen olmadı bugüne kadar. Biz tek ekibiz. Ekibimizin kadın ağırlıklı olması sanıyorum bir rastlantı. Belki de bu fikir kadınlara daha cazip geliyor. Bu yıl Hersek'ten Kütahya'ya at sırtında bu rotadan geçen bir grup turiste eşlik ettiğimde de çoğunluk kadınlardan oluşuyordu. Fakat bu projenin başarıya ulaşmasında bir erkeğin önemli rolü oldu: Avanos'taki Akhal Teke Binicilik Merkezi'nin sahibi Ercihan Dilari. 2009'da ekibimizle, 2010 ve 2011'de turistlerle bu rotadan geçerken onun atlarını kullandık, grubun yönetimini o üstlendi.
-
Neden sadece İzmit- Kütahya arasındaki rotayı tercih ettiniz? Bu rotanın ne özelliği var?
- Çelebi'nin 1671'de çıktığı hac yolculuğunu seçmemizin nedeni, kentlilerin kırsal kesime çıkıp Çelebi'nin rotasını izleyerek, köy ve kasabalardaki hayatı görmesini arzu etmemiz. Ayrıca turistler açısından da erişimi kolay bir bölge. Bu sayede çoğunlukla gittikleri sahil otellerinden, ören yerlerinden farklı bir şey görebilecekler. Bölge, Osmanlı için çok önemli, erken dönemden birçok eser bulunuyor. Çevre dostu tatilciler bu rotada dilerlerse birkaç günlük kısa tatil bile yapabilir. Örneğin iki gün Bursa, Kütahya gibi Çelebi'nin geçtiği kentleri keşfedebilir, iki gün de onun rotasında at binebilir, yürüyebilir, bisiklete binebilir.
- Kitap ne kadar zamanda tamamlandı?
- 2009'daki atlı yolculuktan birkaç ay sonra yazmaya başladık. Bu yaz bitirdik.
- Yolculuk boyunca ne gibi zorluklarla karşılaştınız?
- Kültür ve Turizm Bakanlığı ile UNESCO projemize destek verdi. Fakat en büyük zorluğu 2009'daki atlı yolculuk için sponsor ararken yaşadık. Türkiye Jokey Kulübü, Otokoç-Avis, Zeytinoğlu Yem'den destek aldık. Ekonomik destek Çelebi'nin şehrinden geldi. Kütahya Porselen, Güral Porselen ve Gürallar ArtCraft'ın cömert desteği olmadan bu projeyi gerçekleştiremezdik.
40 GÜN, 40 GECE
- Yolculuğu at üstünde kaç günde tamamladınız?
- 2009'da Hersek'ten Simav'a 40 gün, 40 gece yolculuk yaptık. Buna atların dinlenme süresi, yol güzergahı çevresinin keşfi de dahildi. Şimdi bu turistik rota, 15 günlük paket olarak turistlere sunuluyor. Kuşkusuz yürüyerek daha fazla zaman alıyor.
- Kitabın Türkçesi ne zaman yayımlanacak?
- Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından yaklaşık iki ay içinde yayımlanacak. Belediye ayrıca, yollara işaret tabelaları yerleştirmek, köylerde pansiyon kurmak gibi projenin bundan sonraki adımlarını da destekliyor. Ayrıca bir web sitesi kurduk: www. evliyacelebiway.com. Burada projeyle ilgili güncel bilgiler yer alıyor.
GELECEK, SÜRDÜRÜLEBİLİR SEYAHATTE
- Uğradığınız yerlerde Evliya Çelebi'ye ilgi nasıldı?
- Geçtiğimiz rotada karşılaştığımız kişiler Evliya Çelebi'nin köylerinden, kasabalarından geçtiğini biliyordu. Çelebi'nin onuruna bir rota hazırlamamız ilgi çekti. Bir zamanlar at sahibi olan yaşlılar, traktör öncesi günlerin nostaljisini yaşıyordu. Umarız gelecekte bu rotadan geçecek kişiler, konaklama, gıda harcamalarıyla yerel ekonomiye destek olur.
- Bu rotayı at üstünde tamamlamak isteyenlere neler tavsiye edersiniz?
- Bu rota ne yürüyüşçüler ne de bisikletçiler ve atlılar için zor. Kaçkar Dağları ya da Likya Yolu kadar dik değil, köyler arasındaki uzaklık iki üç saati aşmıyor. Güzergah ilçelere, kentlere yakın. Gittiğiniz yerde gönlünüze uygun konaklayacak yer bulamazsanız taksiye atlayıp daha büyük bir yerleşime gidebilir, orada kalabilirsiniz.
