İşte NICHOLAS D. KRISTOF
size bir fikir: Dünyada her yıl doğum esnasında ölen 350 bin kadının çoğunu kurtarmanın bir yolu var. Ama bu çok tartışmalı bir konu çünkü adı "aile planlaması." ABD Kongresi'ndeki Cumhuriyetçiler bu bütçe döneminde, yurtiçinde ve yurtdışındaki aile planlaması programlarına savaş açtı. Konunun ne kadar önemli olduğunu göstermek için sizlere, Hinda Hasan adlı 30 yaşındaki Somalili kadının yaşadıklarını anlatayım. Hasan Somaliland'deki (Somali topraklarının bir kısmı üzerinde kurulan özerk bölge) ücra Baligubadle kasabasında yaşıyordu. Hiç doğum kontrolü yapmamıştı çünkü birkaç günlük yürüme mesafesindeki hiçbir yerde bu hizmet verilmiyordu. Sekizinci çocuğu henüz bebekken tekrar hamile kaldı. Ailesiyle birlikte 13 develik bir sürüye bakan kocası Muhammed İsse, "Hamile kalınca sevindim. Çok mutluydum çünkü Allah'a güveniyordum" diyor. Hasan'ın doğumu başladığında, halktan iki ebe kendisine yardım etti. Diplomasız ve eğitimsiz ebelerin araç gereci de yoktu. Ebelerden Amina Ahmed bana, "Ellerimizi su ve sabunla yıkamaya çalışıyoruz. Ama bazen sabunumuz olmuyor. Su da olmayınca, ellerimizi temizlemek için kuma sürüyoruz" dedi. Hasan'ın doğumu iyi gitmedi. Geçen 11 saatin ardından kocası, bir kamyonet sahibiyle Hasan'ı 3 saatlik mesafedeki Baligubadle'de bulunan bir kliniğe götürmesi için 50 dolara anlaştı. Hasan'a yardımcı olamayan klinik onu, kamyonetin kasasında kemikleri sarsılarak geçen iki buçuk saatlik yeni bir yolculukla ulaştığı, Somaliland'in başkenti Hargeisa'ya yönlendirdi. Hasan, Edna Adan Doğum Hastanesi'ne vardıktan az sonra öldü. Hasan'ın ölümü, insanı çileden çıkartacak kadar gereksizdi. Ardında bıraktığı sekiz yetimi görünce, iki kat üzüldüm. Hasan'ın hayatını kurtarmanın çeşitli yolları vardı. Sadece 4 olan olağan dışı hemoglobin seviyesi, çarpıcı bir anemiye işaret ediyordu. Eğitimli bir ebe olsaydı, hamileliğinin başında ona bağırsak solucanlarını düşürten haplar ve demir takviyeleri verip bünyesini güçlendirirdi. Hasan ilerleyen dönemde havale (eklampsi) geçirdi. Ana çocuk sağlığı hizmeti alsaydı, bu rahatsızlığı da tespit edilirdi. Onu kurtarmanın belki de en kolay yolu, doğum kontrolü olurdu. Ama Somaliland'in bu bölgesinde modern doğum kontrolü hizmeti yok. Baligubadle'deki klinikte ebelik yapan Nimo Abdi, "Elimizdeki tek aile planlaması yöntemi, bebek emzirme" diyerek, emzirmenin yeni bir gebelik ihtimalini azalttığını belirtiyor. Abdi yerel halkın bir kısmının, bulabilseler modern doğum kontrolünü kabul edeceğini düşünüyor. Abdi, "Elimde prezervatif ve enjekte edilebilen ilaçlar olsaydı, insanlar bunları kabul eder ve isterdi" diyor. Bunun fazla iyimser bir düşünce olup olmadığını merak ediyorum. Böyle bir bölgede aile planlaması, doğum kontrol araçlarını dağıtmaktan çok daha fazlasını gerektiriyor. Bana doğum kontrolünden haberdar olmadığını söyleyen Hasan'ın kocası, bu fikre temkinli yaklaştı. Birleşmiş Milletler'in tahminine göre, dünyada 215 milyon kadının doğum kontrolü talebi karşılanamıyor. Yani hamile kalmak istemedikleri halde, etkili doğum kontrol araçları kullanamıyorlar. Saygın araştırma kurumu Guttmacher Enstitüsü'nün hesaplamaları, doğum kontrolü talebi tümüyle karşılansaydı, yılda 94 bin kadının hamilelikle ilgili rahatsızlıklardan ölmeyeceğini ve yılda 25 milyon daha az kürtaj olacağını gösteriyor. Artan doğum kontrolü hizmeti, BM'nin bu ayki uyarısına göre beklenenden çok daha hızlı artan dünya nüfusunu da dizginlerdi. BM dünya nüfusunun 2100'de 10,1 milyar olacağını öngörüyor. Oysa Kongre'deki Cumhuriyetçiler bu yıl, aile planlamasına ayrılan kaynağı kısmaya çalışıyor. Geçen ayki bütçe anlaşmasıyla, yurtdışındaki doğum kontrolü harcamaları yüzde 5 kısıldı, ama Cumhuriyetçilerin gelecek yıllarda daha büyük kesintiler istemesi bekleniyor. Başarırlarsa, bunun sonuçları Somali'nin bu ücra kasabası gibi yerlerde hissedilecek. Kadınlar doğum kontrolü araçlarına ulaşamayacak, birçok istenmeyen gebelik, kürtaj ve fistül görülecek ve kadınlar doğum sırasında ölmeye devam edecek. Aslında Cumhuriyetçilerin Kongre'de bu yıl desteklediği bir doğum kontrolü girişimi vardı. Bu kapsamda doğum kontrol araçları koşulsuz dağıtılıyor, ama ABD'nin batısındaki yaban atlarına. Teklif sözlü oylamayla kabul edildi. Belki bir gün aile planlamasının atlar kadar insanlar için de önemli olduğunu anlayabiliriz.
NICHOLAS D. KRISTOF