İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve Konsültasyon- Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Özkan, panik atak bozukluğu hakkında merak edilen soruları yanıtladı.
Panik atak moda mı oldu?
Panik bozukluk, özellikle son yıllarda sıkça gündeme geliyor. Grip gibi salgına dönüşebiliyor. Toplum, ekonomik kriz uzadıkça, psikolojik yıkıma gidebiliyor. İnsanlar, ekonomik olarak dönem dönem sorun yaşayabiliyor ama mücadele dürtüsünü kaybederlerse, bireysel ve toplumsal yıkıma gidiyorlar. Zorlanmalar karşısında kaygı yaşamak doğal bir olay... Paniği anlamamız için insan varlığını sadece biyolojik değil, psikososyal boyutlarıyla da kavramamız gerekiyor.
Zenginlerde daha sık mı görülüyor?
Hayatta kaybedecek şeylerin artmasıyla birlikte panik bozukluğun da görülme riskinin artacağını düşünüyorum. Yani kırsal kesim de modern dünyanın tehdidi altında. Bu nedenle salgın hastalıklar ve ekonomik kriz gibi tüm dünyayı etkileyen her faktör, aynı zamanda kırsal kesimi de tehdit ediyor. Bazı meslek gruplarında da paylaşım azaldıkça, panik atakla daha sık karşılaşıyoruz.
ÖLMEZ, SAKATLANMAZ
Panik atak, eşler arasındaki ilişkiyi nasıl etkiliyor?
Panik atak kadınlarda daha sık görülüyor. Panik atak hastası kadın ise, bu durum erkekte koruyuculuk duygusunu teşvik edebilir. Panik atak kronikleşirse ve yıllara yayılırsa kadında tükenmişlik, erkekte ise yılgınlık gelişebilir. Panik atak bozukluğu olan erkek ise, işler genel olarak zorlaşıyor. Erkeğin yardım-bakım isteyen rolünde olması ilişkiyi zorluyor. Erkek hastalarda alkol, agresif patlamalar gibi yan yol olarak isimlendirdiğimiz farklı yollara sapmalar ortaya çıkıyor.
Cinsel yaşamı etkiliyor mu?
Panik atak, cinsel yaşam üzerinde de olumsuz etkiler gösterebiliyor. Özellikle erkeklerin cinsel yaşamı, daha fazla etkileniyor.
Panik atakla hormonlar arasında ilişki var mı? Regl ve hamilelik döneminde risk artar mı?
Hormonlarla beyin kimyası ve psikolojisi arasında çift yönlü bir ilişki vardır. Ruhsal gerginlik ve çatışmalar da beyin kimyasını değiştirerek hormon ve iç salgı bezlerini etkiler. Kadınlarda ortaya çıkan psikiyatrik bozuklukların birçoğu adet görme ile ilişkilidir. Kadınlarda ruhsal hastalıklar ya bu dönemde başlar ya da yüzeye çıkar. Panik atakta hamilelik ile birlikte azalma olabilir. Hamileliğin getirdiği hormonal değişiklik, psikolojik mutluluk hali hastaları olumlu yönde etkileyebilir. Bazı alt tiplerinde özellikle riskli gebelik gibi durumlarda ise kaygı bozukluğu biraz atar.
EV KADINININ BAHANESİ Mİ?
Ev kadınları, panik atağı bahane olarak ileri sürmüyor. Ama kimi zaman ilgi görme ve destek alma ihtiyacıyla gündeme getirebilirler. Hastalar, iş hayatındaki sosyal ilişkilerde ya da ailedeki bazı görevlerden uzaklaşma isteğiyle de, panik bozukluğu olduğunu sıkça dile getirebilirler. Panik atak, hastanın ölmesine ve sakat kalmasına neden olmaz. Ancak yaşam kalitesini bozar.
İKİ AYRI HASTA, İKİ AYRI VAKA!
Pencereden atlamayı düşünüyor!
29 yaşında bir kadın hasta. Kendini kontrol etmekte zorlanıyordu. Sık sık sevdiklerini kaybetme endişesi, yerinde duramama ve nefes alma güçlüğü yaşıyordu.
Başından geçen olayları rüya ile gerçek arasında kalma şeklinde açıklıyor. Zaman zaman bu durumla başa çıkamadığını ve kendini pencereden aşağı atmayı düşündüğünü bile söylüyordu. Geceleri uykusundan korkarak ve çığlıkla uyanıyordu. Şimdi kendisine ilaç ve psikoterapi yöntemi uygulanıyor.
Sokağa çıkamıyor, korkuyor!
30 yaşında, 7 aylık hamile bir kadın hasta. Bize
'Çıldırıyorum, aklımı kaybediyorum' düşüncesiyle başvurdu. Yerinde duramıyor ve nefes darlığıyla boğuşuyordu. Ailenin tek çocuğu olduğu için, korumacı bir ailede yetiştirilmişti.
Hamileliğin ilk dönemlerinde önceden olan iç sıkıntısı, gerginlikte artma ve gerginlik sıklığında çoğalma mevcuttu. Bununla birlikte kapalı yerlerde durmakta zorlanıyor, tek başına sokağa çıkmak istemiyordu. Bir süre bilişsel davranışsal tedavi gördü.
BOŞANMA VE İŞSİZ KALMA KAYGIYA YOL AÇIYOR
Aldatma panik atağın ortaya çıkmasında etkili olur mu?
Aldatma tek başına panik atağın ortaya çıkmasında etkili değil. Ancak kişinin çocukluk döneminde çözümlenmemiş ayrılık kaygısı varsa, bu bağlamda yaşanan aldatma ya da terk edilmeyle birlikte panik atağın ortaya çıkma riski artar. Çocukluk döneminde anne veya baba yoksunluğu yaşayanların, böyle bir durumda panik yaşama riski biraz daha fazladır. Doyurulmamış sevgi gereksinimi de panik atağı tetikleyici faktörler arasında yer alır. Bu tür panikler bağımlı kişilik yapısındaki insanlarda biraz daha fazladır. Yetişkin ve özgüveni tam bireyler aldatılmaktan da daha az örselenirler.
Boşanma ve işteki sorunlar panik atağın ortaya çıkmasında etkili mi?
Boşanma ya da işten ayrılma tek başına etkili olmamakla birlikte, kişi özgüven ve güven kaybıyla birlikte kendisini sosyal ve ekonomik açıdan emniyette hissetmiyorsa, doğal olarak ortaya kaygı çıkar. Panik atak ile bu kaygıyı ayırt etmek önemlidir. Boşanma ya da işsiz kalmanın ardından kaygı yaşamak doğaldır. Burada önemli olan kişinin krizlerle nasıl baş ettiğidir. Belirsizlik ne kadar fazla ise kaygının ortaya çıkma riski de o kadar artar. Maddi ve manevi gereksinimlerin karşılanmasıyla bu kaygı azalır
ÇOCUKLARDAKİ SINAV STRESİ HASTALIĞIN HABERCİSİ!
Humanite Psikiyatri Kliniği'nden Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Dr. Gözde Lus, çocuklarda panik atak ile ilgili merak edilen soruları yanıtladı:
Çocuklarda panik atak görülür mü?
Çocuklarda panik atak teşhisi oldukça tartışılan bir konu. Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da panik bozukluk yineleyen, beklenmedik panik atakların olması ve başka atakların olacağına dair sürekli kaygı duyma ile ortaya çıkar. Birçok araştırmacı panik bozukluğun ergenlikte, özellikle 14 yaşından sonra, başladığını düşünüyor.
AKRABALARDA VARSA...
Peki sınav stresi tetikler mi?
Evet, tetikler. Panik bozukluğu olan kişilerin, hastalık süresince stresli olaylarla karşı karşıya kaldığı bilinmektedir. Stres yaratan olaylar, hastalığın ortaya çıkışını tetikler.
Ebeveyni panik atak olan çocuklarda risk artar mı?
Panik bozukluğu olan bireylerin ailelerinde panik bozukluk, normal toplumdan 3- 5 kat daha fazla. Panik bozukluğu olan hastaların, birinci derece akrabalarında rahatsızlığın oranı ise yüzde 21.
Çocuklarda panik atak nasıl tedavi edilir?
Çocuklardaki panik atağın tedavisinde temel nokta; rahatsızlığın farmakolojik ajanlar kullanılarak ortadan kaldırılmasıdır. Yine çocuklarda da olasılık yönetimi, gevşetme, modelleme ve rol yapma gibi psikoterapötik yöntemler kullanılır.
Panik atak ile hiperaktivitenin karıştığı durumlar oluyor mu?
Hiperaktivite başlangıç yaşı, semptomları ve klinik görünümü ile panik bozukluktan ayrılır. Buna rağmen panik bozukluk tanısı konulurken, hastayla yapılan görüşme sırasında yaşam öyküsü incelenmeli ve psikiyatrik muayenesi buna göre yapılmalıdır.
YARIN: GRİP PANİK ATAK YAPAR MI?
