Hafta başında "Sabah'tan Mektup"ta 20 yıl önce Türk basınını kasıp kavuran "Ansiklopedi Savaşları"nı hatırlatmış, şöyle noktalamıştım:
"O dönem kucak kucak evlere taşınan ansiklopedilerden bugüne ne kaldı? 20 yıl önceki savaşı anımsatmamın elbette bir nedeni var. Ansiklopedilerin ölümünden sonra sıra ansiklopedi yayıncılarının ölümüne geldi..."

***
"Encyclopaedia Universalis" sadece Fransa'nın değil, Avrupa'nın en prestijli ansiklopedi yayınevlerinden biriydi. 1968'den bu yana insanın dokunmaya kıyamayacağı kadar kaliteli, koleksiyonluk ansiklopediler yayınlıyordu. 30 ciltlik.
Yayınevinin sahibi, Türkiye'de de çok iyi tanınan bir firma ya da markaydı: "Ana Britannica".
Ve "Encyclopaedia Universalis" geçen ay kapıya kilit vurdu. Çünkü artık kimse ansiklopedi satın almıyordu.
Yayınevi bu sorunu aşmak için internet ortamında ansiklopedi hazırlamıştı ama paralı olduğu için o da pek ilgi görmüyordu.
Zira ücretsiz ansiklopedi hizmeti veren müthiş bir portal vardı: "Vikipedi" (Yoksa özgün adıyla "Wikipedia" diye yazmak mı daha doğru olur?)

***

Ansiklopedilerin sessiz sedasız ölmelerinin iki nedeni var.
İlki, yukarıda da belirttiğim gibi, paralı ve de hayli pahalıolmaları.
İkincisi, bilginin sürekli yenilendiği ve yeniden üretildiği bir dünyada artık çağdışı kalmaları. Yani, kağıda dökülmüş bilginin çok çabuk eskidiği gerçeği karşısında ansiklopedi yayıncılarının çaresiz kalmaları...
***
Aslında yazılı ansiklopediler ölüyor ama ansiklopedi ölmüyor. Tam tersine, ilk ansiklopediyi hazırlayan d'Alembert ile Diderot'nun hayalleri gerçekleşiyor.
Aydınlanma Çağı'nın öncüleri olan Diderot ile d'Alembert, ansiklopediyi şöyle tasarlamışlardı:
"Çok sayıda yazarın yer alacağı, bilgilerin bir yazardan öbürüne geçeceği, bu sürekli geçişler sayesinde ansiklopedi maddelerinin teknik ve bilgideki gelişmelere paralel olarak devamlı yenileneceği büyük mü büyük, geniş mi geniş bir organizasyon."
Vikipedi (Wikipedia) işte bu organizasyonu gerçekleştirdi. Hem de küresel çapta. Üstelik her dilde. Dahası tümüyle ücretsiz.
Başka ansiklopediye gerek var mı? Hele hele yazılısına?