Gökyüzünden yağan sivrisinekler mi? Evet, yanlış duymadınız! Hawaii'de son günlerde oldukça sıra dışı bir manzara yaşanıyor: Dronlar aracılığıyla ormanlık alanlara binlerce sivrisinek bırakılıyor. Peki bu kulağa korkutucu gelen operasyonun aslında nesli tükenmekte olan kuşları kurtarmak için yapıldığını söylesek? Bilim insanlarının başlattığı bu çılgın deney, hem doğayı korumayı hem de gezegenin geleceğini kurtarmayı hedefliyor. Detaylar sizi fazlasıyla şaşırtacak…
Hawaii'de, nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan yerli kuş türlerini kurtarmak amacıyla sıra dışı bir yöntem devreye alındı. Haziran ayında, Hawaii ormanları üzerine yüzlerce biyolojik olarak çözünebilen kapsül bırakıldı.
Bu kapsüllerin her biri, yaklaşık 1000 laboratuvar ortamında yetiştirilmiş erkek sivrisinek içeriyordu. Sivrisinekler, doğada eşleşme sonrası yumurtaların çatlamasını engelleyen bir bakteri taşıyor. Amaç, istilacı sivrisinek popülasyonunu azaltarak kuşların yaşam alanlarını korumak.
Bu yenilikçi proje, Hawaii'nin simgesi haline gelmiş ve kültürel öneme sahip nadir honeycreeper (nektar kuşu) türlerini korumayı hedefliyor. Bir zamanlar 50'den fazla türü bulunan bu kuşların sayısı günümüzde sadece 17'ye düştü.
Bunların büyük çoğunluğu yok olma tehlikesi altında. 2023'te gri renkli 'akikiki türü vahşi doğada işlevsel olarak yok oldu. Sarı-yeşil tonlardaki ʻakekeʻe ise yalnızca 100 bireyin altında kaldı.
American Bird Conservancy'den (ABC) Dr. Chris Farmer'a göre, en büyük tehdit iklim değişikliğiyle birlikte yayılma alanı genişleyen sivrisineklerin taşıdığı avian sıtma hastalığı.
Hawaii'ye 1826'da muhtemelen balina avcılarıyla gelen sivrisinekler, kuşların bağışıklığı olmadığı bu hastalığı yayarak birçok türün yok olmasına neden oldu. Honeycreeper'lar bir dönem dağların daha yüksek ve serin bölgelerine sığınarak korunabilmişti. Ancak sıcaklıkların artmasıyla sivrisinekler dağlara doğru ilerliyor, kuşlar ise geri çekilecek habitat bulamıyor.
Kimyasal böcek ilaçlarının kullanımı yerli ekosisteme zarar vereceği için bilim insanları, farklı bir yöntem olan incompatible insect technique (IIT) üzerine çalışıyor. Bu teknikte, Wolbachia isimli doğal bir bakteri taşıyan erkek sivrisinekler doğaya salınıyor. Bu sivrisinekler dişilerle çiftleştiğinde yumurtalar gelişemiyor ve zamanla sivrisinek popülasyonu azalıyor.
ABC ve Birds, Not Mosquitoes adlı çok paydaşlı koruma grubu, 2016'dan bu yana bu yöntemin Hawaii'de işe yarayıp yaramayacağını araştırıyor. Laboratuvar ortamında milyonlarca sivrisinek yetiştirildi. 2023'te Maui Adası'nda helikopterle bırakımlara başlandı.
Şimdi ise hem Maui hem de Kauai adalarında haftada 500.000 sivrisinek, helikopter ve insansız hava araçları (drone) ile doğaya salınıyor. Bu, IIT yönteminin dünyada doğa koruma amaçlı ilk kullanımı oldu.
Helikopterlerin yüksek maliyeti ve sınırlı sayıda olması nedeniyle, 2024 Haziran'ında drone ile dağıtım test edilerek başarıyla uygulamaya geçirildi. Dronelar, hem daha güvenli hem de hava koşullarına karşı daha esnek bir seçenek sundu. Aynı zamanda maliyetleri, karbon salımını ve gürültüyü azaltıyor.
Projenin sonuçlarının görülmesi bir yılı bulabilir. Ancak uzmanlar, bu yöntemin başarıya ulaşması halinde honeycreeper'ların popülasyonlarını toparlaması için zaman kazanabileceğini umuyor.
Hawaii Adası'ndaki 'amakihi türü gibi bazı kuşlarda hastalığa karşı doğal direnç belirtileri görülüyor. Eğer uygun ortam sağlanırsa, avian sıtmaya karşı direnç geliştiren bireyler doğaya salınarak türlerin yeniden çoğalması sağlanabilir.
Dr. Farmer, "Bu kuşları kurtarmak için elimizde bir fırsat var. Eğer bu on yılda harekete geçmezsek, gelecek için bu türlerin varlığını sürdüremeyiz," diyor. Hawaii gökyüzünden gelen bu sivrisineklerle, yerli kuşların kaderini değiştirme mücadelesi veriyor.
