Şehirlerde özellikle yakın mesafelerde toplu taşımaya alternatif olarak kullanılmaya başlanan scooter'lar, bazı riskleri de beraberinde getiriyor. Zaman zaman trafikte tehlikeye yol açan scooter kazaları, ağır yaralanmalar ve ölümle sonuçlanıyor.
SON KURBAN: DANSÇI DİLARA
En son 12 Temmuz saat 00.08'de İstanbul, Şişli'de meydana gelen kazada, dansçı Dilara Gül otomobil çarpması sonucu yaşamını yitirdi. Dilara'nın ölümüyle sonuçlanan kaza bir kez daha gözleri, elektrikli scooter'lara çevirdi. Trafikte yaygınlaşan ve otomobillerle yan yana seyreden elektrikli scooter'lar, bazen otomobil sürücülerince fark edilmiyor. Peki bu konuda nelere dikkat etmek gerekir? Hem scooter hem otomobil sürücüleri için uyarılar ve tedbirler neler? Sürüş kuralları, yasal düzenleme ve uzman görüşleriyle elektrikli scooter dosyası!
MEVZUATI 3 BAKANLIK BİRLİKTE HAZIRLADI
Elektrikli scooter'lar son 5 yılda özellikle büyükşehirlerde yaygınlaştı. Ancak elektrikli scooter (e-scooter) yönetmeliği 14 Nisan 2021'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın, İçişleri Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile birlikte hazırladığı yönetmelik ile trafikte elektrikli scooter kullanımı yasal zemine oturtulmaya çalışıldı. Uygulamada ise birçok sürücünün yönetmelikten bile haberi yok.
TEŞVİK EDİLİYOR
Elektrikli Scooter Yönetmeliği'nde bu araçlar teşvik edilirken, gerekli kurallar ve tedbirler de ele alınıyor. Elektrikli scooter'larla birlikte egzoz emisyonunu azaltarak ulaşımın çevreye olumsuz etkisinin minimize edilmesi, düşük emisyonlu bireysel ulaşımın geliştirilmesi, trafik sıkışıklığının azaltılması, kısa mesafeli ulaşımda şahsi araç yerine e-scooter'in yaygınlaştırılması, toplu taşıma ile entegre, alternatif ve sürdürülebilir bir ulaşım sisteminin sağlanması hedefleniyor.
SCOOTER KURALLARI
* Bu araçların kullanılması gereken yollar ise yönetmelikte şöyle sırlanıyor: Varsa bisiklet yolu veya bisiklet şeridinde, bisiklet şeridi yoksa trafik güvenliğini riske atmayacak şekilde sağdan gidilmesi kaydıyla taşıt yolunda, hız sınırı 50 km'nin altındaki yollarda, yerel yönetimler tarafından yasaklanmamış olan yollarda.
* Elektrikli scooter kullanırken dikkat edilmesi gerekenler ise şöyle: Sürücüler en az 16 yaşında olmalı. Sürücü harici yolcu taşınmamalı, iki kişi binmemeli. Sırtta taşınabilen eşya harici yük taşınmamalı. İkiden fazla e-scooter, taşıt yolunda yan yana sürmemeli. Yaya yollarında, tek elle, akrobatik hareketler yapılarak veya başka bir araca bağlanarak asılıp tutunarak sürülmemeli.
* Kullanılacak elektrikli scooter şu özellikte olmalı: Hızı 25 km/saati geçmemeli. Fren mekanizmasına sahip olmalı. Önde beyaz ışık verecek ve en az 20 metre önü aydınlatabilecek şekilde far olmalı. Arkada, kırmızı renkte ışık veren bir lamba ve kırmızı reflektör olmalı. 30 metreden duyulabilecek ses çıkartabilen zil, korna veya benzeri ses aleti olmalı.
* Elektrikli Scooter Yönetmeliği'nde ayrıca bu araçları park ederken dikkat edilmesi gerekenler, e-scooter işletmeciliği için neler yapılması gerektiği, izin veren kurumlar ve yetki belgesi sahiplerinin görev sorumlulukları da hükme bağlanıyor.
UZMAN GÖRÜŞÜ
Uzmanlar ise hem yönetmeliğin genişletilmesini hem de denetime ağırlık verilmesi gerektiğini belirtiyor. HED Akademi Yol ve Trafik Güvenliği Danışmanlığı yöneticisi Özgür Şener, 14 Nisan 2021'de çıkan yönetmelikte daha çok kullanıcıların neleri yapıp yapmamaları gerektiğiyle ilgili bilgi verildiğini, ancak bu kurallara uyulup uyulmadığını kontrol edecek mekanizma olmadığını söylüyor.
Şener, "Denetim noktasında bu araçların büyük kısmı parklarda, trafik polislerinin ve denetimlerin olmadığı yerlerde kullanılıyor. Bundan kaynaklı bir denetim problemimiz var. 25 km'lik hızla giden bu araçların yokuş aşağı giderken daha da hızlandıklarını biliyoruz. Üzerinde kask, dirseklik, dizlik gibi ekipman olmadan kullanılan scooter'da 15 yaşındaki bir çocuğu göz önüne getirirseniz, nasıl bir güvenlik tehlikesi olduğunu görebilirsiniz" diyor.
YENİDEN ELE ALINMALI
Özgür Şener, scooter kullanımındaki aksaklıklara ilişkin görüş ve önerilerini şöyle dile getiriyor: "Kullanım yaşı denetimi yok. Sürücü belgesi olmayan, dolayısıyla trafik işaretleri, dönüş kuralları, güvenli takip mesafesi gibi trafik bilgisi bulunmayan kişiler trafik ortamında kullanıyor. Gece ve gündüz görünürlükleri az, trafikteki sürücüler tarafından görünmüyorlar.
Örneğin kiralama sistemi karanlıkta kullanımı tamamen kapatabilir. Aynaları yok, arkadan gelen trafiği hiçbir şekilde göremiyorlar ve güvenli pozisyon alamıyorlar. Kullanıcıların büyük bir çoğunluğu daha önce böyle bir ekipmanı kullanmadıkları için ekipmana yabancılar, hızlanma, durma, manevra kabiliyetlerini trafik ortamında sürerken çok riskli bir ortamda öğreniyorlar. İki kişi kullanımını önleyen bir kontrol sistemi yok. Ağırlık değişiminin ekipmanın güvenli kullanımına etkisi varsa tasarım tek kişilik olacak şekilde değiştirilmelidir.
Ülkemizde maalesef araç sürücüleri büyük bir oranda sürüş esnasında cep telefonu, tablet vb dikkat dağıtıcılar ile ilgileniyorlar ve yaya, bisiklet, scooter kullanıcısı gibi korunmasız yol kullanıcılarını fark etmekte gecikiyor veya farketmiyorlar. Kişisel koruyucu ekipman kullanımı yok. Bunu zorunlu kılan bir sistem yok. Scooter kullanımının tekrardan tüm taraflarca masaya yatırılması, iş sağlığı ve yol güvenliği açısından risk analizinin yapılması, bu risk analizi sonuçlarına göre elimizdeki yönetmeliğin güncellenmesi ve en güvenli halde kullanıcılara sunulması gerektiğini düşünüyoruz."
CEZAİ YAPTIRIM KONULMALI
Mevzuatın cezai yaptırımla genişletilmesi gerektiğini belirten avukat Elvan Kılıç'ın değerlendirmesi ise şöyle: "Nisan 2021'de çıkarılan yönetmelik genel bir çerçeve çizmektedir. Daha net ifadeler ile detaylandırmak gerekir. Scoter, bisiklet gibi ulaşım araçlarının kullanımının arttırılması günümüz dünyasına uygun olsa da bu aletlerin kullanımının yaygınlaşmasının önündeki ilk engelin yollar olduğunu görmek gerekir.
Yolları scooter ve bisiklet gibi araçlara uygun hale getirmek gerekiyor. Yönetmeliğe göre kullanım koşullarının çerçevesi genel olarak çizilmiş olsa da bu kuralların detaylandırılması gerekmektedir. Cezai yaptırımlar konulmalı ve bu yaptırımlar hem scooter kullanıcılarına hem araç sahiplerine yöneltilmelidir. Altyapı sorunlarının çözülmesi, araba sahiplerinin de bilinçlendirilmesi ve yaptırım uygulanması gerekiyor. Scooter ve bisiklet kullanıcılarına yaya önceliği konumunda haklar verilmelidir. Ama öncelikle bisiklet ve scooter yolları daha da artırılmalıdır. Bu düzenlemelerle hem günümüz dünyasına uygun bu araçların kullanımını yaygınlaştırır hem de olası sorunların bir nebze önüne geçilmiş olur."
