Kapalı alanlarda sigara içme yasağının başlamasıyla, yemekten sonra kahveyle sigara içme keyfi de bitti. Sigarayı tamamen bırakmak istiyorsanız, International Hospital Sigarayı Bırakma Polikliniği Sorumlusu Prof. Dr. Bülent Tutluoğlu'nun kolay ama etkili önerilerine kulak verin...
Sigarayı bırakmada sadece insan iradesi yeterli oluyor mu?
Bu, bağımlılık derecesine ve kişilik yapısına göre değişiyor. Bağımlılık derecesi düşük, sigaraya psikolojik nedenler, arkadaş ve sosyal çevresinin özendirmesiyle başlayan kişiler; bir süre sonra kararlı bir tutumla sigarayı bırakmada başarılı olabilir.
Kişilik özelliğinden başka faktör var mı?
Sigarayı bırakmada bazı genetik yapıların rolü olduğu bilimsel olarak kanıtlandı. Bazı genetik özelliklere sahip kişiler daha rahat bırakıyor. Bazıları da zor bırakıyor. Bu kişiler, "Ben istediğimde bırakıyorum, üç-dört ay içmiyorum, sonra tekrar içmeye başlıyorum" diyor. Sigaranın zararlarından etkilenmeyen yüzde 10 civarında bir grup var. Sigara içenler tarafından hep örnek gösterilir; '85 yaşında günde iki paket sigara içiyor, sağlığı yerinde' denir. Ama sigara içen kişilerin yüzde 90'ı, hayatlarının herhangi bir döneminde mutlaka sağlıklarıyla ilgili sorun yaşarlar. Diğerleri uç örneklerdir.
Sigara bırakmada en çok hangi yöntemler kullanılıyor?
Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü'nün kabul ettiği yöntemleri iki maddede toplayabiliriz: Birincisi; nikotin bantları, nikotin sakızları, dilaltı tabletleri ile nikotini yerine koyma tedavisi. İkincisi ise, ilaç tedavileridir. Bağımlılık yarattığına ilişkin iddialar nedeniyle uzun süre gündemde kalan elektronik sigara da Türkiye'de artık ilaç statüsünde. Yani onlar da artık ilaçlar gibi ruhsata tabi oldu.
KRİZDE BIRAKMAK ZOR
Hangi yöntem kimlerde daha etkili oluyor?
Bunu anlayabilmek için önce, sigarayı bırakma niyetiyle bize başvuranlarla konuşarak, neden sigara içtiklerini öğrenmeye çalışıyoruz. Bağımlılık derecesini, kararlı olup olmadığını anlamak istiyoruz. Sigara bırakma konusunda kararlı olan kişilere yardımcı olabiliyoruz. Kararsızlık varsa, bırakmak istemiyorsa yardımcı olamıyoruz.
Gelenlerin ne kadarı gerçekten sigarayı bırakmayı istiyor?
Sigara içenlerin yüzde 70-80'i bırakmak ister. Ama sadece istek yetmiyor, kararlı olmak gerekiyor. Bu kararlılığı görüyorsak programa alıyoruz. Başka bir sorunu da olmamalı. Psikolojik olarak rahat olmalı. Yüklü kredi kartı borcu varsa, kirayı nasıl ödeyeceğini düşünüyorsa sigarayı bırakmasını bekleyemezsiniz. Özellikle ekonomik kriz döneminde bu daha da zor. Çünkü bu dönemlerde sigara bir teselli aracı oluyor. Başta kişi üç-beş sigarayla rahatlarken, 5-10 sene sonra bu sayıyla yetinmiyor ve bir paket sigara içmeye başlayabiliyor. Bu da bağımlılığın derecesinin ne kadar arttığını gösteriyor.
EN ÇOK GENÇLER VE KADINLAR BIRAKIRKEN ZORLANIYOR
En fazla kimler sigarayı bırakmada zorluk çekiyor?
En çok gençlerde zorluk yaşanıyor. Çünkü gençler için sigara yüksek statü, gücün sembolü... Özenti faktörüyle sigaraya başladıklarından, sigarayı bırakmak onlar için oldukça güç. Gençlerde önce psikolojik açıdan yaklaşıp davranış modelini değiştirmeye yönelik çalışmalar yapılıyor. Gencin çevresini, arkadaşlarını değiştirmek mümkün olmadığından, psikolojik tedavi daha ağır basıyor. Özellikle sosyal ortamlarda sigaranın alkolle birlikte kullanılması tüketimin de artmasına neden oluyor. Alkolün varlığı sigara kullanımını, sigara kullanımı da alkol tüketimini etkiliyor. Aynı şekilde kadınların da sigarayı bırakmasında büyük zorluklar yaşanıyor. Kanıtlanmış bilimsel bir nedeni olmasa da, kadınlar erkeklere göre daha zor bırakıyorlar. Erkekler sigarayı bırakmada daha kararlı davranıyor. Türkiye'de erkeklerde sigara kullanma oranı yüzde 55, kadınlarda ise yüzde 25-30 oranında. Erişkinlerde ortalama yüzde 45 oranında sigara içicilik oranı bulunuyor.
NİKOTİN BANDI BİR GÜNDE ALINAN DOZUN YARISINI VERİYOR
Nikotin bantları zararlı mı?
Nikotin bantlarını Türkiye'de yaklaşık 10 yıldır kullanıyoruz. Nikotin bandını yapıştırdığımızda, hastanın sigara içerek bir günde aldığı dozun yarısını 24 saatte vermiş oluyoruz. Bu sayede, nikotin dışındaki dört binden fazla zararlı maddeyi de almıyor. Ama bu bantları kalp krizi geçirenlerin ve hamilelerin kullanmasında sakınca olduğunu belirten uyarılar var.
Bu bantlardan en çok kimler yarar görüyor?
Bağımlılık yapan bir madde verdiğimiz için tedaviyi üç ayla sınırlıyoruz. Yüksek dozdan başlayarak dozu azaltıyoruz. Bantları kullandığımız kişilerin yüzde 95'inde bağımlılık azalıyor. Yaptığımız araştırmaya göre; sigarayı bırakmada kararlı olup da yoksunluk belirtisini yoğun yaşayanlar, nikotin bandından fayda sağlıyor. Aktif işi olan, dikkat gerektiren işler yapan kişiler ve daha önce bırakmayı denemesine rağmen başaramayanlarda da, bu bantları tercih ediyoruz. Bantların yapıştırıldığı yerde tahriş oluşabiliyor ve bantlar uykusuzluk yapabiliyor. Gece çok rahatsızlık veriyorsa çıkarmalarını söylüyoruz.
İLAÇ TEDAVİSİ İKİ AY SÜRÜYOR
İlaç tedavisi ne kadar sürüyor?
Sigarayı bıraktırmak için iki ilaç kullanıyoruz. Tedavi iki ay sürüyor ancak gerekirse uzatabiliyoruz. Sakız ve dilaltı tabletlerini ise, anlık yoksunluk belirtilerini bastırmak için kullanıyoruz. Sigara ihtiyacı aşırı derecedeyse kullanılıyor. Sakız biraz acı olduğundan dilaltı tableti daha çok tercih ediliyor, anlık sıkıntıları gidermede etkili oluyor. Dilaltı tableti de, sakız da günde sadece ortalama 10 adet kullanılabiliyor. Sigarayı bırakırken, bağımlılık en yoğun ilk 48 saatte hissediliyor. İlk 15-20 günlük dönemin ilk birkaç günü çok sıkıntılı oluyor. Fiziksel bağımlılık üç ay sürer. Sigara bırakma yöntemleriyle bu sürecin daha kolay geçirilmesi sağlanmaya çalışılıyor. Uyuşturucuyla kıyaslandığında sigaranın bağımlılık oranı daha yüksek. Nargilede de, yoğun nikotin olduğu için bağımlılık oranı çok yüksek. Son uygulamayla tüm tütün ürünleri yasaklandığı için, tütünsüz nargile çıkacağını belirtiyorlar.
BIRAKMAK İÇİN ÖNERİLER:
Sigarayı birden bırakın.
Bırakma konusunda belirlediğiniz tarihe sadık kalın.
Bazı kurallar koyun, örneğin saat başı için, araba kullanırken içmeyin.
Sağ elle değil sol elle için.
Bilgisayar başında çalışırken içmeyin.
Evdeyseniz odada değil tuvalette içmeye özen gösterin.
Ayna karşısında içmeye önem verin.
Sigara küllüklerini evden uzaklaştırın.
Karton sigara alma alışkanlığından vazgeçin.
Sigarayı bırakacağınızı çevrenizdeki insanlara söyleyin.
Bahse girin.
Sigara kokan perde ve eşyaları temizleyin.
Sigara kokan giysilerinizi kurutemizlemeciye verin.
Ayrıca şunları aklınızdan çıkarmayın: Sigarayı bırakanların cinsel hayatında düzelmeler oluyor.
Sigarayı bırakanların merdiven çıkmasında, spor yapmasında, yürümesinde rahatlık oluyor.
Sigaranın bırakılması enfarktüs riskini yüzde 50-60 oranında azaltıyor.
Sigarayı bırakınca bir temizlik duygusu oluşuyor.