Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı üyesi Prof. Dr. Çiğdem Özkara, çocuklarda görülen epilepsiyle ilgili merak edilenleri anlattı.
Çocuklarda epilepsi nasıl ortaya çıkar?
Epilepsi hastalığının çok farklı türleri var. Bazı epilepsi tipleri, özellikle çocukluk çağında oldukça iyi huyludur; bir zaman sonra kendiliğinden geçer. Bir kısmı ergenlik çağında başlar; uzun bir süre devam eder. Ancak nöbetler, çok seyrek veya tamamen baskılanmış olabileceğinden yaşam kalitesini olumsuz bir şekilde etkilemez. Çocukluk çağında gelişimi etkileyen ağır tablolar veya nöbetlerin, ilaçlara karşın kontrol altına alınamadığı oldukça dirençli durumlar da olabilir. Farklı nedenlerle ortaya çıkabilen epilepsi türleri, birbirinden değişik tedavilere sahiptir.
KASILMAYA DİKKAT!
Epilepsinin yaşı var mı?
Epilepsi; yeni doğan bebekten, yaşlı bir insana kadar her yaşta ortaya çıkabilir. Ancak hastalığın altında yatan sebepler birbirinden farklıdır. Çocuklarda daha çok doğumla ilgili zorluklar, metabolik nedenler, doğumsal anormallikler, beyin damar hastalıkları, mikrobik hastalıklar ve genetik bozukluklar nöbete yol açabilir.
Hangi belirtilerden endişe duyup doktora gidilmeli?
Çocuğun kasılma, dalma, garip hareketler yapma, düşme, bayılma ve sıçrama gibi her zamankinden farklı davranışlar içinde bulunması... Bu gibi durumların gelip geçici olması, ebeveynin dikkatini çekebilir. Bu tip davranışlardan şüphe edildiğinde hekimle görüşülmelidir.
NORMAL EĞİTİMİ SÜRER
Epilepsi zihinsel ya da fiziksel gelişimi etkiler mi?
Buna net bir yanıt vermek güçtür. Çünkü bazı ağır epilepsi türleri, zihinsel gelişimi etkilerken büyük bir kısmı herhangi bir iz bırakmadan kaybolur. Öte yandan bazı kişilerde; zihinsel veya fiziksel bozukluğa yol açabilen birtakım hastalıklar, aynı zamanda epilepsi nöbetlerine de neden olabilir. Burada esas bozukluğa yol açan, altta yatan başka bir hastalıktır.
Epilepsi hastası çocuk normal öğrenimine devam edebilir mi?
Eğer çocuklarda eğitimine engel olabilecek başka bir sorun yoksa, sadece nöbeti olan çocuklar normal eğitimine devam ederler.
HEP AYNI DAVRANIN
Epilepsi, çocuğun özgürlüğünü kısıtlar mı?
Epilepsi, çocuğun özgürlüğünü kısıtlamamalıdır. Diğer çocuklar her ne yapıyorlarsa bu çocuklar için de aynı durum geçerlidir. Aile özellikle hastalığı nedeniyle evdeki düzeni kesinlikle değiştirip çocuğa uydurmaya çalışmamalı, aşırı koruyucu kollayıcı olmaktan özellikle kaçınmalıdır. Bu durumların tam gelişme çağında çocuklarda istenmeyen davranış bozukluklarına yol açabileceği akılda bulundurulmalıdır.
Spor ve beslenme konularında değişiklik uygulanrmalı mı?
Beslenme ya da spor aktiviteleri açısından kısıtlama bulunmamakta sadece biraz daha tedbirli olmak gerekmektedir. Bunu yaparken de çocuğa hissettirmemek önemlidir. Evdeki yerleşik düzen de gerekirse küçük değişiklikler yapılarak mümkün olduğunca korunmaya çalışılmalıdır.
Epilepsili çocuklar her sporu yapabiliyor mu?
Tabii ki yapabilir. Sadece tüple dalmak ve paraşütle atlamak gibi tehlikeli sporlardan kaçınılması gerekecektir.
EPİLEPSİYİ RESMETTİLER
Türk Epilepsi ile Savaş Derneği'nin bu yıl Sanofi-Aventis desteğiyle dördüncüsünü düzenlediği 'Epilepsi ve Ben' isimli resim yarışmasının sonuçları geçtiğimiz gün açıklandı. Jüri değerlendirmesine göre, 6-11 yaş arası kategoride, yarışmaya Ankara'dan katılan Aleyna Ezgin birinci seçildi. İstanbul'dan Dilara Kayra ikinci, İstanbul'dan katılan Özkan Acar üçüncü oldu. Bu kategoride ayrıca, İstanbul'dan Ahmet Emin Demir, Diyarbakır'dan Alişan Şanlı ve Adana'dan Furkan Yıldırım mansiyon ödüllerinin sahibi oldular.
KARTPOSTAL OLACAK
12-16 yaş kategorisinde ise; yarışmaya Sakarya'dan katılan Büşra Kum birinci, İstanbul'dan Kadir Çakır ikinci, Ankara'dan Biray Uzun ise üçüncü oldu. Etkinlik çocukların hem eğlenmesine hem de dinlenmesine vesile oldu. Seçilen eserlerin takvim ve posta kartı olarak kullanılması da planlanıyor.
ÇOCUK FARKLI MUAMELE GÖRMESİN!
Sınavlarda epilepsili çocuklara süre açısından ya da fiziksel ortam açısından farklı avantajlar sağlanmalı mı?
Epilepsili çocuklar, hiçbir şekilde arkadaşlarından farklı bir muamele görmemeli, herhangi bir avantaj da sağlanmamalıdır. Ancak sınav sırasında veya sınava yakın dönemlerde nöbet geçirmişse tıpkı diğer hastalık durumlarında olduğu gibi sınavın tekrarına olanak sağlanmalıdır.
Epilepsi ergenlik döneminde ortaya çıkabilir mi?
Her yaşta olduğu gibi bazı durumlarda ergenlik döneminde de epilepsi nöbetleri ortaya çıkabilir.
Epilepsili çocuklar, okulda arkadaşlarınca dışlanıyor mu?
Hastalar, epilepsi konusundaki bilgi eksikliği veya yanlış bilgiler nedeniyle toplum yaşamında sıkıntı çekebiliyor. Epilepsinin geçmişten gelen ruh veya akıl hastalığı olduğu inanışı kişilerin hastalığı saklamasına yol açıyor. Bu gibi nedenlerden dolayı da kendilerine güven konusunda zorluk yaşıyorlar.
TELEVİZYONU AYDINLIKTA İZLESİN!
Yaşam kalitesini artırmak isteyen hastalara ne gibi önerilerde bulunuyorsunuz?
Hastalığın nöbetleri okuma, başa sıcak su dökülmesi, parlak ışık ve televizyon izleme gibi bazı durumlarda tetiklenebilinir. Burada tamamen yasaklama yerine çeşitli önlemler almak yeterlidir. Örneğin, televizyonu uzaktan ve iyi aydınlatılmış bir odada seyretmek gibi... Benzer şekilde epilepsi nöbetlerinin ortaya çıkmasını kolaylaştıran uykusuzluk ve yorgunluk gibi çevresel faktörlerin ortadan kaldırılması ve yaşam koşullarının düzenlenmesi, saralı çocuklarda büyük önem taşır.
Hastaların korunmak amacıyla, kendisine zarar verecek her türlü davranıştan ve hareketten uzak durması veya mümkün olabilecek tüm dikkati göstermesi önemlidir.
DENİZE TEK GİRMESİN
Epilepsi hastası çocukların, denize tek başlarına girmemeleri, açılmamaları gibi önlemler alınabilir.
Beslenmelerinde hiçbir gıda kısıtlaması bulunmamaktadır. Ancak uyarıcı maddeler içeren içecekler (kola, çay, kahve) aşırıya kaçmamak şartıyla içilebilir.