İstanbul'a bin 642 kilometre... Kapıköy'deyiz... Gümrük kapısında... Kapının diğer tarafı İran. Öyle bir kalabalık var ki... İnanamazsınız.
Ana/baba günü.
Kadın/erkek binlerce insan... Yüzlerce metrelik kuyruk.
İranlılar... Türkiye'ye akıyorlar... Kapımız 7/24 açık... Tatil için gelen çok... Günübirlik, bavul ticareti için gelen daha da çok.
Kapıköy... Van ekonomisi için can suyu... Doping... Döviz çeşmesi.
***
İranlı kadın
Gümrükten geçiyor... Türkiye'ye adımını atıyor... Ve başını açıyor.
Van'da... Başı açık dolaşıyor.
Lokantaya gidiyor... Kuaförde saçını boyatıyor/yaptırıyor... Güzellik salonuna uğruyor... Gece diskoda eğleniyor.
Bol bol alışveriş yapıyor.
Ve... Dönerken... Türkiye gümrüğünden çıkarken... Başını kapatıyor.
İranlı genç kızların bir kısmı... Van'da mini etekli... Şortlu... Ama... Kapıköy'den çıkana kadar.
***
Sınır trafiği
İranlı... Türkiye sınırına kadar kendi aracıyla geliyor.
Bagajında ne varsa... Paketliyor... Çuvallara dolduruyor... Ve Türkiye'ye giriyor.
Sonra... Ver elini Van.
Kapıköy ile Van arası 100 kilometre... Dolmuş çok... 100 lira... 150 lira.
İsteyen, taksiyle de gidebilir... Keyfi bilir... Paraya geçer sözü.
***
Komşu taksici
Türkiye'ye aracıyla giren de çok... Gümrükte, bagaj boşaltmasına, İran kapısından Türk kapısına eşya taşımasına gerek yok.
Van'da... Caddede... Mağaza önlerinde... Otel otoparklarında... İran plakalı yüzlerce araç var.
Hatta... Kapıköy-Van arasında taksicilik yapan İranlı bile.
***
'Durum' raporu
Günde... Ortalama 4 bin 500 İranlı, giriş/çıkış yapıyor... Bazı günler sayı 5 bini aşıyor.
Gelenlerin çoğu Kum şehrinden... Hoy... Urumiye... Tahran... Tebriz'den.
Yüzde 50'si Van'da kalıyor... Birkaç gün... Birkaç hafta... Ev kiralayan bile var.
Yüzde 40'ı aynı gün dönüyor... Bavul ticareti.
Yüzde 10'u ise... Başka şehirlere gidiyor... Van'dan Antalya... İstanbul... İzmir... Bodrum'a.
***
TIR yok... Tren var
Kapıköy'de, otomobil trafiği yoğun... Fakat TIR yok... Kamyon yok.
Türkiye... TIR trafiğine açık... Yollarımız düzgün... Asfalt.
İran tarafı ise öyle değil... TIR trafiğine kapalı.
Yük taşımacı- lığı trenle yapılıyor.
Mallar... Ürünler... Vagonlara yükleniyor... Sınırda trenin lokomotifi değişiyor.
Bizimkilerin beklentisi, TIR taşımacılığına İran'ın "Evet" demesi.
***
Ticaret canlı
İran'dan Türkiye'ye... Ucuz porselen geliyor... Hint çayı, İran çayı geliyor.
Şekerleme... Hurma... Domates salçası... Sigara... Halı-kilim... Akaryakıt geliyor... İran'da benzin, bizim parayla 75 kuruş.
Yine İran'dan... Çimento, kömür, demir, gübre... Petrol türevleri geliyor.
Bizden İran'a götürülen ürün ise çok. Tekstil... Züccaciye... Zeytinyağı... Mobilya... Mısırözü yağı... Zeytin... Enerji içeceği... Kozmetik... Kedi, köpek maması... Fındık... Ayakkabı... Deterjan...
Dikkatimizi çekti... Türkiye'ye gelenin bavulu boş. Dönüşte... Bavul tıklım tıklım... Bavulun yanında yine çuval dolusu giyecek... Temizlik maddesi... Deterjan... Ayakkabı.
***
İki lisanlı hayat
Cumhuriyet Caddesi... İskele Caddesi... Sıhke Caddesi... 2 Nisan Caddesi... Maraş Caddesi... Van'ın en canlı yerleri.
İkram Kali ile birlikte dolaştık.
Tabelaların çoğu çift dilli... Türkçe ve Farsça.
Farsça afiş çok... Gemi turu... Türkiye turu.
Otellerde... Mağazalarda... Lokantalarda... Farsça konuşan personel var.
Van... İranlı için komşu kapısı.
***
Marka merakı
İranlı, meraklı... Marka tişört... Marka çanta... Marka gözlük... Parfüm... Saat... Batı markaları.
Marka ürün, cadde üzerindeki mağazalarda... Alıcısı çok.
Çakması ise ara sokaklarda... Onun da alıcısı çok.
Ayrıca... Bazı İranlılar, marka ürünleri çanta dolusu... Bavul dolusu alıyorlar... Kıyafetlerin her bedenini.
Van'da satın al... İran'da sat... Kendine aldıkların bedavaya gelsin... Üstüne de para artsın... Oh ne rahat hayat.
***
Yılın konseri
Konser var... Van'da... 22 Temmuz'da... Biletleri satışta.
İranlı sanatçıların konseri.
Ama... İran'a girmesi yasak olan sanatçıların... Batı'da yaşayanların.
Sanatçılar... Hamed Pahlan... Mojgan Mehrgan... DJ Sam.
Konsere ilgi büyük... Biletler kapış kapış... Otellerde rezervasyon başlamış.
Herkes memnun... İranlı da, Vanlı da.
Otelci de, lokantacı da... Taksici de... Çarşı esnafı da.
***
İran peyniri
Kapıköy'de... Gümrükte...
Peynir tenekeleri gördük... Gelenler, peynir de getiriyorlar... Bölgede alıcısı çok.
Fiyatı da bizim peynirden ucuz.
Van'da... Kahvaltıcılar Sokağı'nda... Aynı peyniri görünce... İkram Kali'ye döndük:
- İran'dan gelen peynir değil mi?
- Evet... Bizim damak tadımıza uygun... Marketlerde de satılıyor... Dönerken götürmek ister misiniz?
***
Genel istek
Van'da belki 40 kişiden aynı sözleri dinledik:
-Kapıköy sınır kapısı, TIR trafiğine açılsın... Bizden yana sorun yok... İran tarafı ikna edilsin... Karşılıklı olarak TIR'lar gitsin, gelsin.
TIR trafiği demek... Bölge insanına göre, "Van'ın uçması demek".
***
Bitmedi
Yarın... Yine buralardayız...
Serhat şehri Van'da... Karadeniz köyleri olduğunu biliyor muydunuz?
Gelmişken, ilçe ilçe dolaşacağız... Köylere de uğrayacağız...
Sınırın sıfır noktasından notlar sunacağız.
