Ortopedi doktoru Doç. Dr. Alper Gültekin, takımlarda artan sakatlıkların sebebini Sabah Spor'a anlattı...
Diz sakatlıkları (örneğin ön çapraz bağ yırtıkları) futbolcularda neden bu kadar yaygın?
-Diz eklemi birbiri ile uyumsuz görünen iki kemiğin oluşturduğu ve aralarında yer alan menisküsler ile uyumu artırılan bir eklem olup özellikle futbol gibi kontakt sporlarda sık yaralanmaktadır. Ani dönüşler ve durup hızlanmayı gerektiren spor olarak futbolda üzerine binen aşırı yüklenmeler nedeniye diz eklemi daha kolay yaralanmaktadır
Ön çapraz bağ kopmaları sabit bacağın rotasyonel travması sonucu gelişen ve futbolcuları uzun süre sahalardan uzak bırakan yaralanmalardır.Ortalama 6.ayda spora dönüş ve sonrasındaki açığı kapatmak için gereken 1-2 ayı da düşünecek olursak neredeyse 8 ay maç kaçırmaya sebep olan talihsiz bir durumdur.
Menisküs yırtıkları nasıl oluşur ve tedavi edilmezse ne gibi sorunlara yol açar?
- Menisküsler dizin iç ve dış kısmında yer alan eklem bütünlüğü için oldukça önemli yapılar olup özellikle iç menisküs yaralanmaları daha sık görülmektedir.
Dize binen dengesiz yükler,dışarıdan alınan darbeler ve diz çevresi kas gücünün yetersizliği yırtılmaya zemin hazırlar.Günümüzde menisküs yırtıkları eskiden yapıldığı gibi temizlenmek yerine artroskopik olarak tamir edilerek mümkün olduğunca korunmaya çalışılmaktadır.
Menisküs tamiri durumunda da spora dönüş ortalama 6-8 hafta gerektirmektedir.
Ayak bileği burkulmalarını önlemek için ne gibi önlemler alınabilir?
-Ayak bileği burkulması sıklıkla ayağın içe dönme pozisyonunda ters yüklenilmesiyle özellikle dış bağda yaralanma ile sonuçlanır.
Zeminin bozukluğu,krampon uygunsuzluğu ve daha önceki ayakbileği sakatlık öyküsü burkulmayı kolaylaştıran faktörler olarak göze çarpmaktadır.
Evre 1 yaralanma 7-10 gün,evre 2 yaralanma 3-4 hafta,evre 3 yaralanma ise 6-8 hafta sahalardan uzak kalmaya sebep olur. Doğru bandajlama,uygun krampon seçimi ve orta sertlikte düzgün bir zemin varlığı ayak bileği eklemi için riski minimuma indirir.
Kas yırtılmaları ve çekmelerinin en yaygın sebepleri nelerdir?
-Kas gerilme ve yırtılmaları;aşırı yüklenme,ani patlayıcı tarzda hareketlenme,kas güçsüzlüğü,kas yorgunluğu ve yetersiz ısınma sonucu kas liflerinde oluşan mikro hasarın sonucunda gelişir.Liflerin aşırı gerilmesi kas dokusunda yırtıklara ve buna bağlı kas içine kanamaya yol açabilir.Hamstring(arka adele grubu),baldır kası ve diz üstü quadriceps kas yaralanması futbolcularda sık görülen sakatlıklardandır.
Günümüz futbolunda artan maç sayıları ve koşu mesafelerinin artmasına bağlı olarak özellikle defans ve orta saha oyuncularında daha sık görülmektedir.
Kas yaralanmaları özellikle sprint esnasında ortaya çıkmakla beraber,bazen basit bir ters hareket ile de kas yaralanabilmektedir,futbolcu genellikle maçı tamamlayamaz ve oyundan çıkmak zorunda kalır.
İyileşme ve spora dönüş süresi sporcuya ve yaralanmanın derecesine göre farklılık göstermekle beraber ortalama 4-6 hafta sürer.
Kas yırtıklarının en önemli sorunu ise iyileşip spora döndükten sonra nüks etme ihtimalinin sağlıklı kasa göre daha yüksek olmasıdır.
Bunu önlemek için geliştirilmiş bir takım özel egzersiz programları günümüzde profesyonel sporcularda rutin uygulanmaktadır.
Bir futbolcu sakatlandığında ne zaman sahalara dönebilir?
-Sakatlık özellikle profesyonel sporcular için ciddi bir işgücü kaybına, kulüpler için ise ciddi bir maddi ve takım gücü kaybına yol açtığından mümkün olan en kısa sürelerde futbolcuyu tekrar sahalara döndürmek için profesyonel sağlık ekipleri güncel tedavi yöntemlerini imkanları ölçüsünde uygulamaktadır.
Sakatlıklar sonrası dönüşlerin ortalama süreleri literatürde belirtilmekle beraber bu süre sporcunun özel hayatına,yaşına,eski sakatlık öyküsüne ve psikolojik durumuna ayrıca da sakatlığın derecesine göre farklılık gösterebilmektedir.
Futbolcularda cerrahi müdahale gerektiren sakatlıklar hangileridir?
-Futbolcularda sıklıkla cerrahi gerektiren başlıca sakatlanmalar;menisküs yırtıkları,ön çapraz bağ kopmaları,ayak bileği bağ yırtıkları ve kırıklardır.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon süreci nasıl olmalıdır?
-Sporcu sakatlanmalarının yönetimi profesyonel bir ekip tarafından yapılmalı ve rehabilitasyon burada önemli bir yer tutmaktadır.Gerek ameliyatsız tedavilerde gerekse de ameliyat sonrası süreçte uygun ve etkin rehabilitasyon yöntemlerinin uygulanması erken sahaya dönüş için hayati önem taşımaktadır.
Futbolcularda sakatlık sonrası tekrar sakatlanma riski nasıl azaltılabilir?
-Sakatlıklardan sonra spora geri dönüş zamanının doğru seçimi tekrar sakatlanmaları önlemek açısından oldukça önemlidir.Burada futbol endüstrisinin ve kamuoyunun baskılarını bir kenara bırakarak tıbbi gerçekler göz önünde bulundurulmalı ve futbolcu gerçek iyileşme haline kavuşmadan sahaya sürülmemelidir.
Hangi kas gruplarını güçlendirmek sakatlık riskini azaltır?
-Futbolcularda özellikle hamstring,quadriceps ve gastrocnemius kas gruplarının güçlü olması oldukça önemlidir
Doğru krampon seçimi sakatlıkları önlemede etkili midir?
-Sakatlıkları önlemede hava ve zemin koşullarına uygun krampon seçimi sakatlıkların önüne geçmek için kesinlikle gereklidir
Sakatlık riskini azaltmak için önerdiğiniz ısınma ve soğuma hareketleri nelerdir?
-FİFA son on yıldır futbolcu sakatlıklarının önüne geçmek için birçok çalışma yürütmekdedir. Bunlardan en önemlisi de;büyük 4 yaralanma olan diz,hamstring,kasık ve ayak bileği yaralanmalarından koruyucu olarak gösterilen FIFA 11+ programı olup bu egzersiz programının uygulanmasının sakatlıkları önlemede oldukça etkin olduğu belirtilmektedir. Kaleciler için de FIFA 11+S egzersiz programları önerilmektedir. Bu eksantrik egzersiz programlarını barındıran uygulama ile spesifik sakatlıklarda yaklaşık yarıyarıya bir azalma olduğu belirtiliyor. Tabii ki tüm bu tıbbi önlem ve uygulamaların yanısıra sakatlanmalarının önüne geçmede futbolcuların özel yaşantılarının disiplinli olması,beslenme dengeleri,mental durumları,bireysel çalışma ve dinlenme zamanlarının etkin değerlendirilmesi de büyük öneme sahip faktörlerdir.
Fenerbahçe'de artan kas sakatlığı probleminin sebebi nedir ?
-Aslında Türkiye Süper Ligi istatistiklerine bakınca sezon boyunca bir takım oyuncularının yarıdan fazlası herhangi bir sakatlık sebebiyle maç kaçırıyor,sayılar ortalama ile bence uyumlu,ancak üstüste yaşanması özellikle spor kamuoyunda ciddi bir sansasyon yaratıyor.
Bir de Fenerbahçe özelinde bakarsak bu sezon maçlarda genellikle geriden gelip maçı almaya çalışmak,futbolcularda maçın belli zaman dilimlerinde aşırı yüklenmeye yol açıyor diye düşünüyorum. Jose Mourinho'nun sezon öncesi kampında şu anki kadronun çok büyük kısmı çeşitli nedenlerle mevcut değildi ve kas güçlenmesi için en önemli kısmı pas geçmiş oldular. Fenerbahçe de sakatlananların sayısı kadar ileri yaşlarına rağmen hiç sakatlık yaşamadan uzun süreler alan futbolcuları da göz önünde bulundurarak eleştride bulunmak ve değerlendirme yapmak doğru olacaktır.
Kas sakatlığı yaşayan oyuncunun sakatlığının nüksetme ihtimali neye bağlı ?
-Kas yaralanmalarında nüksü önlemede bence en önemli faktör futbolcunun tekrar sahaya sürülme zamanıdır.Antrenman ile maç temposu birbirinden çok farklı olduğundan antrenman durumu ve kamuoyu baskısından ziyade tam iyileşmenin sağlanmasından sonra sahaya sürülmesi gerektiği kanaatindeyim.Sakatlanan futbolculardan Djiku ve İsmail in sakatlık geçmişlerine bakınca sahaya tekrar sürülme konusunda biraz daha sabırlı davranılması gerektiğini düşünüyorum.
Derbiye yetişirler mi ?
-Tabii ki bunu en iyi bilecek olan sporcularla sürekli zaman geçirip onları günlük değerlendiren Fenerbahçe Spor Kulübü sağlık ekibidir.Şahsi tahminimi soruyorsanız Diego Carlos,İsmail Yüksek ve Djiku nun derbiye tam anlamıyla yetişebileceğini düşünmüyorum.
Dominik Livakovic'in sağ arka adalesinde yırtık tespit edildi. Kalecide neden adresinde yırtık oluşur ?
-Evet kalecilerde diğer futbolculardan farklı olarak omuz kas yaralanmaları daha sık olmakla beraber,bacak kas yaralanmaları daha nadir olsa da görülebiliyor,degaj esnasında bile aşırı zorlama ile arka adele yaralanması olabilmektedir. Derbiye yetişme ihtimali de yüksek.
İcardi'nin Mayıs ayında sahalara dönme ihtimali var mı ?
-Mauro İcardi nin sakatlığı başından beri kafamda birçok soru işareti barındırıyor.Beni en çok rahatsız eden ise ön çapraz bağ ameliyatı için Arjantin'e gitmesi oldu.
Tabii ki Galatasaray sağlık ekibi süreci çok yakından takip ediyordur ama eğer basından takip ettiğim tıbbi durumu doğru ise şahsi tahminim bu sezon dönemeyeceği yönündedir.
Morata, Yunus Akgün ve Jakobs Fenerbahçe derbisine sizce yetişir mi ?
-Takip ettiğim kadarıyla Yunus Akgün'ün derbiye yetişebileceğini düşünüyorum. İdman eksiği olur mu onu tabi ki bilemem fakat sakatlık süreci bize Pazartesi gününe yetişeceğini söylüyor. Jacobs ise daha önce de aşil tendon sakatlığı geçirdiği için bu sezon 13-14 maç kaçırdı,derbide kadroda olacağını düşünmüyorum. Morata ise en az 2 hafta sahalardan uzak kalır. Derbide sahada olmaz.
