NECEF, Irak - Ebu Ali, Şii din adamı ve öğrenci olarak hayatını sürdürdüğü, gittikçe kanlı hale gelen bir isyanın merkezindeki Suriye şehri Humus'tan kaçtı. Ama onu korkutan devlet değildi. Aralık ayında üç kuzenini öldürüp cesetlerden birini ailenin çöp kutusuna atanların isyancılar olduğunu söyleyen Ali, Irak'ta sığındığı bu dini öneme sahip şehirde, "Humus'a gidemem çünkü beni orada öldürürler. Sadece beni değil, tüm Şiileri" diyor. Suriye'deki ailesini korumak için takma ad kullanan Ebu Ali, Irak'taki Şiiler gibi Suriyeli isyancıları özgürlük savaşçısı değil terörist olarak görüyor. Ali, diplomatik çabalar başarısız olduğu için devam eden bu iç savaşın karmaşık yönlerinden birine iyi bir örnek. Devlet Başkanı Beşar Esad, sivillerin üzerine profesyonel askerleri sürmeye hevesli. Esad buna rağmen, ülke içindeki ve dışındaki müttefiklerinden bir miktar destek almaya devam ediyor. Bu müttefikler arasında, mezhep şiddetinden korunmak için on yıllardır devlete güvenen dini ve etnik azınlıklar da var. Ebu Ali, "Devletin yaptığı şey, insanları korumaya çalışmak" diyor. Suriye'de Şiiliğin bir kolu olan Alevi azınlığın egemenliğindeki hükümete muhalif Sünni çoğunluğun başını çektiği ayaklanma, giderek öngörülemez ve tehlikeli bir hale geliyor. Çünkü zaten dini ve etnik bölünmelerle sarsılmış olan Ortadoğu'daki mezhep gerilimlerini daha da ağırlaştırıyor. Bölgedeki çoğu kişi için Suriye'deki çatışma, diktatörlükle yönetilen insanları özgürleştirmekten ziyade iktidar ve kişisel çıkarla ilişkili. Suriye komşu ülkelerdeki mezhepsel gerilimleri de kendine çekiyor ve çatışmayı yayarak daha geniş çaplı bir yangına dönüştürme tehlikesi yaratıyor. Lübnan'da Sünni ve Aleviler çatışmaya başladı bile. Şiilerin çoğunlukta olduğu Irak'ta, sınırın karşı tarafındaki olaylar mezhep bölünmesini güçlendirerek ülkedeki gerilimi artırdı. Amerika'nın Irak'ı işgalinin Saddam Hüseyin ile onun Şiileri acımasızca ezen Baas Partisi'nin iktidarını yıkmasının üstünden on yıldan az bir zaman geçti. Ebu Ali'nin keşfettiği gibi Iraklı Şiiler şimdi Suriye'deki Baas diktatörlüğünün tarafını tutuyor. Necef'in önde gelen din adamlarından birinin oğlu olan ve babasının baş sözcülüğünü yapan Şeyh Ali Necefi, Şiilerin Esad'a verdiği destek için "Bu zor bir durum. Ama daha da kötü olan, bundan sonra yaşanacaklar" diyor. Şiilerin komşu Baas diktatörlüğünü desteklemesindeki çelişki, Ortadoğu'daki diktatörleri bunca süredir iktidarda tutan güç yapısını gözler önüne seriyor. Azınlıklar genelde sadık ve uysal kaldı ve d aha g eniş a nlamda a yrımcılığa uğrasalar bile kendilerine bunun karşılığında, toplumlarını oluşturmak için imkânlar sağlandı. Komşu ülkelerdeki diktatörler düştüğünde dini ve etnik kimlikler ile ittifaklar iyice katılaştı ve vatandaşlık kavramı da darbe aldı. Şiiler Suriye'nin Sünni çoğunluk tarafından ele geçirilmesinin, sadece yeni bir mezhep savaşının değil kıyametin de habercisi olacağından endişelendiği için, Suriye'deki çatışma durumu daha da kötüleştirdi. Necef'teki insanlar bunun abartı değil, inanç temelli bir algılama olduğunu söylüyor. Necefli Şiilerin bazıları, Suriye'de şiddetlenen iç savaşı ahir zamana dair Şii kehanetinin gerçekleşeceğini gösteren kötü bir başlangıç olarak görüyor. Şii inanışına göre İslam'da şeytana benzer efsanevi bir kişi olan Süfyani, Suriye'de bir ordu toplayıp bu ülkeyi fethettikten sonra, gazabını Irak'taki Şiilere yöneltir. Batılılar ve Arap hükümetleri, Suriye'de kan dökülmesini engellemek için harekete geçmeyi düşünüyor. Ele alınan seçenekler arasında daha saldırgan bir diplomasi, isyancıları silahlandırmak ve askeri müdahale var. Ama Suriye muhalefetinin birlik olmaması, bu tartışmalara bir engel oluşturuyor. Bu durum bazı isyancıların El Kaide'yle bağlantılı olabileceğine ve mezhep katliamları yaşandığına dair haberlere kanıt oluşturuyor. Birlik sorununun merkezinde mezhep kimliği konusu yatıyor. El Kaide'nin yerel kolunu da içeren çatı örgütü Irak İslam Devleti'ndeki Sünni radikaller, savaşçılara Suriye'ye gitmeleri için baskı yaptı. Cihatçı grupların iletişimini izleyen SITE İstihbarat Grubu'na göre, örgüt yakın zamanda web sitesinde yayınladığı bir açıklamada, Irak'taki Şiilere karşı yeni şiddet eylemleri düzenlenmesi çağrısı yaptı. Suriye'deki azınl ıklar, Esad hükümetinin devrilmesi durumunda kendi geleceklerinin ne olacağını değerlendirirken, Irak örneğine bakıyor: İsyancıların acımasızca ezdiği Süryaniler, Hıristiyanlar, Yezidiler ve diğerleri. Buna benzer bir modelin uzun süre iktidarda kalan diktatör Hüsnü Mübarek'le birlikte yıkıldığı Mısır'da, Hıristiyanlar daha büyük mezhep şiddetine, artan siyasi dışlamaya ve vatandaşlık ile İslami kimliğin gittikçe bir tutulmasına tanık oldu. Suriye'nin, Irak'ın Amerikan işgalinin ardından girdiği aynı kanlı yola doğru ilerlediğinden korkan Ebu Ali, "Sünni semtlerindeki Şiileri kovarak, evlerini hem üs hem de silah deposu olarak k ullanıyorlar" d iyor. E bu A li, "Suriye'deki Şiiler arasında gerçek bir dehşet var" diye ekliyor.
TIM ARANGO
