Uyuz hastalığı Sarcoptes scabiei var. hominis adı verilen parazitin vücuda yerleşmesiyle ortaya çıkan kaşıntılı bir deri hastalığıdır. Sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür. Toplumdaki her kesimde hastalığa rastlanılır. Ancak kalabalık ortamda kalanlar ve hijyen koşullarının kötü olduğu yerlerde yaşayanlarda bulaşma riski en yüksektir. Askeri kışla, hapishane, hastane, okul ve bakımevi gibi toplu yaşanılan yerlerde salgınlara neden olabilir.
Uyuz böceğinin cilde yerleşmesi ve üremesi kişide duyarlanmaya neden olur ve bu duyarlanma ciltte kaşıntıların oluşmasına sebep olur. Parazitin alınması ile duyarlanma arasında geçen süre ortalama 4-6 hafta arasındadır. Daha önce uyuz hastalığına yakalanan kişilerde belirtiler daha erken ortaya çıkabilir. Duyarlanma kaşıntı şikayetini başlatır.. Kaşıntı özellikle geceleri yoğundur ve ciddi derecede yaşam kalitesini etkiler. Vücutta kaşıntıya bağlı spesifik deri lezyonları ve enfeksiyonlar gelişebilir. En karakteristik cilt lezyonları gri-beyaz veya ten renginde olan tünellerdir. Buna ek olarak minik kırmızı kabarcıklar, küçük su kabarcıkları ve egzama benzeri kaşıntılı deri lezyonları da görülebilir.Uyuz hastalığı en çok el parmak araları, el bilekleri iç yüzü, koltuk altları, kulak arkaları, bel bölgesi, ayak bilekleri, ayaklar, kalçalarda belirti verir. Bunun nedeni bu vücut bölgelerinde derinin sıcak, nemli ve kılsız olup uyuz böceği için elverişli alan yaratmasıdır. Lezyonlar simetrik yerleşimlidir. Kadınlarda meme uçları ve genital bölge; erkeklerde penis ve scrotumda en tipik etkilenen bölgelerdir. Bebeklerde, bağışıklık sistemi zayıf olanlarda ve yaşlılarda saçlı deri ve yüz dahil tüm vücut tutululabilir. Bebeklerde özellikle avuç içleri ve ayak tabanında sulu kabarcıklar görülmesi tipiktir.
UYUZ HASTALIĞI NASIL BULAŞIR?
Uyuz hastalığı, genellikle kişiden kişiye direkt temasla bulaşır. Bir kişiden başka bir kişiye geçmesi için en az 15 -20 dakikalık temas yeterlidir. Cinsel birliktelik ve aynı yatakta yatma bulaşma riskini arttırır. Uyuz sadece ten teması ile değil, uyuzlu bir kişinin kullandığı yatak, çarşaf, havlu ve giysiler gibi ortak eşyalar ile de bulaşabilir. Hastalığı alan kişiden çevresindekilere çok kısa sürede hızlıca yayılır.
UYUZ HASTALIĞI TANISI NASIL KONULUR?
Uyuz hastalığının tanısında hastanın şikayetleri ve fizik muayene bulguları genellikle yeterlidir. Gece kaşıntısı, deri döküntülerinin karekteri, döküntülerin dağılımı, çevrede kaşınan kişilerin olması ile uyuz tanısı konulur. Sıcak banyo sonrası kaşıntının şiddetlenmesi tanıyı destekler. Uyuz tanısında emin olunmadığında lezyonların dermatoskopi cihazı ile veya mikroskobik olarak değerlendirilmesi tanıya yardımcı olabilir. Bazı durumlarda patolojik inceleme gerekebilir.
NORVEÇ UYUZU NEDİR?
Klasik uyuz dışında kabuklu uyuz veya Norveç uyuzu denilen ve çok sayıda parazitin bulunduğu uyuz çeşidi klasik uyuzdan daha ağır seyreder. Bu uyuz çeşidi bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, çocuk ve yaşlılarda daha sık görülür. Kabuklarda çok sayıda uyuz böceği ve yumurtası yer alır. Uyuz böceği yoğunluğunun çok fazla olması nedeniyle normal uyuzdan daha çok bulaşıcı bir uyuz tablosudur. Tedavisi daha zor ve uzundur.
UYUZ HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Uyuz tedavisinde öncelikle tedavi sürecini aksatmamaya ve hijyen kurallarına uymaya dikkat edilmelidir. Uyuz belirtisi gösteren ve uyuz tanısı alan kişi ile birlikte bulunan herkes eş zamanlı tedaviye başlamalıdır. Aksi takdirde nüks görülecektir. Uyuz tedavisinde antiparaziter ilaçlar kullanılır. Lokal uygulanabilen antiparaziter losyonlar içinde en popülerleri permetrin, sülfür-katran içeren klasik majistral uyuz kremleri, benzil benzoat, çay ağacı içeren ürünlerdir. Uyuzlu kişiler ilaçları sürmeden önce ilk banyo yapmalıdır. Banyoda kese yapılması ilaçların etkisi arttırır ama cildi kurutabileceği unutulmamalıdır. Banyodan sonra deri kurulanmalı ve sonrasında kulak arkasından itibaren ayak parmak uçları dahil tüm vücuda uyuz ilacı sürülmelidir. Tırnaklar kısa kesilmeli, tırnak uçlarına ilaç sürülmesi ihmal edilmemelidir. Kullanılacak ilacın çeşidi, hastanın yaşı, gebelik, emzirme durumunun olup olmamasına göre değişkenlik gösterir. Uyuz ilacını bekletme süresi en az 12 saat olmalıdır. 12 saatin sonunda hasta tekrardan duş almalıdır. Bir hafta sonra aynı tedavi tekrarlanmalıdır. Tedavi tüm aile bireylerince yapılmalıdır. Sülfür-katran içeren klasik majistral olarak uygulanan tedavilerde 3 gün üst üste uygulanıp duş alınması gerekir. Üç gün boyunca hastanın yıkanması istenilmez. Uygulama sonrasında yeni kıyafetler giyilmelidir. Kaşıntı için antihistaminik haplar veya harici kortizon içeren kremler kullanılabilir. Çay ağacı ve aloe vera içerikli kremler, krotamiton losyon kaşıntıyı hafifletmek için kullanılabilir.Son yıllarda dirençli uyuz vakalarında artış olması nedeniyle tedavi uygulama yöntemleri modifiye edilmiştir. İlaçların uygulanma suresini ve tekrarlanma sayısı arttırılarak dirençli uyuz tedavisinde başarılı olunabilmektedir. Ancak buna rağmen lokal uygulanan ilaçlara da yanıt alınamadığı durumlar olabilmektedir. Bu durumda ağızdan alınan tablet formunda sistemik antiparaziter ilaçlara (ivermektin etken maddeli) başvurulabilir.
UYUZ HASTALIĞINDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER NELERDİR?
Uyuz tedavisinde paraziti öldürmek dışında birtakım hijyen önlemlerine de dikkat edilmelidir. Hastanın kullandığı bütün giysi, havlu ve yatak çarşaflarının en az 60 derece sıcaklıkta yıkanması ve kuruduktan sonra buharlı ütü ile ütülenmesi gereklidir. Yıkanamayan eşyalar en az 1 hafta boyunca plastik bir torbaya kapatılmalı veya bir dondurucuda bekletilmelidir. Odalar iyice temizlenmeli, halılar elektrikli süpürge ile süpürülmelidir.
