Doğabilimciler uzun zamandır sedefli deniz helezonuna (nautilus) hayran. Bu deniz canlısının logaritmik spiral biçimli kabuğu kasırgaların ve uzak galaksilerin kavisli kollarını andırıyor. İtalyan Medici ailesine çalışan sanatçılar zamanında bu sedefli kabukları etkileyici süs eşyalarına dönüştürmüştü. Bilim insanlarına göre ise milyonlarca yıldır yaşayan bu canlı fosili öldüresiye seviyoruz. Washington Üniversitesi'nden Biyolog Peter D. Ward, geçenlerde Filipinler'de yapılan bir deniz yaratıkları sayımı sonunda, "Burada korkunç bir kıyım yaşanıyor" dedi. Suçlu kim? Bu canlının kabuğundan elde edilen mücevher ve süslerin küresel satışında yaşanan artış. Bilim insanlarının endişeyle ifade ettiklerine göre, balıkçılar her yıl milyonlarca sedefli deniz helezonu yakalıyor. eBay ve benzeri internet sitelerinde küçük deniz helezonu kabuklarından yapılan küpeler yaklaşık 20 dolara satılıyor. Yemek tabağı büyüklüğünde olanlar, çoğu zaman içindeki şık odacıklar görünsün diye ikiye bölünüp 56 dolara satılıyor. Paleontolog Neil H. Landman, "Bazı bölgelerde deniz helezonları toptan yok olma tehlikesi altında" diyor. Bu canlı, ılık güneybatı Pasifik'in derin sularında bulunan mercan kayal ı k lar ında yaşıyor. Deniz helezonlarını ucunda tuzaklar olan uzun misinalarla yakalamak kolay. Ancak deniz yüzeyinin 600 metre altında güneş göremeyen yerlerde yaşayan bu canlıyı incelemek güç. Geçen yaz biyologlar bu utangaç yaratıklara ev sahipliği yaptığı bilinen en az altı bölgede resmi bir sayıma başladılar. Landman'a göre bilim insanları bu canlıların sayısı ve coğrafi dağılımıyla ilgili "büyük bir bilgi eksikliğinin" üstesinden gelmek zorunda. Fosil kalıntıları, deniz helezonlarının atalarının geç Kambriyen dönemde, yani 500 milyon yıl önce yaşadığını gösteriyor. Bunlardan bazıları devasa kabuklara sahip gerçek deniz canavarlarıymış. Çağlar boyunca bu türe ait binlerce alttürün sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azaldı. Deniz helezonu için kullanılan "Nautilus" kelimesi Yunancada tekne anlamına geliyor. Bu canlıların kabukları Rönesans Avrupa'sına ilk geldiği zaman onlara hayran kalan koleksiyoncular, gördükleri muhteşem spirallerin evrenin çok daha kapsamlı düzenini yansıttığını düşünmüş. Deniz helezonu büyüdükçe kabuğunun içinde duvarlar örüp, geride boş odacıklar bırakıyor. Tıpkı bir denizaltı gibi bu odacıklardaki gaz oranını değiştirerek su altındaki seviyesini ayarlıyor. Yüzmek içinse jet iticiler kullanıyor. Yanıltıcı pazarlama taktikleri deniz helezonlarını bekleyen tehlikeyi görünmez kılıyor. Deniz helezonlarının kabuklarında yer alan sedef, incinin ucuz bir alternatifi olarak satılıyor. Makinelerle işlenen ve hoş şekiller verilen bu sedefler, "Osmena incisi" adı altında satılıyor. (Osmena ailesi Filipinler'de siyasi bir hanedan ve bu isim ürünlere hava katıyor.) İnternetteki bir reklamda Osmena incili gümüş bir kolyeye 495 dolar fiyat biçilmiş. Koleksiyoncular nadir bulunan "deniz helezonu incilerinin" tanesi binlerce dolardan alıcı bulduğunu söylüyor. Bilim insanları ise bunların sahte olduklarını belirtiyor. Biyologlar Filipinler, Endonezya ve Yeni Kaledonya yakınlarındaki deniz helezonu nüfusunda yaşanan azalmayla ilgili raporlar hazırladı. Geçen yıl Fransa'nın Dijon kentinde yapılan bir konferansta, ABD Balık ve Vahşi Yaşam Merkezi'nden Patricia S. De Angelis'in sunduğu raporda, 2005'ten 2008'e kadar Amerika'nın 579 bin deniz helezonu ithal ettiği belirtiliyordu. "Bu rakam beni şoke etti" diyor biyolog Ward. Büyük bir nüfusa sahip olduğu düşünülen bir tür birdenbire ciddi bir endişe konusu haline geldi. Bu yaz, Balık ve Vahşi Yaşam Merkezi kabuk ticaretinde önemli bir paya sahip Filipinler'in Bohol adası açıklarında küresel bir sayıma başlamak üzere Ward ve ekibine araştırma fonu sağladı. Ward'un söylediğine göre araştırma ekibi Ağustos ayında her gün 40 tuzak atıyordu, fakat yakalanan (ve sonra salınan) deniz helezonu sayısı en fazla ikiydi. Bu rakam on y ıl öncesine göre yüzde 10 ila yüzde 100'lük bir azalmaya işaret ediyor. "Korkunç bir manzaraydı" diyor Ward. Tahminlerine göre bir deniz helezonu türü şimdiden "Filipinler'de tamamen yok olmuş durumda" veya o noktaya çok yakın. De Angelis deniz helezonu ekibinin amacını, türün nüfus probleminin kaynağına inmek ve küresel ticaretin boyutlarıyla ilgili güvenilir bir tahmin oluşturmak olarak tanıml ıyor. "En nihayetinde bunun gerçekten sürdürülebi l ir olup olmadığına bakıyoruz" diyor De Angelis.