Hapşırdığımızda gözlerimizin kendiliğinden kapanması, çoğumuzun fark ettiği ama nedenini pek sorgulamadığı bir durumdur. Hatta bazı şehir efsaneleri, hapşırırken gözlerimizi açık tutarsak gözlerimizin "fırlayabileceğini" bile iddia eder. Peki, gözlerimiz hapşırırken neden gerçekten kapanıyor? Cevap, düşündüğünüzden daha ilginç.
Hapşırırken gözlerimiz neden kapanır ve gözlerimizi kapatmadan hapşırmak mümkün mü? Cevabı sizler için araştırdık.
Hapşırmak, vücudun toz, polen, hayvan tüyü gibi tahriş edici maddelere karşı geliştirdiği doğal bir savunma mekanizmasıdır. Özellikle soğuk algınlığı dönemlerinde ya da alerjik reaksiyonlar sırasında burnumuzun içindeki damarlar şişer ve bu da hapşırma refleksini tetikler.
Bu refleks, "otonomik" yani istemsiz bir tepkidir. Burun iç yüzeyine temas eden bir tahriş edici, sinirler aracılığıyla beynin alt kısmındaki bölgeye sinyal gönderir. Beyin, buradan tüm vücuda hapşırma komutunu iletir.
Göğüs kasları genişler, diyafram kasılır, akciğerler hava ile dolar. Ardından boğaz, ses telleri, mide ve göğüs kasları hızla kasılır ve basınçla birlikte ağız yoluyla dışarı 2.000 ila 5.000 damlacık hızla fırlatılır. Bu damlacıklar yaklaşık 112-160 km/s hıza ulaşabilir ve 1,5 metreye kadar uzağa yayılabilir.
PEKİ YA GÖZLERİMİZ?
Tüm bu süreç sırasında gözlerimiz refleks olarak kapanır. Bunun arkasındaki neden sadece kasların birbiriyle bağlantılı olması olabilir. Hapşırma sırasında aktive olan sinir yolları, göz kapaklarını kontrol eden kaslara da sinyal gönderir ve gözler istemsizce kapanır. Yani bu tepki, tıpkı diz kapağınıza vurulduğunda bacağınızın hareket etmesi gibi bir refleks olabilir.
Bazı teorilere göre ise bu refleksin, gözleri mikroplardan ya da dışa doğru fırlayan parçacıklardan korumak gibi bir işlevi olabileceği düşünülse de, bu görüş tam anlamıyla kanıtlanmış değil.
GÖZLER YERİNDEN FIRLAYABİLİR Mİ?
Korkmanıza gerek yok. Gözleriniz, sadece incecik bir deri parçası olan göz kapaklarıyla yerinde tutulmuyor. Onları sabitleyen çok güçlü kaslar vardır. Bu kaslar, gözlerinizi sıkı bir şekilde yerinde tutar. Yani hapşırırken gözlerinizin dışarı fırlaması mümkün değil.
PEKİ HAPŞIRIRKEN GÖZLERİMİZİ AÇIK TUTMAK MÜMKÜN MÜ?
Evet, aslında mümkün. Dr. David Huston'a göre, bir insan yeterince konsantre olursa hapşırırken gözlerini açık tutabilir. Ancak bu, doğal bir refleks olduğu için çoğu insan için oldukça zordur.
Ayrıca, gözleri açık tutarak hapşırmak zararlı mı? Hayır. Huston, bunun tehlikeli olmadığını, sadece vücudun alışkanlık haline getirdiği bir refleks olduğunu belirtiyor.
