Coğrafi işaretli iğne oyasıyla ünlü Balıkesir'in Gönen ilçesindeki oya ustası kadınlar, 2017'de üretimdeki güçlerini birleştirmek için Gönen Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi'ni kurdu. Bu süreçte 20 oya ustası kadın, 4 ayda bir milyondan fazla ilmek atarak, geleneksel iğne oyası ile şehrin simgelerinden olan bir şeftali ağacı yaptı. Bu "Oyalı şeftali" ise "Dünyanın En Büyük Dantel Heykeli" olarak Guinness Rekorlar kitabına girdi.
TÜRKİYE'NİN EN BAŞARILI 10 MARKA KOOPERATİFİNDEN BİRİ
Üretimlerini kooperatif çatısı altında sürdüren iğne oyası ustalarının, günümüz kadınlarının zevkle kullanacakları giyim ve aksesuarlar üretmeye başladığı kooperatif, 5. yılında, Türkiye'nin en başarılı 10 marka kooperatifinden biri oldu. Kendilerine ait gönenkadin sitesinde, çevrim içi pazar yerlerinde ve turistik bölgelerdeki mağazalarda satılan ürünleri büyük ilgi gören kadınlar, Beykent Üniversitesi, GMKA gibi kurumlarla farklı projeler geliştiren kadınlar, geçen yıl iğne oyasının çağa uyarlanmasının yol ve yöntemlerinin tartışıldığı ilk Ulusal Oya Çalıştayı'nı düzenledi.
MODA DÜNYASINA GİRİYORLAR
Bu yıl ise hedef büyüten kadınlar, iğne oyasıyla moda dünyasına giriyor. Güney Marmara Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen projeyle, biri abiye giyimde modacı Oktay Seven'in, gelinlikte ise gelinlik tasarımcısı Dilek Özdemir'in desteğini alan kadınlar, bu yıl ise iğne oyasını çağa uyarlayarak kentli ve çalışan kadının gardırobunda yer almasını sağlayacak yeni bir proje geliştirdi. Güney Marmara Kalkınma Ajansı tarafından da desteklenen projeyle, biri abiye giyim, diğeri gelinlik konusunda başarılı iki tasarımcının desteğini alan kadınlar, bu tasarımcılar tarafından hazırlanacak iğne oyası temalı koleksiyonun üretimini Gönen'de gerçekleştirecek. Halk Eğitimi Merkezi bünyesinde oluşturulan tam donanımlı atölyede projenin alt yapısını hazırlayan kadınlar, modacı Oktay Seven ve gelinlik tasarımcısı Dilek Özdemir'in tasarlayacakları kreasyonların iğne oyalı parçalarını üretmeye başladı. Koleksiyon, Gönen'in düşman işgalinden kurtarıldığı 6 Eylül'deki defileyle tanıtılacak.
ÇALIŞTAY'DA YOL HARİTASI OLUŞTURULDU
Bu kapsamda, iğne oyası ustalarıyla kadınlarla modacıları bir araya getiren ikinci çalıştay, geçtiğimiz günlerde Gönen'de yapıldı. Projenin tüm taraflarının katıldığı çalıştayda, kadınların üretime katılmasına ve böylelikle gelirin tabana yayılmasına yardımcı olacak projenin yol haritası oluşturuldu. Oktay Seven ve Dilek Özdemir tarafından tasarlanan ve manken Su Akkuyu tarafından sunulan örnek kıyafetler ise iğne oyasının ve koleksiyonun tanıtımında kullanılmak üzere, kentteki farklı mekanlarda çekildi.
"İĞNE OYASI BİZE MİRAS"
Kooperatif Başkanı Hüsniye Tanrıverdi "İğne oyası yaşadığımız topraklarda nesilden nesle devredilen en değerli miras. Gönen'de, hemen her evde, iğne oyası bilen en az bir kadın vardır. 6-7 yaşlarında ilk düğümler atılır. Bu, Gönenli bir çocuk için, "Ben artık büyüdüm. Oya yapabiliyorum!" anlamına gelir. Yaklaşık 50 yıldır, her Salı günü oya pazarı kurulur. Sabah erken saatte, alıcıyla satıcıyı buluşturan 4-5 saatlik hızlı bir pazardır. Üretmek, kazanmak, kendi ayaklarının üzerinde durmak, kadınlara özgüven sağlıyor. Eşimin işi gereği, uzun yıllar başka şehirlerde yaşadık. Sonra memleketimize döndük. Kooperatif kuruluna kadar çalışma hayatım olmadı. 50 yaşından sonra aktif olarak iş hayatına başladım. Klasik oyayı önce bandanalara uyarladık. Gençler çok beğendi. Bu bize güç verdi. Kadınların ürettiği iğne oyası ürünler, yıllarca sömürüldü. Biz kooperatif olarak kadınlarda, emeklerinin değerli olduğunu ve maddi karşılığının olması gerektiği farkındalığını yaratmaya çalışıyoruz. Kadının, emeğine sahip çıkmasına destek oluyoruz. Gönen kadınları olarak fırsat avcılarıyla mücadele ediyoruz" açıklamasını yaptı.
KADINLARIMINIZ SEVEREK TAŞIYACAKLARI BİR KOLEKSİYON
Proje hakkında bilgi veren Kooperatif Genel Müdürü Recai Tekin "İğne oyasının vurgulandığı, kaliteli malzemeler ve el işçiliği içeren, kadınlarımızın gündelik hayatta da cemiyet içerisinde severek taşıyacakları bir koleksiyon oluşturuyoruz. Bize ait bir marka altında abiye giysiler ve gelinliklerden oluşan koleksiyon, Gönen'in düşman işgalinden kurtuluşunun kutlandığı 6 Eylül'de yapılacak bir defileyle moda dünyasına tanıtılacak" dedi.
OYAYI İLGİ ODAĞI HALİNE GETİRDİK
Banu Biray şunları söyledi: İğne oyasının demode olduğunu düşünürken, farklı aksesuarlarda kullanılabileceğini keşfettim ve Kolye, küpe gibi aksesuarları oyalamaya başladım. Renk çeşitliliğiyle yaş sınırını aşağıya çektik ve oyalı takıyı ilgi odağı haline getirdik. Bir anlamda, insanların kafasındaki, klasik iğne oyasını modernize ettik. Herkesin çok sevdiği doğal taşları oyalayıp, ilgiyi daha da arttırdık. İğne oyası büyük emek istiyor. Her alanda olduğu gibi bu alanda da emek sömürüsü çok fazla. Emeği veren kadınlar ama parayı ticaretini yapanlar kazanıyordu. Bir nebze de olsa bunun önüne geçebilmek için kooperatifi kururduk.
"KOL KOLA KIZLAR, SARAY SÜPÜRGESİ, SİNEK KANADI…"
Rekortmen kadınlardan Fikriye Mert "Aynı zamanda eğitmenlik yapıyorum. Oya bir sanat; duygu ve düşüncelerimizi biçimlendiren bir felsefedir. Desenler, o anki duygulara bağlı olarak ortaya çıkıyor. Oya ustaları, anlatmak istediğini renkleri ve biçimleri kullanarak anlatır. Örneğin; sarı bezginliği, kırmızı canlılığı, mavi huzuru, yeşil ise umut ve isteği ifade eder. Motiflerin de Kol kola Kızlar, Saray Süpürgesi, Kabak Çiçeği, Küpe Çiçeği, Sinek Kanadı gibi isimleri vardır ve de her biri hisleri ya da durumu anlatır" açıklamasını yaptı.
"EŞİM İFLAS ETTİ, KOOPERATİF SAYESİNDE AİLEME DESTEK OLDUM"
Şenol Şennur Biçer ise şunları söyledi: Eşim varlıklıydı ama iflas etti. Büyük sıkıntılar yaşadık. Eşime, "Sana destek olacağım, arkandayım" diyerek moral verdim. Oda takımı ve namaz başörtüleri yaparken, takı oyalamayı öğrendim. Güzel takılar yaptıkça talep arttı. Talep arttıkça daha çok ürettim, daha çok kazandım ve aile bütçesine katkıda bulundum. Kimseye muhtaç olmadan ailemin yanında oldum.
REKORLAR KİTABINA GİREN, ŞEFTALİ AĞACININ ÖYKÜSÜ:
Gönen'de, 1970'li yılların başına kadar her yıl şeftali festivali yapılır, lezzeti, büyüklüğü ve görseli en güzel olan şeftaliyi üretenler, altınla ödüllendirilir, "Şeftali güzeli" seçilip taç takılırdı. Sonrasında şeftali ağaçları kesildi ve yerini çelik tarları aldı. Gönen Kadın Kooperatifi'nin çıkış noktası olan oyadan şeftali ağacı da sembolik de olsa geleceğe aktarıldı. İlk düğüm 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'nda son düğüm ise 30 Ağustos Zafer Bayram'ında atılarak ortaya çıkan ağaçta, 90 bin metre ip kullanıldı. "Dünyanın en büyük dantel heykeli" Guinness Rekorlar Kitabı'na giren ağacın tüm malzemeleri ise Gönen'de ilk oya tezgahını açan kadın olan Şahinde Bal'ın oğlu Hürriyet Bal tarafından bağışlandı.
