Polonya'ya ilk kez, ve de ülkenin şu anki durumu hakkında son derece cahil bir konumda giderken, insanın aklına gele gele sadece Soğuk Savaş fantezileri geliyor. İzini nerede bulacağınız, hayli 'şüpheli' olsa da. Onun yerine ben ve birkaç meslektaşımı, Polonya'daki ilk gecemizde hayli romantik bir ortam karşılıyor: Nehir kıyısında, ay ışığı altında, 50'li - 60'lı yıllardan İtalyan şarkılarını dinliyoruz. Sahnede Mike Patton; son derece 'mafioso' bir kılık içinde, nostaljik İtalyan parçalarından oluşan albümü Mondo Cane'yi icra ediyor. Kültür-sanat yatırımlarındaki istikrarını -bizden farklı olarakbelediye seçim sonuçlarına kurban etmeyecek kadar 'akıllı', küçük bir şehir olan Wroclaw'da, Polonya'nın en büyük sinema etkinliği 10. Era Nowe Horizonty (Yeni Ufuklar) Film Festivali'nin açılışındayız.
POLONYA İZLEYİCİSİ ŞAŞKIN VE MEMNUN
Bu yıl Türk sinemasına özel bir bölüm ayrılmış: 90'lardan bu yana çekilmiş 30'a yakın film (Kosmos, 11'e 10 Kala, Ara, Güneşe Yolculuk, Kasaba, Meleğin Düşüşü, Bahtı Kara...), Polonya'da şimdiye dek hayli az tanınan Zeki Demirkubuz'un tüm filmografisi, Nuri Bilge Ceylan'ın fotoğraf sergisi 'Turkey Cinemascope', ('son dakika emrivakisi'yle kendimi konuşmacılarından biri olarak bulduğum, ve 'son dakika kazığı'yla İngilizceye dönen) bir panel, yönetmenlerle söyleşiler. Neticede: Polonya 'art-house' izleyicisi 'şaşkın' ve memnun. Festival yöneticileri, şu anda Türkiye'nin hem estetik hem de içerik anlamında en heyecan verici ülke sinemalarından birine sahip olduğu kanısında ve seyircilerini buna ikna etmekte hiç de güçlük çekmiyorlar. Paneldeki en, nasıl desem, 'bomba' sorulardan biri, ortayaşlı bir adamdan geliyor: "Ne zaman Türkiye'ye gelsem, çok sayıda erkek beni 'bardan kaldırıyor'. Neden gay ilişkiler hakkında fazla filminiz yok?" ("Eee, şey... Şimdi şöyle beyfendi...") Ümit Ünal, hayatının en uzun, film sonrası soru-cevap seanslarından birini geçirdiğini söylüyor. Demirkubuz'un seyircisi, neredeyse sabit; bir grup insan, sadık biçimde her filmini izliyor. Demirkubuz, gelen soruların 'masumiyet'inden epey hoşnut. Sadece çizgi dışı filmleri yayınlayan İngiliz DVD şirketi Second Run'ın sahibi Mehelli Modi, yeni bir Demirkubuz hayranı: "Eski auteur'ler gibi edebi bir yaklaşımı var. Artık böyle film yapan kalmadı. Kendisi aynı zamanda yazar mı?" Sıkı bir Dostoyevski hayranı olduğunu söylüyorum. ("Tamam, şimdi taşlar yerine oturdu.")
HAYRANLIK UYANDIRICI PROGRAM
Era Nowe Horizonty, 'film avcıları'yla birlikte müzik meraklılarını da şehre çeken bir festival. Festival kulübünde, her gece birkaç konser var. Müzik konusunda, en az film seçimlerinde olduğu kadar cesurlar: New York 'indie' âleminin yıldızlarından Telepathe da orada, Güney Afrikalı rap ikilisi Playdoe da. Türk yılı olması itibariyle, bizim memleketten müzisyenleri de ağırladılar tabii: Baba Zula (Mad Professor eşliğinde), Nodul, Tolga Baklacıoğlu... Baba Zula esnasında, ara ara dans halindeki Polonya dinleyicisinin yüzlerini seyredip, "Hmm, ilginç... ama güzel," ifadesini saptıyorum. Ana yarışmadaki filmler, festivalin adının hakkını veriyor. Tamamen yeni yönetmenlerden, tamamı deneysel filmler. Büyük kısmında, neredeyse hiç diyalog yok. Öyle ki, Semih Kaplanoğlu filmleri, bunların yanında 'konuşkan' kalıyor. Programın zenginliği hayranlık uyandırıcı. Sadece başlıkları saymaya kalksam, başka laf etmeye yer kalmaz. (Bütçeleri için tek söyleyebileceğim: Maaşallah!) Özellikle Jean-Luc Godard retrospektifi, 'delilik' düzeyinde; 90 küsur film... Yarın akşam Godard'ın şerefine, kendisinin de davetli olduğu bir yemek var. Kimse teşrif etmesini beklemiyor. Yine de kadehlerimizi, bu büyük filozofa kaldıracağız. Ve sanırım, 'Godard kızları' gibi, birdenbire ayağa kalkıp yüksek sesle kitap okumaya başlamak isteyeceğim: "Jös mua de sosyalisme un konflikt modernite!..."
