Çocukların dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hem anne-baba ilişkilerinde hem de okullarında birçok sorun yaşamasına neden oluyor.
Çocuk derslerinde başarılı olamıyor, arkadaşları, çevresi ve anne babası ile sorunlar yaşıyor. SABAH, Klinik Psikolog Zeynep Kayhan ile çocuklardaki dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun nedenlerini, nelere yol açtığını ve tedavi yöntemlerini konuştu.
"DİKKATSİZCE HATALAR YAPARLAR"
Klinik Psikolog Zeynep Kayhan, dikkat eksikliğinin nedenlerini şöyle sıralıyor: olarak şunları söyledi: "Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ihtimali en sık karşılaşılan çocukluk çağı psikiyatrik bozuklukları arasında. Tedavi müdahalesinde belirgin düzelmelerin olduğu, tedavi edilmediğinde ise yetişkinlik döneminde birçok soruna neden oluyor. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu kişinin duygusal sosyal ve bilişsel alanlarda sıkıntı yaşamasına neden oluyor. Topluma getirdiği problemlerle beraber bireyin aile ve sosyal ilişkilerinde de akademik başarısını ve özgüvenini olumsuz etkiliyor.
Ömür boyu devam eden bir bozukluk türü olduğu için semptomların gelişim dönmelerine göre kendine has izleri görülüyor. Bireyin yaşam kalitesi, kişiler arası ilişkiler ve meslek hayatı üstünde olumsuz etkileri eğer tedavi edilmezse ömür boyu sürüyor. Ders çalışma ve odaklanmada zorlanma, organize olamama, unutkanlık, dikkatini sürdürmede zorlanma, hiperaktivite belirtileri ve dürtüsellik ile birlikte ortaya çıkabiliyor. Çocukluk döneminde tehlike oluşturacak davranışlar da bulunma, derste oturmakta zorlanma, oyunlara dahil olmakta zorlanma, karşı tarafın konuşmasını bölmek gibi davranışlarla kendini gösteriyor.
Dikkat dağınıklığı hiperaktivite bozukluğu ve diğer eşlik eden bozukluklar nedeniyle oluşan işlevsel kaybı en fazla ergenlikte görülüyor. Bu hastalığa sahip çocuklar sosyal ilişkide zorlantı, akran ilişkilerinde sorunlar ve agresyonunu kontrol edememe gibi sıkıntılar yaşıyor. Hatta bu bozukluğa sahip çocukların zorbalık davranışlarına yatkınlığı daha fazladır. Bir işe dikkatini vermekte zorlanırlar ya da okulda ödevlerin de dikkatsizce hatalar yaparlar. Sorumlulukları ve oyunlar sırasında dikkatini sürdürmekte zorlanabilirler. Onunla konuşurken sanki dinlemiyormuş gibi görünür etrafındaki yetişkinlere ve ebeveynleri onun dinlemediğinden yakınırlar.
Dalgındırlar sürekli yüksek sesle söylediğinde göz teması kurabilirler. Ebeveynler defalarca aynı şeyi tekrarladıklarından şikâyet ederler. Verilen komutları bazen tekrar etmesini isteyebilir. Okulda ya da evde verilen görevleri yönergeleri takip etmekte zorluk yaşar. Başladığı işi bitiremez ve birden çok adımda yapılacak görevleri tamamlayamaz."
"GÖREV VE SORUMLULUKLARINI DÜZENLEMEKTE ZORLANIRLAR"
Kayhan, dikkat eksikliğinin nedenlerini anlatmaya devam ediyor: "Görev ve sorumluluklarını düzenlemekte zorlanırlar. İşleri rastgele karışık yapar, odası masası eşyaları dağınıktır. Zamanında hazırlanamaz geç kalırlar. Uzun süre zihinsel çaba gerektirecek işleri yapmaktan uzak durur yapmak istemezler. Ev ödevi yapmayı sevmez sıkıcı ve zor ödevleri son dakikaya bırakır, önce eğlenceli olan şeyleri yaparlar. Yoğun dikkat gerektiren konuları sevmez zihinsel çaba gerektirdiği için kitap okumayı sevmez. Eşyalarını kaybeder, kıyafet, ajanda, beden eğitim eşyalarını, beslenme çantasını, kalemini silgisini, evde eşya aramaya çok fazla zaman harcar. O yüzden eşyalarının yerinin değişmesinden hiç hoşlanmaz. Çevresindeki uyaranlarla dikkati kolayca dağılır, sınıftayken pencereden bakar etraftaki seslerden hareketten dolayı hemen dikkati dağılabilir. Dikkati dağıldıktan sonra tekrar işe dönmekte zorlanır. Günlük etkinliklerde unutkandır ve içinde yapması gereken şeyleri kendiliğinden yapamaz. Çok sık hatırlatmaya ihtiyaç duyar, bir görevi yaparken yarısında ne yapacağını unutur, okula giderken götürmesi gereken malzemeleri unutur. Okuldan eve getirmesi gereken eşyaları unutur. Dikkat eksikliği belirtileri arasında dikkatini odaklayamamak, bundan dolayı hata yapmak, talimatlara veya oyun oynarken dikkatini sürdürememek, karşılıklı diyalog halindeyken dinlemiyormuş̧ gibi görülmesi, talimatları takip etme de zorlanma, organize olamama, sorumluluklarını takip etme de zorlanma, bir plan yapamama veya kendi kontrol sürecini sağlama da zorlanma, faaliyetlerde ve oyun etkinliklerinde dikkatli yerleri gözden kaçırmak, günlük yaşantıda bir şeyleri sıklıkla unutmak, dış uyaran tarafından hemen dikkatinin kolayca çeldirilmesi."
"AİLELERİNİN EBEVEYNLİK BECERİLERİNİN YETERSİZ OLMASI SÜRECİ OLUMSUZ ETKİLİYOR"
Kayhan, tedavi yöntemleri ile ilgili olarak şu bilgileri paylaşıyor: "Tedavisinde ise DHEB tedavisinde ilk hedef davranış, biliş, sosyal ve çevreyle ilişkili problemlerin çözüme ulaşmadır. İyi bir tedavi ilaç, psikoterapi ve psikososyal tedavilerin tümünü kapsar. Dikkat eksikliğinde ilaç dışı tedavi yöntemlere de yöneliniliyor. Aileye yönelik de psiko-eğitim verilip farkındalığın sağlanmasına katkıda bulunabiliniyor. En belirgin olumsuz sonuçlarından biri sosyal sorunlar olabiliyor. Bu nedenle empati becerilerini geliştirecek sosyal becerilerini geliştirecek destekleyecek çalışmalar da odakta olması gerekiyor. Dikkat dağınıklığı hiperaktivite bozukluğu olan çocukların gündelik yaşamda problem çözme becerilerini öğretilmesi oldukça önemli.
Bu programlarda çocukları gündelik yaşamda bir sorunla karşılaştıkları zaman nasıl ele alması gerektiği öğretiliyor. Bilişsel davranışçı terapi çocukların okul ve aile yaşantısında yani sosyal yaşantı da karşı karşıya kaldığı sorunları azaltmayı hedefler. Bilişsel davranışçı terapinin çocukların ev ve okul ortamında yaşamış olduğu sorunları azalttığı belirtiyor. Çocukların ailelerinin ebeveynlik becerilerinin yetersiz olması süreci olumsuz etkiliyor. Bu nedenle aileleri psikoeğitim veriliyor. Burada temel amaç dikkat dağınıklığı hiperaktivite bozukluğu hakkında bilgi vermek ve uygun baş etme becerileri geliştirmelerini sağlamak. Belirtilerini azaltmaya yönelik çocuğun ev ve sosyal çevresini uygun hale getirmelerini, düzenlemeler de bulunmasını sağlamak da amaçlardan biri." dedi.
