Kaliforniya'daki bilim insanları, kadınların erkeklerden daha uzun yaşamasının nedenini anlamak için yürüttükleri bir dizi deneysel araştırma sonucunda heyecan verici bir keşifte bulundular. Araştırmalara göre, kadın beyninin yaşlanmaya karşı gösterdiği direnç, X kromozomundaki özel bir genin etkisiyle açıklanabilir.
Bilim insanları, kadınların beyinlerinin erkeklerden daha uzun süre sağlıklı kalmasının ardında yatan genetik faktörleri incelemek için uzun zamandır çeşitli hipotezler geliştirmişti.
Şimdi ise, Kaliforniya Üniversitesi'nden (UCSF) bir ekip, bu soruya ışık tutacak önemli bir buluşa imza attı. Yapılan laboratuvar fareleri üzerindeki testler, kadın beyninin daha uzun süre sağlıklı kalmasını sağlayan faktörlerin X kromozomunda gizli olduğunu ortaya koydu.
Bu buluş, kadınların daha uzun yaşamasının nedenini anlamada önemli bir adım olabilir.
X KROMOZOMU VE "BOŞ" KROMOZOM TEORİSİ
İnsanlarda erkekler XY, kadınlar ise XX kromozomlarına sahip olurlar. Uzun bir süre, kadınlardaki ikinci X kromozomunun vücutta "boş" olduğunu, yani genetik olarak etkin olmadığını düşünülüyordu. Kadınlar, bir X kromozomunu etkin kullanırken, diğer X kromozomu "Barr gövdesi" adı verilen bir yapıya dönüşüp sessizleşir ve bu nedenle pek çok genin ifadesi engellenirdi. Ancak bilim insanları, bu teoriyi sorgulayan çarpıcı sonuçlar elde etti.
Araştırma ekibi, yaşlı dişi farelerin beyinlerinde, "boş" olarak kabul edilen X kromozomunun bir kısmının yeniden aktive olduğunu fark etti. Yaşları insan yaşına göre yaklaşık 65 olan bu farelerde, sessizleşen X kromozomunun belirli genleri yeniden ifade etmeye başladığı ve bunun da beynin daha güçlü kalmasına ve bilişsel işlevlerin korunmasına yardımcı olduğu gözlendi. Bu buluş, yaşlanma süreciyle ilgili daha önceki anlayışları alt üst etti ve kadınların beyinlerinin, erkeklerden daha az bilişsel gerileme yaşamasının ardında yatan genetik faktörleri açıklamada yeni bir perspektif sundu.
YAŞLANDIKTAN SONRA AKTİF OLUYORLAR
Araştırmalar, kadınların beyinlerinde yer alan sessiz X kromozomundaki yaklaşık 20 genin, yaşlı farelerin beyinlerinde aktif hale geldiğini ortaya koydu. Bu genlerin birçoğu, beynin sağlıklı işlevini destekleyen ve bilişsel gerilemeyi engelleyen önemli proteinlerin üretiminde rol oynuyor.
Özellikle PLP1 adlı genin, beyin hücrelerinin daha verimli bir şekilde iletişim kurmalarını sağladığı bulundu. PLP1'in güçlendirilmesinin, hem erkek hem de dişi farelerde hafızayı ve öğrenme yeteneklerini artırdığı gözlendi.
Nöroloji Profesörü Dr. Dena Dubal, bu bulguları şöyle değerlendirdi: "Normal yaşlanmada, kadınların beyni erkeklere kıyasla daha genç görünüyor ve daha az bilişsel eksikliğe sahip oluyor. Bu sonuçlar, kadınlarda sessiz X kromozomunun yaşamın ilerleyen dönemlerinde yeniden uyanarak bilişsel gerilemeyi yavaşlatmaya yardımcı olduğunu gösteriyor."
KADINLARIN GENETİK OLARAK FARKI
Bu keşif, kadın beyinlerinin erkeklere kıyasla daha az yaşlanma belirtisi göstermesinin arkasında yatan biyolojik nedenleri anlamada önemli bir adım. Araştırmacılar, kadınların ikinci X kromozomunun, yaşlanma sürecine karşı ekstra bir koruma sağladığını düşünüyorlar.
