Milyonlarca çalışan yaptığı iş karşılığında ücret alıyor. İş Kanunu ücret ödenmesini bir sisteme bağlayarak, kurallarını da belirliyor. Buna göre işçinin hak ettiği maaş, prim, ikrâmiye gibi tüm ödemeler nakit olarak yapılıyor. Ücretin ödenme süreleri de kanunla belirleniyor. Buna göre ücret en geç ayda bir ödeniyor. Sözleşmeler ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebiliyor. Fakat bir ayı geçemiyor.
İŞ AHLAKI OLMALI
Gelelim ücretlerin geç ödenmesinde çalışana sağlanan haklara. İşverenin o ay için nakit sıkıntısı çekmesi ya da başka sebeplerle parayı geciktirmesi genel olarak çalışanlar için kabul edilebilir olduğu için itiraz edilmiyor. Zaten iş ahlakı da bunu gerektiriyor. Ama işveren bunu alışkanlık haline getirir ve kötü niyetle yaparsa bu kez hak aramak gerekiyor. Öncelikle ücretin geciktirilmesi noktasında kanunun belirlediği sınır 20 gün. Yani sizin için belirlenen ücret ödeme gününden 20 gün sonrasında hâlâ maaşınız ödenmemişse, haklarınızı kullanabiliyorsunuz. Bir de ücretin gecikmesinde mücbir sebepler (yangın, doğal afet, iflas) olmaması gerekiyor. Bu noktada işçiler için iki yol ortaya çıkıyor. Birincisi verilen işi yapmama, ikincisi ise haklı fesih ile tazminatını talep etme.
NOTERDEN GÖNDERİN
Maaşı bilerek ve kötü niyetle 20 günden fazla geciktirilen işçiler ister bireysel isterse toplu olarak iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabiliyor. Bu durum toplu olduğunda grev olarak nitelenmiyor. Buradaki eylemin işe gitmeme değil, işi yapmama olduğuna dikkat etmek gerekiyor. Böyle bir durumda işçi işten çıkartılamadığı gibi yerine yeni biri de alınamıyor. Bu şekilde biriken maaş alacakları için kanun "mevduata uygulanan en yüksek faizin işletileceğini" emrediyor. Çalışanlar bunu haklı fesih sebebi göstererek iş akdini feshedip tazminatını talep edebiliyor. Burada sadece ücretin ödenmemesi değil, sözleşmedeki miktarın altında ödenmesinde de tazminat hakkı doğuyor. Bu şekilde tazminatını alan işçi için işsizlik maaşı imkânı da var. Ama bunun için ihbarnamenin noterden gönderilmesi gerekiyor. Kanuna göre 20 gün bekledikten sonraki 6 gün içinde noterden dilekçenizi göndermelisiniz.
DÖRTTE ÜÇÜ KORUNUYOR
Kanunlarımız çalışanların ücretlerini koruma altına alırken haciz için de sınır getiriyor. Buna göre işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemiyor, başkasına da devredilemiyor. Emeklilerin de maaşları haczedilemiyor. Burada nafaka borçları ile SGK borçları ayrı tutuluyor.
TOPLU ÖDEME YOK
İşsizlik maaşını her ay almak yerine toplu olarak ödemeleri mümkün olabilir mi? Gamze YILDIZHAN
İşsizlik maaşı aylık olarak ödeniyor. Sizin kıdem durumunuza göre 6 aydan başlayarak 10 aya kadar çıkıyor. Toplu olarak ödeme uygulaması yok. Ne kadar süre hakkınız varsa aylık olarak alacaksınız.
PRİM ÖDEMEK GEREK
3,5 yıldır bir fabrikada aralıksız çalışıyorum. Bu sene üniversiteye başlayacağım. İşten çıkartılmam durumunda işsizlik sigortasından yararlanabilir miyim ? Gülizar KAPLAN
İşsizlik maaşı için ilk olarak kendi kusurunuz dışında işten çıkartılmanız gerekiyor. Son 120 gün sigortanızın yatmış olması ve son 3 yılda en az 600 gün işsizlik priminizin ödenmesi gerekiyor. Bu şartlar varsa işsizlik maaşı alırsınız.
İSTİFA MAAŞA ENGEL
Kredi borcumdan dolayı maaşıma haciz geldi. İşyeri beni istifa etmiş göstererek çıkış yaptı. İŞKUR işsizlik maaşı vermedi. Ne yapacağım? M. KILIÇ
Haczi önlemek için sizi kayıtdışı çalıştırıyorlarsa bu kanunlara aykırı. Çalıştırmıyorlarsa istifa gösterdikleri için zaten işsizlik maaşı alamazsınız. Tazminat da ödemezler. Yapacak bir şey yok.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
01.07.1980 doğumluyum. 1999 sigorta girişim var. Ne zaman emekli olurum? Öztekin DURAN
Eğer 9 Eylül öncesinde işe girdiyseniz 58 yaş ve 5975 prim günüyle emekli olursunuz. 9 Eylül sonrası ise 60 yaş ve 7 bin gün gerekir.
05.01.1966 doğumluyum. 15.07.1989'da işe girişim var. 5300 günüm var. Askerliğimi 1987'de yaptım. Ne zaman emekli olurum? Ergün UNCUOĞULLARI
25 yıl 51 yaş ve 5450 prim günü şartlarınız var. Priminizi tamamlamanız gerekiyor. 14 ay askerlik borçlanması yaparsanız 50 yaşında 5375 günle emekli olursunuz.
05.12.1958 doğumluyum. İşe giriş tarihim 11.09.1978. 3276 günüm var. Hala sigortalı çalışıyorum. Ne zaman emekli olurum? Adil SAĞLAM
25 yıl 45 yaş ve 5 bin prim günü şartlarınız var. Yıl ve yaş şartı tamam. Priminiz 5 bine ulaşınca emekli olursunuz. 3600 güne ulaştığınızda da kısmi emeklilik için 60 yaşını beklersiniz.
01.03.1979 doğumluyum. 20.08.1993 tarihinde SSK'lı oldum. Ne zaman emekli olabilirim? Metin KARASU
25 yıl, 54 yaş ve 5675 prim gün şartlarına tabisiniz. Emekli olabilmeniz için 5675 günü tamamlayıp 54 yaşınızın dolacağı 01.03.2033 tarihini beklemeniz gerekiyor.
