Port-Au-Prınce, Haiti -New Yorklu resim koruma uzmanı Susan Blakney başkentteki yıkık Kutsal Teslis Katedrali'nden artakalan moloz yığınlarına tırmanarak duvar resimlerine (freskler) ait kırık parçaları arıyor. Katedral, ülkedeki kültürel mirasın önemli bir parçasıydı ve fresklerinin çoğu da Ocak ayındaki depremde yok oldu. Fakat yapının kuzey bölümünden iki duvar resmi var ki, büyük ölçüde sağlam kalabildi. Bunlardan biri Son Akşam Yemeği, diğeri de İsa'nın Vaftiz Edilmesi sahnesi. 62 yaşındaki Blakney meslektaşlarına, "Burada bazı parçalar olabilir" diye bağırıyor. Bu insanlar yer sarsıntısından zarar görmüş binlerce sanat eserini kurtarmayı hedef alan ve bu ayın başından beri süren operasyonda onunla birlikte çalışıyorlar. Kurtarma girişimi, Haziran ayı içinde burada bir merkez açacak olan Smithsonian Enstitüsü tarafından organize ediliyor. Bu merkezde Amerikalı sanat koruma uzmanları yırtılan tabloları, kırılan heykelleri ve müzelerle kiliselerin enkazı altından çıkarılan öbür eserleri onarmak için Haitililerle birlikte çalışacaklar. Haitili sanat ve kültür uzmanları son 4 aydır zaten gayri resmi kurtarma operasyonları düzenliyorlardı. Amerikalılar buna uzmanlarla (Tüm ülkede profesyonel eğitim görmüş birkaç tane sanat koruma uzmanı var) ve özel araç gereçlerle katkıda bulunacaklar ve giderler büyük ölçüde özel bağışçılar tarafından karşılanacak. Bu inisiyatif, hızı, yabancı bir hükümetle olan yakın işbirliği ve özel finansmanla kamu finansmanını birleştirebilmesiyle Amerikan kültür diplomasisinde yeni bir modeli temsil ediyor. Ve organizatörler, 2003'te Irak'ın sanatsal hazineleri yağma edilirken kayıtsız kalmakla suçlanan Amerika örneğinden sonra bunun büyük bir atılım olduğunu belirtiyorlar. Projeye kaynak bulunmasına katkı yapan Başkanlık Sanat ve Beşeri Bilimler Komitesi'nin İcra Direktörü Rachel Goslins, "Büyük trajedilerin ve kargaşanın yaşandığı ortamlarda hatalar yapıldı. Ülkelerin kültürel mirasları önemsenip korunmadı" diyor. "Bence şimdiki girişim, 'Biz de varız' demek için büyük bir fırsat" diyor. Baştaki finansman, üç federal kurum ve tiyatro sahipleriyle yapımcılarının meslek grubu olan Broadway Birliği'nden geliyor. Smithsonian Enstitüsü yetkilileri, bir buçuk yıl sürecek projenin 2 ila 3 milyon dolara mal olacağını belirtiyorlar. Projenin bitiminde merkezin Haiti hükümetine devredilmesi öngörülüyor. Blakney yanında iki uzman, bir müze müdürü, Smithsonian Enstitüsü'nden bir grup mühendis ve planlama uzmanıyla gelmiş. Görevleri sanat eserlerinin tam olarak ne tür zarar gördüğünü tespit etmek. Sonra bu bilgiye dayanarak kendileri (ya da enstitünün merkezde çalışmaya göndereceği öbür uzmanlar) hangi araç gereçlere ihtiyaç duyacak, ona karar verecekler. Amerikalı uzmanlar bu arada Haitililere eğitim de verecek. Böylece işleri devralacak yerel uzmanlar yetişecek. Kurtarma operasyonu büyük ölçüde Corine Wegener ve Richard Kurin'in çabalarıyla gerçekleşti. Irak Ulusal Müzesi'nin yağmalanmasından kısa süre sonra orada görev yapan emekli Binbaşı Wegener halen Minneapolis Sanat Enstitüsü'nün müdürü. Kurin ise Smithsonian Enstitüsü'nde tarih, sanat ve kültürden sorumlu yönetici. Bu ay Haiti'ye gelen heyette de yer alan Wegener, müze görevlileriyle Amerikalı yetkililer arasında irtibat subayı olarak çalıştığı Irak Ulusal Müzesi'nde yaşananların korkunç olduğunu söylüyor. "Personel öyle büyük bir şok içindeydi ki bir müzeci olarak bundan çok etkilendim. Çalıştığınız yere bir sabah geliyor ve 15 bin eserin yağmalanmış olduğunu görüyorsunuz. Bu nasıl bir şey?" Wegener, Haiti'de tarihin tekerrür etmemesi için elinden geleni yapacağını belirtiyor. Heyetin görüştüğü Haitili yetkili ve kültürel uzmanlarından bazıları koruma merkeziyle ilgili gelişmeleri ilk kez öğreniyorlardı ve bunu duyduklarına çok sevindiler. Depremde hasar gördükten sonra bazı kütüphanelerdeki koleksiyonların kurtarılmasına öncülük eden heykeltıraş Patrick Vilaire, Amerikan yardımının kendileri için "hayati" olduğunu söylüyor. Fakat yardımın bu kadar gecikmesini üzücü bulanlar da var. Aynı kişiler, yabancı uzmanların gerçekten yardım etmek yerine ziyaret ve değerlendirmelerle yetindiklerinden kaygılanıyorlar. Nitekim Haiti'nin ulusal mirasının korunmasından sorumlu resmi kurumun başındaki Daniel Elie'yle yapılan görüşmede de bundan dolayı bir an soğuk rüzgârlar esmiş. Çünkü çalışma arkadaşı ve tercümanı Monique Rocourt, ziyarete gelip hiçbir iş yapmayan danışmanları ağırlamaktan bıktığını söylemişti. Rocourt, depremden büyük zarar gören bir şehri kastederek, "Jacmel'e bir uzman ekip daha getirirsem halk sırf afetleri izlesinler diye yabancıları getirdiğimizi sanacak. Size acı gelebilir, ama insanlar böyle düşünüyor."