Kadın Hastalıkları ve Doğum, Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Murat Naki'nin polikistik over sendromu ile ilgili dikkat çeken açıklamaları...
POLİKİSTİK OVER SENDROMU NEDİR?
Polikistik over sendromu (PCOS), kadınların hormon düzeylerini etkileyen bir durumdur. Polikistik over sendromu olan kadınlar normalden daha yüksek miktarda erkek hormonu üretir. Bu hormon dengesizliği vücutlarının adet dönemlerini atlamasına neden olur ve gebe kalmalarını zorlaştırır. Polikistik over sendromu ayrıca yüzde ve vücutta saç büyümesine ve kelliğe neden olur. Bunların yanı sıra, diyabet ve kalp hastalığı gibi uzun vadeli sağlık sorunlarına katkıda bulunabilir.
Polikistik over sendromu, kadınları doğurganlık yıllarında (15 - 44 yaş aralığında) etkileyen hormonlarla ilgili bir sorundur. Bu yaş grubundaki kadınların yüzde 2,2 ila 26,7'si bu hastalığa sahiptir. Birçok kadın polikistik over sendroma sahip olduğunu bilmez.
Polikistik over sendromu, yumurtalıkları ve yumurtlamayı etkileyen bir "sendrom" veya semptom grubudur. Üç ana özelliği yumurtalıklarda kist, yüksek düzeyde erkek hormonları ve düzensiz veya atlanan dönemlerdir. Bu hastalıkta yumurtalıkların içinde birçok küçük sıvı dolu kese büyür. "Polikistik" kelimesi "birçok kist" anlamına gelir. Bu keseler aslında her biri olgunlaşmamış bir yumurta içeren foliküllerdir. Yumurtalar asla yumurtlamayı tetikleyecek kadar olgunlaşmazlar. Yumurtlama olmaması östrojen, progesteron, FSH ve LH düzeylerini değiştirir. Progesteron seviyeleri normalden daha düşüktür, androjen seviyeleri ise normalden yüksektir. Ekstra erkek hormonları adet döngüsünü bozar, bu nedenle polikistik over sendromu olan kadınlar normalden daha az adet görür.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bazı kadınlar ilk adet dönemleri civarında semptomlar görmeye başlar. Diğerleri sadece çok kilo aldıktan sonra veya gebe kalmakta zorlandıklarında polikistik over sendromu olduğunu keşfederler. Polikistik over sendromu belirtileri düzensiz adet dönemleridir. Bazı kadınlar yılda sekizden az adet görür veya hiç görmezler. Normalden daha ağır geçen adet kanamaları olabilir. Bu durumdaki kadınların yüzde 70'inden fazlasında sırtları, göbekleri ve göğüsleri de dahil olmak üzere yüzlerinde ve vücudunda tüylenme görülebilir. Erkek hormonları cildi normalden daha yağlı hale getirebilir ve yüz, göğüs ve sırt gibi bölgelerde sivilcelere neden olabilir. Polikistik over sendromu olan kadınların yüzde 80'inde aşırı kilo alma görülür. Erkek tipi kellik nedeniyle saç dökülmesi oluşur. Boyun, kasık ve göğüs altı gibi vücut kıvrımlarında koyu renkli cilt lekeleri oluşabilir. Hormon değişiklikleri bazı kadınlarda baş ağrısını tetikleyebilir.
SON YILLARDA POLİKİSTİK OVER SENDROMUNUN GÖRÜLME YAŞI DÜŞTÜ. GENÇ YAŞTA GÖRÜLME SEBEBİ NEDİR?
Kesin bir sebep söylenemese de genellikle hormonlardaki dengesizliklerden kaynaklandığı bilinmektedir. Hem kızlar hem de erkekler hormonları üretir, ancak farklı miktarlarda. Kızlarda yumurtalıklar östrojen ve progesteron hormonlarını ve ayrıca androjenleri üretir. Adrenal bezler de androjenler üretmektedir. Bu küçük bezler böbreklerin üstünde bulunur. Bu hormonlar kızların adet döngüsünü ve yumurtlamayı düzenler.
Androjenlere bazen "erkek hormonları" denir, ancak kadın vücudu da bunu üretmektedir. Polikistik over sendromu olan kadınlarda yumurtalıklara ekstra erkeklik hormonları salması için sinyal verir, vücut normalden daha fazla androjen üretir. Araştırmalar vücudun çok fazla insülin üretebileceğini de göstermektedir. Ayrıca genetik olma ihtimali de var, aileden birinde varsa geçme ihtimali yüksek olabilir.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU OLANLAR GEBE KALABİLİR Mİ?
Polikistik over sendromunda meydana gelen daha yüksek androjen miktarları, yumurta gelişimini ve salınımını engelleyebilir. Yumurtaların olgunlaşması yerine bazen kistler gelişir. Daha sonra normal bir dönemde olduğu gibi yumurtlama sırasında bir yumurtanın salınması yerine yumurtalıklarda kistler oluşur. Polikistik yumurtalıklar büyüyebilir. Polikistik over sendromu olan kadınlar her ay yumurtlamazlar veya yumurta bırakmazlar, bu nedenle birçoğunun adetleri düzensiz olur veya gecikir. Polikistik over sendromu gebe kalmayı zorlaştırabilir ve gebelik komplikasyonlarını ve düşük riskinizi artırabilir. Kilo kaybı ve diğer tedaviler, sağlıklı bir gebelik geçirme şansınızı artırabilir.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU OLANLAR NASIL BESLENMELİ?
Polikistik over sendromu tedavisi genellikle kilo verme, diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile başlar. Vücut ağırlığının yüzde 5'i ile yüzde 10'unu azaltmak bile adet döngüsünü iyileştirmeye ve polikistik over sendromunun semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Kilo kaybı ayrıca kolesterol seviyelerini iyileştirmeye, insülin oranının dengelemeye, kalp hastalığı ve diyabet risklerini azaltmaya yardımcı olur.
Kilo vermenize yardımcı olan herhangi bir diyet durumunuza yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bazı diyetlerin diğerlerine göre avantajları olabilir. Düşük karbonhidratlı diyetler hem kilo vermede hem de insülin seviyelerini düşürmede etkili olur. Bunun için meyve, sebze ve tam tahıllı, düşük glisemik indeksli bir diyet tavsiye edilir.
Haftada en az 3 gün 30 dakikalık orta yoğunlukta egzersiz kilo verilmesine yardımcı olur. Egzersizle kilo vermek aynı zamanda yumurtlamayı ve insülin seviyelerini de iyileştirir. Egzersiz, sağlıklı bir diyetle birleştirildiğinde daha da faydalıdır.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU KENDİLİĞİNDEN GEÇER Mİ?
Kilo kaybı, polikistik over sendromu semptomlarını tedavi edebilir ve gebe kalma olasılığını artırabilir. Diyet ve aerobik egzersiz, kilo vermenin iki etkili yoludur.
Yaşam tarzı değişiklikleri işe yaramazsa ilaçlar bir seçenektir. Doğum kontrol hapları ve doktorunuzun önereceği ilaçlar, hem normal adet döngülerini eski haline getirebilir hem de polikistik over sendromu semptomlarını hafifletebilir.
