Süt ile ilgili olan olumsuz tartışmalar, çok şükür ki, her geçen gün tutarlılığını yitirerek toplumdaki negatif etkisini de azaltarak kayboluyor. Çünkü art arda yayımlanan çok değerli araştırmalar sayesinde insan sağlığında sütün pozitif bir besin olduğu çok açık belirtiliyor. Zaten sağlıklı ve yeterli bir beslenmenin en önemli besin gruplarının başında süt ve süt ürünleri geliyor. Başta 1 yaş üzerinde çocuklar, gençler, doğurganlık çağındaki kadınlar olmak üzere yaşam boyu yetişkin kadın ve erkeklerin de süt ürünlerini yeterli miktarda günlük beslenmelerinde bulundurmaları önemli.
VİTAMİN DEPOSU
Süt ve süt ürünleri dediğimiz zaman inek, koyun, keçi, mandadan elde edilen süt ve bu sütlerden yapılan yoğurt, peynir ve kefiri anlamalıyız. Ayrıca yoğurttan yapılan ayran ve cacıkta süt ürünleri içinde değerli besinler olarak değerlendirmeliyiz. Dondurma hatta süt tozu süt ürünlerinde yer alan farklı kaynaklar olduğunu da unutmamalıyız.
Süt ürünleri yüksek biyolojik değere sahip hayvansal protein içerdiği için kas ve kemik dokusu için esansiyel bir besin grubu konumundadır. Fakat daha önemlisi kemiğe yüksek biyolojik değerde geçebilen kalsiyum ve fosfor içerirken; bağışıklık için gerekli çinko B1, B2, B6, B12 ve niasin vitaminleri açısından iyi kaynak olarak yer aldığını görmekteyiz.
KASLAR İÇİN EN ÖNEMLİ BESİN
2020 yılının Ağustos ayında Dünya Osteoporoz, Osteoartirit ve İskelet- Kas Sistemi Kongresinde yayımlanan bilgilerin dünya kamuoyunda duyurulması da süt tüketimin önemini bir kere daha net bilimsel bilgilerle tüketiciye sunulmasını sağladı. Kongrede yer alan ve kemik sağlığı üzerine çalışan bilim insanları süt ve süt ürünlerinin hem kemik hem kas sağlığı açısından yüksek derecede yararlı bir besin olduğunu açıklayıp her gün beslenmede süt tüketiminin önemi vurguladılar.
Sütün kalsiyumunun kemik dokusunun temel yapıtaşlarından biri olduğu bilinmekte. Bu yüzden de süt ürünleri tüketiminin günlük her yaşa uygun gereksinimi karşılayacak kalsiyum alımının süt ürünlerinden olması gerekliliği global ve yerel beslenme kılavuzları içinde sıkça öneriliyor. Fakat bu önemli kongreye katılan bilim insanlarının yaptığı güncel araştırmalar hangi kalsiyum kaynağının kemik dokusunda daha etkin olduğu sorusunu aydınlatmada topluma çok değerli mesajların verilmesine olanak sağladı.
BİTKİSEL KALSİYUM YETERLİ GELMİYOR
Kongrede yer alan bilim insanları 477 bin122 erkek ve kadının değerlendirildiği EPIC Cancer Study çalışmasından hareketle günlük beslenmede süt, yoğurt ve peynir tüketiminin kolon kanserinin daha az görülmesi gibi çok olumlu etkiler sağladığını açıklıyor. Aynı zamanda kongrede bitkisel kaynaklı yeterli kalsiyum içeren yiyeceklerin malesef günlük kalsiyum ihtiyacının karşılanmasında süt gibi uygun porsiyonlarda tüketilemeyeceğine de vurgu yapılıyor. Mesela kalsiyumdan zengin brokoliyi günlük kalsiyum gereksinimini karşılamak için günde 16 kase kadar yemek gerektiğini hatırlatan bilim insanları, eğer bu porsiyonu tüketseler dahi bitkisel kaynaklı kalsiyumun kemik sağlığını süt ürünleri gibi koruyabilecek fonksiyonel bir besin öğesine sahip olamayacağını da savlarına ekliyorlar.
EN ÇOK TÜKETİLEN SÜT ÜRÜNÜ YOĞURT
Peki, Türkiye'de günlük süt tüketimi durumu güncel olarak nasıldır diye bakacak olursak; Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması'nın 2017 yılındaki araştırma sonuçlarına baktığımızda toplam süt ürünleri tüketiminin 18 yaş altında günde 225 gram, yetişkinlerde 200 gram ve yaşlılarda ise 185 gram gibi oldukça düşük miktarlarda olduğu görülüyor. Özetle bu iki önemli araştırmaya göre ülkemizde yetersiz kalsiyum alımı her yaş grubunda yaygın olarak göze çarpmakta. Daha iyi anlamamız için 2017 yılı Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması bize toplumumuzda toplumun sadece yüzde 2 ila 5 kadarının düzenli olarak süt içebildiğini gösteriyor. Ülkemizde toplumun yaklaşık yüzde 50'sinin her gün yoğurt yediği ise görece iyi yorumlanabilecek bulgulardan. Daha yoğun olarak yoğurt ve peynir tüketimi göze çarparken günlük önerilen optimal porsiyona eş değer yoğurdu da yeterli miktarda toplumun büyük bir kısmının malesef sofralarında bulundurmadığı gerçeği göze çarpıyor.
SÜT ÜRÜNLERİNİ TÜKETİRKEN BU MADDELERİ ATLAMAYIN
Kaynağı bilinmeyen, denetimsiz sokak sütü, veteriner kontrolü olmayan hayvanların sütlerini açıkta almayınız. Evinizde kaynağı bilinen sütü doğru pastörize edebilir veya günlük, pastörize süt satın almaya önem vermelisiniz.
Süt içemediğinizde onun yerine kefir, yoğurt ve peynir tüketiminizi arttırmalısınız.
Obezite, koroner kalp hastalığı ve diyabet olan kişilerin yarım yağlı süt ürünleri tüketmesi sağlıklıdır.
Laktoz intoleransınız varsa süt ürünlerini kesmek yerine diyetisyen danışmanlığı alıp laktoz içermeyen süt ürünlerini veya günlük kalsiyum ihtiyacınızı yeterli sağlayabilecek doğru alternatifleri öğrenmeye çalışmalısınız.
Tuz miktarı düşük peynirler seçmelisiniz. Peynirlerinizi bir gece önceden suda bekleterek tuz miktarını azaltabilirsiniz.
Süt proteinine alerjiniz varsa süt ürünlerini beslenmenizden çıkarmalı, doktor ve diyetisyen yardımı ile süt ürünlerinden sağlayamayacağınız mikro besin öğesi takviyelerini hangi dozda, hangi uygun ek destekle ne kadar kullanabileceğinizi aydınlığa kavuşturmalısınız.
İshal ve antibiyotik kullanımı sırasında ayran ve yoğurdu eksik etmemelisiniz.
Kalsiyum ve D vitamini zenginleştirilmiş süt ve süt ürünlerini tercih ederseniz etiket bilgisi üzerinde yazan miktarları kontrol etmeli gerekirse diyetisyen danışmanlığı alarak bu miktarların optimal düzeylerde tüketim için uygun olup olmadığını hesaplatmalısınız.
