Dişini sıkanın çenesine 440 kilo yük biner!

Günümüzde yaşanan en yaygın psikolojik sorunlardan biri de bruksizm yani uykuda diş sıkma rahatsızlığı ve sonrasında gelişen çene ağrısı... İstanbul Tıp Fakültesi Liyezon Pskiyatri'nin kurucusu, Humanite Psikiyatri'nin de yöneticisi olan Prof. Dr. Sedat Özkan'ın; diş sıkma sorunuyla ilgili ciddi klinik çalışmaları bulunuyor. Özkan; bu rahatsızlığın daha çok kimlerde görüldüğünü, temelinde yatan faktörleri ve liyezon psikiyatrisiyle tedavi yollarını anlattı.

BİRİNİ ÇİĞ ÇİĞ YEMEK!
Çene ağrısı psikolojik bir sorun mu?
Uyurken diş gıcırdatma ve diş sıkma huzursuz bir yaşamın işaretidir. Bu rahatsızlığın oluşumunda, psikolojik faktörler fazlasıyla etkili olduğundan, çene eklemi rahatsızlıkları da psikosomatik yani 'ruhsal kökenli fiziksel rahatsızlıklar' olarak ifade edilebilir. Dişini gıcırdatan veya sıkan hastaların üçte birinde psikiyatrik bozukluk görülmüştür.

Bu rahatsızlığın temelinde psikolojik olarak neler yatıyor peki?
Çene eklemi rahatsızlığı olan hastalarda; anksiyete yani kaygı durumu çok yaygındır. Depresyon sık görülür. Bu rahatsızlığa kişilik bozukluğu olanlarda, saplantılı kişilerde ve 'borderline'larda da sık rastlanır.

Kişi dişlerini sıktığı zaman fiziksel olarak nasıl bir süreç yaşanıyor? Mesela çeneye ekstradan ne kadar yük biniyor?
Bir insanın çiğneme esnasında çeneye uyguladığı ısırma kuvveti yaklaşık 27 kilogramdır. Bu rakam en fazla 70 kg'a çıkabilir. Bruksizmde ise 440 kg'a kadar çıkabilen yüklenmeler yaşanabiliyor. Bu durum; 'birini çiğ çiğ yemek isteme', 'yaşanılan bir olayı hazmedemeyip tekrar tekrar çiğneme' davranışına benzetilebilir. Yani aslında bruksizm; sıkıntı, öfke, çatışma ve ızdırabın bedendeki yansımasıdır. Çene ağrısı ve diş gıcırdatma ile ruhsal gerginlik, kaygı, bastırılmış öfke, duyguların ifade edilememesi ve stresli yaşamın bağlantısı vardır. Ayrıca çene ve ağız bölgesi; beslenmenin dışında; sevginin ve nefretin de ifade edildiği bir bölgedir.

DİŞ AĞRISI
Bu rahatsızlığın daha çok duygularını bastıran insanlarda yaşandığını söyleyebilir miyiz?
Evet! Duygularını, öfkelerini, kızgınlıklarını, beklentilerini, tepkilerini ve arzularını sözel dille ifade edemeyen ya da sözel ifade etmelerine izin verilmeyen insanlar, duygularını beden dili ile ifade etmek zorunda kalıyor.

Uyurken dişlerini sıkanlar bu rahatsızlıklarının nasıl farkına varıyor?
Gün içinde stres yaşayan hasta, uykusunda istemsiz olarak dişlerini sıkmaktadır. Ancak çoğu kişi bunun farkına varmaz. Hasta sabah uyandığında çenesinin ve dişlerinin ağrımasından şikayet eder.

Tedavi için kullanılan diş ağızlıkları işe yarıyor mu?
Tek başına yeterli değildir. Sadece sonuçlarını azaltır.

BİRKAÇ HEKİM BİRLİKTE ÇALIŞMALI
Diş gıcırdattığı için çene ağrısı çekenler psikiyatriste mi gitmeli, diş hekimine mi?
Çene eklem rahatsızlığının hem teşhisi, hem de tedavisi sırasında birkaç uzman birlikte çalışmalıdır. Yalnızca diş hekimine görünmek sorunu ortadan kaldırmayabilir çünkü çene eklem bozuklukları yalnızca fizyolojik bir rahatsızlık değildir.

NE ZAMAN DOKTORA GİDİLMELİ?
Özellikle hangi hastalar Liyezon Psikiyatrisi'nden (Fiziksel rahatsızlığı bulunanların yaşadığı krizleri çözmeye çalışan psikiyatri türü) yardım almalı?
Liyezon psikiyatrisi; beden ve ruh arasındaki etkileşime odaklanır. Ruhla bedeni bir bütün olarak görür.

6 AY SÜREN AĞRI
Şu durumlarda psikiyatrik yardım alınması önceliklidir:
Hastada kaygı ve ruhsal çökkünlük varsa...
Ağrının altı aydan fazla devam etmesi...
İlaç ve ağrı kesicilerin yoğun kullanımı...
Yakın zamanda gerçekleşen ciddi yaşam değişimleri... (Evlilik, boşanma, ilişki krizi...)
Yoğun öfke.
Travma öyküsü ve psikoseksüel sorunlar...

6 AYLIK TEDAVİYLE SORUN ÇÖZÜLÜYOR
Bu rahatsızlığın standart bir tedavisi var mı?
Hasta ne kadar yaşlıysa, tablo ne kadar ağırsa, tedavi süresi o kadar uzar. Öyle ki 20 yıldır bu sorunu yaşayan hastalar var. Üzerine başka başka hastalıklar da ekleniyor. Ama normal bir süreçte altı ay içinde sonuç alıyoruz.

KADINLARDA DAHA ÇOK GÖRÜLÜYOR!
Bruksizm kadınlarda mı yoksa erkeklerde mi daha sık görülüyor?
Çene eklemi rahatsızlıkları en sık genç yetişkinlerde görülüyor. Genel popülasyonumuzun yaklaşık yüzde 70'inde çene eklemi rahatsızlıkları var ama bunların sadece yüzde 8'i tedavi arayışında... Kadınlar; geleneksel olarak öfkesini de beklentisini de ifade etmeme, duygularını bastırma yönünde telkinlere maruz kaldığı için, diş sıkma hastalığı kadınlarda daha sık görülür. Özellikle kırsal kesimdeki kadınlar duygularını çok daha fazla içlerine atar. Engelleme yaşayan her canlı; savaş ya da kaç davranışına kodlanmıştır. Sorunu beyninde çözmelidir, beyninde çözemiyorsa bu kez uzlaşmalıdır. Ama eğer hiçbirini yapamıyorsa, sorun ve öfke bir şekilde bedene yansıyacaktır.

VERTİGOYA NEDEN OLABİLİR
Diyelim ki; bir kadının eşine olan öfkesi nedeniyle dişini sıktığı ortaya çıktı. Eşiyle ilişkisi düzelmeden de tedavi olabilir mi? Yoksa öncelikle eşiyle olan sorununu mu çözmesi gerekiyor?
Eşiyle ilgili sorunu çözmeden de tedavi edilebilir. Ama öncelikle o kişinin eşinin davranışlarına yönelik algısını değiştirmeye çalışırız. Yani bu noktada bizim amacımız; o kadının eşine yönelik ifadesini değiştirmektir.

Bruksizm tedavi edilmezse ne olur?
Cerrahi müdahaleye kadar gidebilir. Çene ekleminde ağrı, hassasiyet, eklemde klik veya benzer sesler görülür. Çene ekleminin hareketlerinde zorlanmalar yaşanabilir. Ayrıca baş ağrısı, işitme problemleri, kulak ağrısı ve vertigo gibi bulgular da görülebilir.

STRES, AŞK ACISI VE TRAVMA BRUKSİZMİ TETİKLİYOR!
Siz bir psikiyatrist olarak ne öneriyorsunuz? Terapi mi, ilaç mı?
Aslolan kişiyi anlamaktır. Çeneye yansıyan ağrı ve diş sıkma; bir sonuçtur. Bu sonuca götüren sebep ve süreçleri anlamalıyız.

RUHUN ÇIĞLIĞI
Çene ağrısı; kişinin iç dünyasında ve yaşamında bir şeylerin iyi gitmediğinin bir çığlığıdır. Burada ruhun ızdırabının, çeneye yansıması söz konusudur. Kişiyi anlamamız ve onun kendini anlamasına yardımcı olmamız gerekmektedir. Kişinin ruhunu, duygularını, bilinçaltını anlamadan, çeneye yansıyan psikosomatik sorunu çözemeyiz.

Bu rahatsızlığa aşk acısı çekenlerde daha sık mı rastlanıyor ?
Herhangi bir sebeple duygu bütünlüğü bozulan kişilerde bu tip rahatsızlıkların görülmesi olasıdır. Aşk acısı, sağlıksız kadın erkek ilişkileri, büyük yaşam olayları, stres ve travma bu tip rahatsızlıkları tetiklemektedir.

Çene ağrısı için ağrı kesici almak çözüm mü?
Kesin çözüm değildir.

İLAÇ VE TERAPİ
Çene eklem hastalıklarında ilaç da, terapi de gereklidir. Önce hastanın duyguları, günlük yaşamı ve çatışmaları değerlendirilir. Öfkeyi tanıması ve yönetmesi hedeflenir. Kendini ifade etme eğitimi de olumlu sonuçlar verir. Kaygı ve depresyon yoğun olarak görülüyorsa gerekli ilaç tedavisi uygulanır.