Sabah uyanınca dilinize dolanan o şarkıyı masum bir durum sanıyorsanız, bu rapor sizi çok şaşırtacak. Avustralya'da yapılan çarpıcı bir araştırma, 'kulak kurdu' adı verilen bu durumun beyni nasıl sabote ettiğini kanıtladı. Sadece odaklanmayı zorlaştırmakla kalmıyor, hafızanızın en kritik bölgesini resmen işgal ederek performansınızı düşürüyor. İşte zihni kilitleyen o sinsi mekanizma ve kurtulmanın şaşırtıcı yolu...
Bir rapor okumaya çalışırken ya da sessiz bir ortamda odaklanmaya çalıştığınızda, zihninizin içinde durmadan dönen bir melodi fark etmişsinizdir. İstemeden aklınıza takılan bu şarkı parçalarına psikolojide "kulak kurdu" (earworm) adı veriliyor.
Araştırmalara göre kulak kurtları sandığımızdan çok daha yaygın. Finlandiya'da yapılan bir çalışmada, insanların yüzde 90'ından fazlası haftada en az bir kez, yaklaşık yüzde 60'ı ise her gün kulak kurdu yaşadığını belirtiyor. Özellikle sık müzik dinleyen kişilerde bu durum daha sık görülüyor.
BİR ŞARKI NEDEN KULAK KURDU OLUYOR?
Uzmanlara göre bir şarkının kafaya takılma ihtimali, ne kadar sık ve ne kadar yakın zamanda dinlendiği ile doğrudan ilişkili. Yapılan bir çalışmada, katılımcılara daha önce hiç duymadıkları bir şarkı iki ya da altı kez dinletildi. Sonraki üç gün boyunca rastgele zamanlarda katılımcılara ulaşıldı.
Sonuçlar dikkat çekiciydi:
BEYİNDE NELER OLUYOR?
Araştırmalar, müzik dinlerken çalışan beyin bölgeleriyle, aklımızdan müzik geçtiğinde aktif olan bölgelerin büyük ölçüde aynı olduğunu gösteriyor. Ancak kulak kurtlarında özellikle işitsel ilişkilendirme korteksi daha aktif rol oynuyor. Bu bölge, müziğin daha karmaşık yönlerini işlemekle ilgili.
İlginç bir detay ise doğuştan müzik algısı zayıf olan, yani konjenital amuzi yaşayan kişilerle ilgili. Bu kişiler müziği doğru analiz etmekte zorlanmalarına rağmen, daha seyrek de olsa kulak kurdu yaşayabiliyor.
KULAK KURTLARI HAFIZAYLA NASIL BAĞLANTILI?
Kulak kurtları, beynin çalışan hafıza adı verilen bölümünü meşgul ediyor. Çalışan hafıza; birinin az önce söylediğini hatırlamak ya da zihinden matematik işlemi yapmak gibi durumlarda kullanılıyor.
Avustralyalı araştırmacılar, aklına şarkı takılan kişilerin çalışan hafıza testlerinde daha düşük performans gösterdiğini tespit etti. Yani kulak kurdu, zihindeki diğer bilgilerin yerini adeta işgal ediyor. Şarkı ne kadar tanıdıksa, bu etki o kadar artıyor.
PEKİ KULAK KURTLARININ BİR AMACI VAR MI?
Her ne kadar rahatsız edici olsalar da araştırmalar, kulak kurtlarının çoğu zaman olumsuz bir deneyim olmadığını gösteriyor. Alman araştırmacılara göre kulak kurtları, müzik dinleyemediğimiz anlarda ortaya çıkan bir tür "yoksunluk tepkisi" olabilir.
İngiltere'de yapılan bir başka çalışmada ise insanların kulak kurtlarının, müziği hangi amaçla dinlediklerini yansıttığı görüldü. Örneğin müziği motive olmak için dinleyenlerin kafasına takılan şarkılar da genellikle enerjik oluyor.
İSTENMEYEN BİR ŞARKIDAN NASIL KURTULABİLİRİZ?
Araştırmalara göre sakız çiğnemek, kulak kurtlarından kurtulmada işe yarayabilir. Bunun nedeni, iç sesimizi ve boğaz kaslarımızı meşgul ederek şarkının zihinde dönmesini zorlaştırması.
Bir diğer yöntem ise başka bir müzik dinlemek. Ancak uzmanlar uyarıyor: Bu yöntem işe yarasa bile, yeni bir şarkının kafaya takılma ihtimali oldukça yüksek.
En ilginç bulgulardan biri ise şu: Bir şarkıyı baştan sona dinlemek, çoğu zaman kulak kurdunu bitirmiyor. Aksine, şarkının tekrar kafaya takılma ihtimalini artırabiliyor.
Uzmanlara göre kulak kurtları, beynin çalışma biçiminin doğal ama bazen can sıkıcı bir yan ürünü.
