Türkiye bor madenlerini çıkaramıyor mu?
Türkiye'nin bor madeni rezervleri ve bu rezervleri çıkarması geçmişten günümüze her zaman tartışma konusu olmuştur. Kimine göre Türkiye bor madenini kendisi çıkaramıyor, kimine göre de dış güçler tarafından çıkarması engelleniyor. Peki bu söylemler ne kadar doğru, gerçekliği nedir? Bor madenini ve bor üzerine yapılan 'senaryoların' gerçekliğini sabah.com.tr sizler için araştırdı...
Hazırlayan: Murat Arifoğlu
Uzmanlar açıklık getirdi
İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Mühendisliği bölüm Başkanı Prof. Dr. Orhan Kural ve Yurt Madenciliği Geliştirme Vakfı Başkanı Prof. Dr. Güven Önal görüşlerini belirterek konuya açıklık getirdi. İşte uzmanlara göre bor gerçeği;
Prof. Dr. Orhan Kural:
"Her yerde Bor madeninin çıkarılmadığına dair sorular soruluyor ve konuşuluyor. Bor ve petrol yatakları gibi madenlerimiz var, çıkarılmıyor deniyor. Ben bunları ilkokuldayken de dinlerdim, üniverstedeyken de. Böyle bir şey mümkün değil. Türkiye gelişmesin diye madenlerin çıkarılmaması imkansız. Ekonomik olan her şey açığa çıkarılır."
"Bu yanlış bir söylentidir. Sadece bor madenlerimiz için değil bütün madenlerimiz için de geçerlidir. Bugün her şey muntazam olarak takip ediliyor. Biz İTÜ maden mühendisliği bölümü olarak da her türlü çalışmalarımızı sürdürüyoruz."
Prof. Dr. Güven Önal:
Bunların hepsi birer efsanedir
"Bence bu söylentiler efsanedir. Kendi kendimize, kendimizi mazur göstermek için ürettiğimiz bir düşüncedir. Bugün Türkiye bor madenlerini yeterli düzeyde üretiyor."
Türkiye'yi kimse engellemiyor
"Dünya'da Bor üretiminde birinci sıradayız. Madenciliğimiz gelişerek böyle bir konuma geldi, kimse de bizi engellemiyor."
Bor madeninin geliştirilmesi için
"Türkiye'nin kendi teknolojisini geliştirmesi gerekmektedir. Tabii ki rakibimiz olan ülkelerden teknolojiyi alamayız bu konuda, ama biz kendimizi geliştirirsek çok daha iyi yerlere gelebiliriz. Bugün Türkiye bor üretiminde birinci sıraya gelmiştir. Zaten en büyük rezerv Türkiye'dedir. Dolayısıyla tüm bu söylentiler geçerli değildir."
Neler yapılmalı?
"Bor üzerine daha fazla araştırmalar yapılmalı. Borun ileri teknolojide kullanımı için gelişmiş ülkelerde çalışmalar yürütülüyor. Bu teknolojiyi elinde bulunduranlar bunu bize vermez. Zaten Türkiye'deki Bor enstitüsü'nün kurulma nedeni de buydu. Bor'un çok yüksek değerli ürünlere dönüştürülebileceği araştırmalar ve Bor'un hidrojen tutucu olarak kullanımına yönelik ve değişik alanlarda kullanımını geliştirecek araştırmalar yapılmalı..."
Bor Enstitüsü'nün çalışmaları
Bu araştırmaların sonuçlarını Türkiye'de uygulamaya giderek dünyadaki diğer ülekelere bu ürünlerin pazarlanması sağlanmalıdır. Bor ensttisünün kurulma nedeni de budur. Bor'da bizim en büyük rakibimiz Amerika'dır. Şu anda. 2. sırada olan ABD Uzun yıllar ilk sırada olma özelliğini korumuştu. Bugün ise ilk sırada Türkiye yer alıyorlıyor.
İleri tekonolojide kullanamıyoruz
Her ne kadar ABD'den daha fazla üretim yapsak da bunu ileri teknolojide kullanamıyoruz. bu teknolojiyi ABD bize vermez. Onu da verirse elimizdeki bütün bor madenlerini değerlendiririz ve onlar devre dışı kalır. onun için o teknolojileri Türkiye'de geliştirip onları Türkiye'de üretmek ve pazarlamak zorundayız.
Bor olayını abartıyoruz
"Gelişmiş ülkelerde 100 yıllık tarihi olan bor işletmeler bulunuyor. Bizim onların ulaştığı teknolojiye ulaşmamız için zamana ihtiyacaımız var. Bor olayı Türkiye'de biraz abartılıyor. Borun çok kullanım alanı var, tüm bu alanlara girebilmemiz için hem büyük yatırımlara hem de bilgilere ihtiyaç var. Bor enstitüsü bu görevi yürütüyor yatırımı yapmaksa şu anda devlet kuruluşu olan Eti Maden İşletmeleri'ni görüyoruz. çünkü hala özel işletmelere açılmıyor."
BOR HAKKINDA
Bor nedir nerelerde kullanılır?
İlk üretimi Bor madeni dünyadaki 109 elementten biri olan oluşumu 60 milyon yıl öncesine ulaşan madendir.Bu nedenle hemen yakın çevremizde yer alan toprakta, suda, bitkilerde ve diğer canlılarda Bor'a rastlamak mümkündür. Dünyada ilk borik asit üretimi İtalya'da gerçekleştirilmiştir.
Kaynaklar:
*Eti Maden, *Bor Enstitüsü, *genbilim.com
Türkiye'de tarihi - Bor işletmeleri'nin kamulaştırılması
Yurdumuzda ilk işletmenin 1861'de çıkartılan Maadin Nizannamesi uyarınca 1865 yılında bir Fransız şirketine 20 senelik işletme imtiyazı verilmesiyle başlamıştır. 1968 yılına kadar yabancı şirketler tarafından iletilen bor madenlerimiz bu tarihten sonra kamulaştırılarak Eti Maden İşletmeleri adını almıştır. Fotoğraf: (1890) Sultançayır Bor ocağından pandermit taşınırken…
Türkiye'nin Bor ticareti
Yılda 750.000 tondan fazla işlenmiş ürün yurtiçi ve yurtdışı piyasalara tonu 450 dolar gibi bi fiyatla satılmaktadır. Ürünün Türkiye'ye maliyeti 120 tl civarındadır. Bor Ürünlerinin Toplam Satışlarının sektörel (%) dağılımının başında Cam gelmektedir.
Türkiye'de Bor Madeni'nin bulunduğu şehirler :
Bursa
Eskişehir
Kütahya
Balıkesir
BOR'UN KULLANIM ALANLARI
1200 yıl önce ilaç yapılmış
Bor ve türevleri uzun yıllardan beri farklı alanlarda kullanılmaktadır. Tarihçesine bakılınca, Bor tuzlarının 4 bin yıl önce ilk kez Tibet’te kullanıldığı, Babiller tarafından değerli eşyaların ergitilmesinde, Mısırlılarca mumyalamada, Eski Yunan ve Romalılarca da zemine serpilerek arena temizliği için kullanıldığı saptanmıştır. 875 yılında ise, Araplar ilk kez bor tuzlarından ilaç yapmışlardır.
Bor'un diğer kullanım alanları
Cam sanayiinde Pek çok önemli sanayi dalına girdi sağlayan cam sanayi bor tüketimi için en önemli endüstri dalıdır. Bor, borosilikat camlar, cam yünü ve tekstil tipi cam elyafı üretiminde çok önemli bir bileşendir. Tüketilen bor ürünlerinin %80’e yakını cam, seramik-frit, tarım ve deterjan sektörlerinde yoğunlaşmıştır.
Seramik ve polimerik malzemelerde
Bor ürünleri seramik endüstrisinde, çoğunlukla seramik sırı ve emaye yapımında kullanılmaktadır.
Tarımda,
Bor ürünleri, tarım ve ormancılıkta yaygın olarak kullanılmakta olup gübre olarak ve istenmeyen otlar ve böceklerle mücadelede kullanılmaktadır.
TEMİZik VE BEYAZLATMA SANAYİİSİNDE KULLANIM
Bor ürünleri temizlik sektöründe mikrop öldürücü (jermisit) ve ağartıcı gibi çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Boraks dekahidrat, sabun ve deterjanlara su yumuşatma ve mikrop öldürücü özelliğinden dolayı %10’a kadar eklenmektedir. Sodyum perborat, çamaşır makinalarında kullanılan toz deterjanlara aktif oksijen kaynağı olarak %10 civarında eklenmektedir.
Füze / Uçuş Yakıtları
Bor kimyasalları özellikle füze yakıtı olarak kullanılmaktadır. Sodyum tetraborat, özel uygulamalarda yakıt katkı maddesi olarak kullanılmaktadırlar.
İnşaat-Çimento Sektöründe
Mukavemet artırıcı ve izolasyon amaçlı (Daha sağlam, hafif ve depreme-ısıya dayanıklı binaların yapılmasında, yalıtımda).
Cam Elyafı
Hafifliği, fiyatının düşüklüğü, gerilmeye olan direnci ve kimyasal etkilere dayanıklılığı nedeniyle plastiklerde, sinai elyaf v.b. de, lastik ve kağıtta yer edinmiş olan cam elyaf, kullanıldığı malzemelere sertlik ve dayanıklılık kazandırmaktadır. Böylece sertleşmiş plastikler otomotiv, uçak sanayilerinde, çelik ve diğer metalleri ikame etmeye başlamıştır. Ayrıca spor malzemelerinde de (kayaklar, tenis raketleri v.b.) kullanılmaktadır.
Ahşap Koruma
Bakteri ve çürümeye karşı koruyucu ve alev geciktirici olarak kullanılmaktadır.
Nükleer Uygulamalar
Atom reaktörlerinde borlu çelikler, bor karbürler ve titanbor alaşımları kullanılır. Paslanmaz borlu çelik, nötron absorbanı olarak tercih edilmektedir. Yaklaşık her bir bor atomu bir nötron absorbe etmektedir. Atom reaktörlerinin kontrol sistemleri ile soğutma havuzlarında ve reaktörün alarm ile kapatılmasında (B10) bor kullanılır. Ayrıca, nükleer atıkların depolanması için kolemanit kullanılmaktadır.
