Dilber Ay zincirlerinden sesiyle kurtuldu!

Not: Bu yazı fimle ilgili bilgi içermektedir.
Filmlere konu olacak hayat yaşayan çoktur bizim memlekette. Lakin o hayatların filme çekilmesi konusunda biraz kısırdır sinemamız. Hakan Kırvavaç (Ketche) ve Can Ulkay'ın yönettiği Müslüm Baba filmi, bu kısırlığı aşmak için son yıllarda yapılan önemli hamlelerden biriydi. Arabeskin duayen isminin pek de bilinmeyen hikayesini, onu mitleştirmeden insan odaklı anlatmıştı. Böylece Türk sinemasının biyografi filmi konusundaki makus talihini de değiştirmişti. Hakan Kırvavaç (Ketche) şimdi de benzer bir yaklaşımla ses sanatçısı, türkücü Dilber Ay'ın hayat hikayesini anlatıyor Dilberay filminde.
Küçük Dilber'in Kahramanmaraş'tan ailesiyle birlikte Düzce'ye göç etmesiyle başlıyor film. Yoksulluğun içinde kıvranan bir aile onunkisi. Lakin bir taraftan da ataerkil anlayışın en sert şekilde işlediği bir aile... Sertlik öyle böyle değil. Babası tarafından zincire vurulması, parmaklarının kırılması, 12-13 yaşında evlendirme bahanesiyle satılması... 'Koca evinde' de bu sertlik devam ediyor. Zulüm dolu bir hayat yani Dilber Ay'ınkisi... İşte bu hayattan tek kurtuluş yolu sesi oluyor Dilber Ay'ın. TRT'nin bir seçmesinde sesi beğenilince kaynanasının da yardımıyla kendine bir hayat kurmanın peşine düşüyor. Ama yine ataerkil düzen peşini bırakmıyor. Kendi hayatını kurması, üç çocuğuna sahip çıkması hep engelleniyor. Tam muradına erecekken bu sefer sahne dünyasındaki erkek egemen çark karşısına çıkıyor...

ÇARKLAR ARASINDA MÜCADELE
Bir kadının koca ömrü, erkek egemen sistemin en sert çarklarıyla mücadele ederek geçiyor. Ki yönetmen Ketche'e de bu omurga üzerine kurmuş bütün filmin aksını... Böylece ön planda çileli bir hayatı izlerken arka planda bir kadının erkek egemen yapıyla mücadelesini seyrediyoruz. Hal böyle olunca Dilberay, 60'lardan 2010'lara uzanan bir hikayede toplumsal cinsiyetçi rollerin nasıl bir değişime uğradığını en dip noktadan anlatan bir filme dönüşüyor. Bu değişim anlatılırken filmin gözden kaçırmadığı ve takdir de edilmesi gereken nokta, erkek ve kadınların hepsinin tek bir boyutta ele alınmaması, genelleme yapmaması. Bu erkek egemen yapının hakim bir şekilde sürmesi gerektiğini düşünen erkek ve kadınlar olduğu gibi olmayan kadın ve erkeklerin de bulunduğunu gösteriyor film bize... Ki Dilber Ay'ın hayatının ipini eline almasını sağlayan da zaten bu kadın ve erkekler oluyor...

Dilberay'ın tıpkı Müslüm Baba'da olduğu gibi baba-çocuk ilişkisine bakışı da önemli geliyor bana. Bu topraklarda baba olgusu çok çetrefilli bir mesele. Son yıllarda baba meselesi üzerine önemli filmler izliyoruz. Ki genel olarak baba-oğul ilişkisi üzerine bu filmler. Dilberay'da baba-kız ilişkisi var, filmin odağında. Kızını bir mal gibi gören, otoritesini korumak için onu zincire vuran, onu sürekli satan, onun kazancına zorla ortak olan bir baba (çok kısa bir süre önce yitirdiğimiz Ayberk Pekcan mükemmel oynuyor) ve tüm bunlara katlanmak zorunda kalarak kendi hayatını kurmaya çalışan bir kız ilişkisi onlarınkisi. Sevgi namına bir şey yok aralarında. Ki bu baba da zaten filmde erkek egemen yapının temsili gibi... Sinemamızdaki baba-oğul ilişkisinin işleniş zenginliği düşünüldüğünde baba-kız ilişkisinin hâlâ Türk sinemasında bakir kaldığını bir kez daha anlıyoruz Dilberay'da. Umarım devamı gelir.

Gelelim oyunculara... Dilber Ay'ın gençliğini oynayan Büşra Pekin elinden geleni yapsa ve özellikle şarkı sahnelerinde iyi performans sergilese de bu filmin yıldızı küçük Dilber'i oynayan Zeliha Kendirci... (Ki hatırlatayım Müslüm Baba filminde de Müslüm Gürses'in çocukluğunu abisi Şahin Kendirci çok iyi oynamıştı). Ayberk Pekcan'ı son kez beyazperdede izlemek hüzünlü... Nursel Köse ve Selen Uçar ise olgun performanslarıyla filmin önemli kolonları...
Önce Müslüm Baba'nın şimdi de Dilber Ay'ın çileli hayatları ve filmleri düşünülünce bu memlekette şarkı, türkü söylemenin, aile içinde başlayan ve hayatın her alanına sirayet eden bir mücadele olduğunu anlıyor insan. Ki, bu mücadele ile yoğrulan sesleri onları efsaneleştiriyor galiba... Bu tür sanatçıları unutulmaz kılan da bu diye düşünüyorum.

AY'IN KARANLIK YÜZÜ!
Yönetmen Roland Emmerich için sinemada kıyamet filmlerinin efendisi desek yeridir. Uzaylılar, dünyanın sonuna dair rivayetler, iklim değişikliği... Her türlü fikirden bir kıyamet filmi çıkaracak kadar bu alanda söz sahibi bir yönetmendir Roland Emmerich. Moonfall'da yine cin bir fikirden kıyameti koparıyor. Bu sefer Ay'ın yörüngeden çıkıp Dünya'ya çarpması fikri üzerine kuruyor hikayesini... Ay nasıl yörüngesinden çıkar? İşte filmin gizi de burada...
Ama önemli olan kıyametin neden koptuğu değil Roland Emmerich için. O kıyamet koparken insanlık neler yapıyor? Artık Emmerich klişeleri diyebileceğimiz trükler devreye giriyor bu durumda. Her türlü sorunlu ilişkileri düzeltici bir unsurdur kıyamet Emmerich filmlerinde. O ana kadar kıymeti pek de bilinmeyen biri çıkar ve tüm dünyanın umudu olur. Nedense askerler hemen nükleer silahlara sarılır. Tehlike karşısında bireysel olarak kurtulmanın yollarını arayanlar tabii ki her zaman finale kadar dayanamaz... Tüm bu klişeleri Emmerich Moonfall'da yine kullanıyor. Görkemli yıkım sahneleri ile yine dehşet saçmayı başarıyor. Fakat artık alıştığımızdan ya da aynı suda iki kere yıkanmamayı öğrendiğimiz için bir Emmerich filmini tüm görkemine rağmen biraz da mizahi bir bakışla izliyoruz. Hoş Moonfall'ı izlerken zaman zaman bazı sahnelerde yönetmenin kendisiyle de dalga geçtiğini düşünmeden edemiyor insan.
Netice itibariyle Ay ile ilgili bildiklerinizi unutun deyip şaşırtan ama bir yandan da perdede kıyametin keyfini çıkarın diyen bir film Moonfall. Roland Emmerich filmlerini sevenler için tavsiye edilebilir.