Sözlük
anlamı bakımından on sayısı ile ilgili olan "aşura" Muharrem ayının onuncu gününü ifade etmektedir. Hz. Peygamber Medine'ye hicret ettiğinde Yahudilerin bu günde oruç tuttuğunu görmüş, sebebini sorduğunda kendisine, "Bu büyük bir gündür, Allah bu günde Musa'yı ve İsrail oğullarını düşmanlarından kurtarmış, Musa da bu vesileyle bu günde oruç tutmuştur" cevabı verilmiştir. Bunun üzerine Hz. Peygamber "Ben Musa'ya sizden daha yakınım" buyurmuş, hem kendisi oruç tutmuş hem de müminlere oruç tutmalarını emretmiştir (Buharî, "Savm", 69). İslam bilginlerine göre Ramazan orucu farz kılınıncaya kadar Müslümanlar aşurada oruç tutmuşlar, bu orucun farz kılınmasından sonra insanlar serbest bırakılmıştır. Ancak Yahudilere muhalefet edilerek aşura ve bir gün öncesinde (Muharremin dokuz ve onunda) yahut aşura ve bir gün sonrasında (Muharremin on ve on birinde) yahut da öncesi ve sonrasıyla aşurayı ortalayarak (Muharremin dokuz, on ve on birinde) üç gün oruç tutmanın sünnet veya müstehab olduğu belirtilmiştir. Nitekim bir hadiste şöyle buyrulmuştur: "Bir kimse Hz. Peygamber'e gelip, "Ramazan'dan sonra ne zaman oruç tutmamı tavsiye edersiniz?" diye sormuş, bunun üzerine Peygamber, "Muharrem ayında oruç tut Çünkü o, Allah'ın ayıdır Onda öyle bir gün vardır ki, Allah o günde bir topluluğun tövbesini kabul etmiştir ve O dilerse aynı günde başka bir toplumu da bağışlar" buyurmuştur (Tirmizî, "Savm" 40). Başka bir hadiste ise şöyle buyrulmuştur: "Ramazan orucundan sonra en faziletli oruç Muharremde tutulan oruç, farz namazlardan sonra en faziletli namaz ise geceleyin kılınan namazdır" (Müslim, "Sıyâm", 202). Diğer taraftan Alevi ve Bektaşi geleneğinde Muharrem ayında, bu ayın birinci gününden onuncu veya on ikinci gününe kadar "matem orucu" adı verilen bir uygulama vardır. Hz. Hüseyin ve taraftarlarının susuz bırakılarak acımasızca şehit edilişine karşı duyarlılığın gereği olarak tutulan bu orucun tamamlanmasından sonra, dördüncü imam kabul edilen Zeynelabidin'in kurtuluşa da dikkate alınarak "aşure" kaynatılır. Ayrıca adı geçen günlerde mümkün olduğu ölçüde eğlenceden kaçınılır, üzüntü içinde bulunulur.
