Güney Afrika ve Güneydoğu Asya'da sık rastlanan karaciğer kanserleri; metastatik ve primer olmak üzere ikiye ayrılıyor. Çıkış noktası karaciğer olan hastalık tıpta; hepatoselülar (HCC) karsinom olarak adlandırılır. Bu hafta sizlere, primer türü anlatacağım...
HCC; Amerika'da 100 binde beş oranında görülmektedir. Her yıl bir milyondan fazla insanın bu hastalık nedeniyle yaşamını yitireceği varsayılır. Primer karaciğer kanserinin Çin ve Tayland'ta görülme sıklığı ise 100 binde 115'tir.
İLERİ YAŞ HASTALIĞI
Hastalığın risk faktörleri arasında; siroz, ailede HCC görülmesi, ilerleyen yaş, Asya ve Afrikalı erkek olmak, aflatoksin (özellikle kırmızı biberde ve fındıkta bulunan bir çeşit küf zehri) ve alkol yer alır.
Genellikle, sirozlu karaciğerde gelişen hepatoselülar karsinomun (HCC), önemli risk faktörlerinden biri ise Hepatit C'dir. Doğum kontrol hapları, alkol, sigara, aşırı yağlı yemek ve katkı maddeleri de HCC için risk oluşturur.
KARINLARI ŞİŞİYOR
Doktor muayenesinde en önemli bulgu; karaciğerin büyük ve üzerinin nodüllü olarak ele gelmesidir. Hastalar genellikle, karınlarında şişkinlikten şikayet ederek, sıvı toplanması nedeniyle doktora başvurur.
Alkol ya da virüse bağlı olarak kronik karaciğer hastası olanlardan, altı ya da 12 aylık aralıklarla; ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans taramaları istenir. CA 19.9 ve bilirubin değerlerine ayrıca bakılmalıdır. Karaciğer fonksiyon testleri de takip edilmelidir.
AMELİYATIN BÜYÜKLÜĞÜ TÜMÖRün ÇAPINA BAĞLI
Erken evrede HCC'nin kesin tedavisi, cerrahidir. Karaciğere uygulanacak rezeksiyon; (Bir bölümünün çıkarılması) tümörün büyüklüğüne, lenf bezlerinin zayıflığına, tümörün damarsal yapılara yakınlığına bağlıdır.
DONDURULABİLİR
Bazı vakalarda; tümöre ultrasonografi rehberliğinde alkol enjekte etmek ya da tümörü dondurmak küçük tümörlerde başarılı sonuçlar vermektedir. Hastalığın ilerlediği kişilerdeki beş santimetreden küçük tümörler için, radyofrekans (RF) yöntemi de uygun bir tedavi seçeneği olabilir.
Üç santimetreden küçük olan tümörlerde 'cyberknife' (uzay neşteri) dediğimiz uygulama da etkili sonuç verebilmektedir. Tümör çapı ve sayısı, hastalığın nüksetme olasılığında en önemli kriterdir.
YAĞ OLARAK SADECE ZEYTİNYAĞI TÜKETİN
Karaciğer kanserinin tedavisi sürecinde, beslenme düzenine özen göstermek gerekiyor. Hastalığın seyrini yavaşlatan bitkilerin başında 'milk thistle' yani deve dikeni sütü yer alıyor. 4 bin senelik geçmişi olan bitki; sirozlarda ve karaciğer kanserlerinde çok fayda sağlıyor.
HİNDİ VE BALIK ETİNE ÖNCELİK VERİN
Karaciğer kanseri hastalarına genellikle yağsız bir beslenme düzeni önerilir. Karındaki sıvı toplanmasına bağlı olarak, hastanın elektrolit durumunun dengelenmesi çok önemlidir.
Yağsız ev yoğurdu, hindi ve balık eti tercih edilmelidir. Yağ olarak da sadece zeytinyağı kullanılmalıdır. Bazı araştırmalar, zeytinyağının tümörü yok ettiği göstermiştir.
Aflatoksin içermeyen ve çok iyi şartlarda yetiştirilmiş olan yer fıstığının da faydalı olduğu bilinmektedir. Bu tip hastalara, Akdeniz diyeti tavsiye edilir.
AHUDUDU KÜÇÜLTÜYOR
Hastanın safra yollarını rahatlatmak açısından, karahindiba çok etkili olan bir bitkidir. Soya yağının faydalı olduğu da araştırmalarla ortaya konmuştur.
Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde; ahududunun, tümör hücrelerini inhibe ettiği ve tümörü küçülttüğü ortaya çıktı.
Karaciğer kanseri hastalarına fayda sağlayan bitkiler arasında yeşil çay da yer alır. Zerdeçal ve narın da faydalı olduğu, hayvan çalışmalarıyla kanıtlanmıştır.
Prof. Dr. Erkan TOPUZ